ΜΑΣ ΔΙΔΑΣΚΕΙ Η ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙ
«Γιά τόν (Χριστιανό), τό ἐρώτημα τί νά διδάξει στά θρησκευτικά
δέν προκύπτει στήν οὐσία. Εἶναι τό καθῆκον μας, ὡς γονεῖς καί δάσκαλοι νά κληροδοτήσουμε στήν ἑπόμενη γενιά τήν “Παρακαταθήκη τῆς Πίστης” πού κληροδοτήθηκε σέ ἐμᾶς διά μέσου τῶν αἰώνων ἀπό τήν Ἐκκλησία. Τό πρόβλημά μας ἑπομένως, δέν εἶναι τό τί θά διδάξουμε, ἀλλά τό πῶς, καί πότε».
Aὐτά γράφει ἡ Μοντεσσόρι στό βιβλίο της «Τό Παιδί στήν Ἐκκλησία», κεφ. 5.
Ἡ Μαρία Μοντεσσόρι ἦταν μιά πρωτοπόρος παιδαγωγός, ἡ ὁποία, ἄν καί γιατρός, ἀσχολήθηκε ἀρχικά μέ τήν ἐκπαίδευση παιδιῶν μέ νοητική ὑστέρηση καί ἀργότερα, μέ τήν ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν σέ ὅλες τίς βαθμίδες ἐκπαίδευσης, μέ ὄντως θεαματικά ἀποτελέσματα. Σήμερα, ὑπάρχουν 22.000 Μοντεσσοριανά σχολεῖα σέ ὅλο τόν κόσμο, τά περισσότερα στήν προσχολική ἐκπαίδευση ἀλλά καί δημοτικά καί γυμνάσια. Τά τελευταῖα χρόνια ἡ ἐπιστήμη ἐπιβεβαίωσε τίς ἀνακαλύψεις της καί τά Μοντεσσοριανά σχολεῖα σέ ὅλο τόν κόσμο αὐξάνονται μέ ἁλματώδη ρυθμό.
Ἡ μέθοδός της βασίστηκε στήν ἐπιστημονική παρατήρηση τῆς σωματικῆς καί πνευματικῆς ἀνάπτυξης τοῦ παιδιοῦ καί ὁδήγησε σέ ἀνακαλύψεις, τοῦ παιδικοῦ ψυχισμοῦ, ἰδιαίτερα τίς “εὐαίσθητες περιόδους” καί τόν “ἀφομοιωτικό νοῦ”, πού δημιούργησαν ἐπανάσταση στό χῶρο τῆς ἐκπαίδευσης καί πού ἀξιοποιοῦνται μέχρι σήμερα σέ ὅλο τό φᾶσμα τῆς σχολικῆς ἐκπαίδευσης, παγκοσμίως.
Ὅταν ἀναφερόταν στήν πνευματική ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ, ἡ Μοντεσσόρι, ἀντιμετώπιζε τό πνεῦμα μέ ἕνα τρόπο συνολικό. Ἔλεγε ὅτι τό νά ἀρνηθεῖ κάποιος τήν ὕπαρξη αὐθόρμητου θρησκευτικοῦ αἰσθήματος στόν ἄνθρωπο θά ἦταν ἕνα παιδαγωγικό σφάλμα ἀνάλογο τοῦ νά ἀρνηθεῖ κάποιος σέ ἕνα παιδί τήν ἀγάπη τῆς μάθησης καί ἔρευνας. Προσέθετε, μάλιστα, ὅτι ἡ καθυστέρηση τῆς θρησκευτικῆς ἐκπαίδευσης θά ἦταν ἕνα σφάλμα ἀνάλογο τῆς μή ἐκπαίδευσης τῶν αἰσθήσεων (ἀκοῆς, ἀφῆς, ὅρασης κλπ) σέ μιά ἡλικία ὅπου αὐτές ἐκπαιδεύονται εὔκολα.1
Τόνιζε ἡ Μοντεσσόρι, συγκεκριμένα, ὅτι οἱ ἀνακαλύψεις της, ὅσο καί ἄν μεταμόρφωσαν τήν ἐκπαίδευση καί τά παιδιά πού συμμετεῖχαν σέ αὐτή καί ἔδωσαν ἐλπίδα γιά τό μέλλον, σέ καμία περίπτωση δέν ἀρκοῦν. Ὅτι ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ ἀπό μόνος του νά ἀνυψωθεῖ, ὅπως δέν μπορεῖ νά σηκωθεῖ ὄρθιος ἀπό τά κορδόνια τῶν παπουτσιῶν του. “Για νά ἀνασηκωθεῖ ἡ ἀνθρωπότητα ἀπό τήν σημερινή της κακή κατάσταση, χρειαζόμαστε δύο παράγοντες: τή θρησκεία καί μιά ἐντονοποιημένη ἐκπαίδευση”.2
Ἔγραψε πάμπολλα βιβλία, ἔδωσε ἀμέτρητες διαλέξεις καί δίδαξε ἑκατοντάδες παιδαγωγούς. Πέρα ἀπό τίς συνεχεῖς ἀναφορές στήν Ἁγία Γραφή, ἔγραψε καί βιβλία συγκεκριμένα γιά τήν θρησκευτική ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν, ἀπό 3 ὡς 14 ἐτῶν. Πρίν τόν θάνατό της, ἐρευνοῦσε τήν θρησκευτική ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν κάτω τῶν 3 ἐτῶν.
