ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

 

Κατά τό ἔτος 1842, λίγα χρόνια µετά τή δηµιουργία τοῦ νέου Ἑλληνικοῦ Κράτους, ἡ Σύγκλητος τοῦ Πανεπιστηµίου Ἀθηνῶν ὅρισε τήν 30ή Ἰανουαρίου, ἡµέρα τιµῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀπό τήν Ἐκκλησία, ὡς ἡµέρα τῆς Παιδείας. Ἡ παιδεία πού προτείνουν καί διδάσκουν οἱ τρεῖς αὐτοί Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας µας θά εἶναι πάντοτε τό ζητούµενο, ἐφ’ ὅσον ἔχουν θέσει τόν «πῆχυ» πραγµατικά πολύ ὑψηλά. Τό ἐρώτηµα ὅµως εἶναι, ἄν ὡς κοινωνία –δάσκαλοι, γονεῖς, µαθητές καί κυρίως ἡ Πολιτεία– ἐπιζητοῦµε τήν παιδεία πού µᾶς προτείνουν, Παιδεία ἀληθινή. 

Ὁ τρόπος, µέ τόν ὁποῖο ