Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ:
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΜΕΝΑΣ
Ἀπό ὁποιαδήποτε ἀφήγηση καί μελέτη Ἱστορικῶν καί Χρονογράφων γιά τή ζωή καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου καί σοφοῦ πατριάρχου Φωτίου, τῆς μορφῆς αὐτῆς τοῦ Βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ πού προσδιόρισε τό μέλλον τῆς παγκόσμιας Ἱστορίας, οἱ καλύτερες πηγές γιά τήν πνευματική γνωριμία μαζί του εἶναι τά ἴδια τά ἔργα του, οἱ ἐπιστολές, οἱ ὁμιλίες, οἱ θεολογικές του πραγματεῖες καί ἡ προσφορά του στήν ἐπιστήμη τῆς Φιλολογίας μέ τή Βιβλιοθήκη καί τό Λεξικό.
Ἐπιχειρηματολογῶντας ὁ Ἅγιος Νεκτάριος καί ἀποδεικνύοντας ἱστορικά στό πόνημά του Περί Μεσαιῶνος καί Βυζαντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ ὅτι κάθε ἄλλο παρά σκοτεινοί αἰῶνες εἶναι ἡ περίοδος τοῦ χρόνου πού ἀποκαλεῖται Ἑλληνικός Μεσαίωνας, ἀναφέρεται στόν Γάλλο ἀββᾶ Jaeger, ὁ ὁποῖος λέει τά ἑξῆς γιά τόν Μ. Φώτιο: «Ὁ Φώτιος ἔλαβε παρά τῆς φύσεως ἀθρόα τά κάλλιστα τῶν δώρων, ὅσων ἐπεδαψίλευσέ ποτε αὕτη εἰς ἄνθρωπον θνητόν: ὕψος διανοίας, βάθος μεγαλοφυΐας, ζωηρότητα πνεύματος, ἐπιμονήν, δραστηριότητα, φιλοδοξίαν καί δύναμιν θελήσεως, ἅμα μέν εὐκαμπτοτέραν τοῦ χρυσοῦ, ἅμα δέ τοῦ σιδήρου ἀκαμπτοτέραν· ἐραστής ὤν τῶν γραμμάτων ἔνθερμος διῆγε νύκτας ὅλας περί τήν θεραπείαν αὐτῶν καί ἀπέβη ρήτωρ μέν δεξιός, συγγραφεύς δέ ἔγκριτος ἐν τε τῷ πεζῷ καί τῷ ἐμμέτρῳ λόγῳ καί ἐνάμιλλος ἔστιν ὅτε τῶν ἀρχαίων ἀριστοτεχνῶν. Σπουδάσας ὅλας τάς ἐπιστήμας τοῦ τε κατ’ αὐτόν αἰῶνος καί τῶν προηγουμένων, ἀνεδείχθη καί περί παντός ἄλλου καθυπέρτερος…»