Ἡ φιλοσοφίας της συνοψίζεται στό παρακάτω ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο της «Πρακτικός Ὁδηγός στή Μέθοδό μου»:
«Ὅ,τι ἀκριβῶς θέλουμε καί χρειαζόμαστε ἐμεῖς γιά νά ζήσουμε καί νά ἐργασθοῦμε σέ μιά εὐχάριστη ἀτμόσφαιρα μαζί μέ τούς ἄλλους, τό θέλουν καί τά παιδιά: νά μή μᾶς ἐνοχλοῦν στήν ἐργασία μας, νά μή μᾶς φέρνουν ἐμπόδια στίς προσπάθειές μας, νά ἔχουμε καλούς φίλους, πρόθυμους νά μᾶς βοηθήσουν σέ ὥρα ἀνάγκης, νά τούς βλέπουμε νά χαίρονται μαζί μας, νά μποροῦμε νά τούς ἐκμυστηρευθοῦμε τά μυστικά μας καί νά τούς ἐμπιστευθοῦμε, πάντα κάτω ἀπό συνθῆκες ἰσοτιμίας. Τά παιδιά εἶναι κι αὐτά ἀνθρώπινα ὄντα πού τούς χρωστᾶμε σεβασμό. Μάλιστα εἶναι ἀνώτερα ἀπό μᾶς, ἐξ αἰτίας τῆς ἀθωότητάς τους καί τῶν μεγαλύτερων δυνατοτήτων πού ἀνοίγονται γιά τό μέλλον τους. Ἄς θυμόμαστε πώς ὅ,τι ἐπιθυμοῦμε ἐμεῖς τό ἐπιθυμοῦν κι ἐκεῖνα.
. . . . . .
Γιά νά καταλάβουμε τίς ἐπιθυμίες τῶν παιδιῶν πρέπει νά τίς μελετήσουμε ἐπιστημονικά, γιατί συχνά εἶναι ἀσυνείδητες… Ἐλάχιστα γνωρίζουμε γιά τόν τρόπο πού ξεδιπλώνεται ἡ ἐσωτερική ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Σίγουρα τό παιδί μεγαλώνει μέ τή βοήθεια κάποιας θεϊκῆς δύναμης ἀνάλογης μέ ἐκείνη πού δημιούργησε ἀπό τό τίποτα τό βρέφος.
. . . . . .
Ἄς ἀφήσουμε τή ζωή ἐλεύθερη νά ἀναπτυχθεῖ μέσα στά ὅρια τοῦ καλοῦ κι ἄς παρακολουθήσουμε τό ξεδίπλωμά της. Αὐτή εἶναι ὅλη ἡ ἀποστολή μας. Ἴσως, παρατηρῶντας, νά θυμηθοῦμε τά λόγια Ἐκείνου, τοῦ Ἀπόλυτα Καλοῦ: “Ἄφετε τά παιδία ἐλθεῖν πρός με.” Δηλαδή: “Μήν τά ἐμποδίζετε νά ἔλθουν, γιατί, ἄν τά ἀφήσετε ἐλεύθερα καί ἀνεμπόδιστα, θά ἔλθουν μόνα τους.»3
Ἡ Μοντεσσόρι δέν ἦταν Ὀρθόδοξη ἀλλά Ρωμαιοκαθολική. Ὡστόσο, ἐπειδή ἦταν βαθειά θρησκευόμενη, μέ γνήσια πνευματικότητα, τήν φώτισε ὁ Θεός νά διαπρέψει στήν ἐπιστήμη της καί νά παραδειγματίσει καί ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους νά κινηθοῦμε πρός τήν σωστή κατεύθυνση τῆς ἀληθινῆς, τῆς κατά Θεόν ἐκπαιδεύσεως.
Λόττη Καλουτᾶ
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 186
Φεβρουάριος 2018
Ὑποσημειώσεις
- 1. Sofia Cavaletti: Τeaching Doctrine and Liturgy: The Montessori Approach
- 2. Maria Montessori and others: The Child in the Church, p. 83-84
- 3. Μοντεσσόρι, Μαρία: Πρακτικός Ὁδηγός στή Μέθοδό μου, σελ. 84-85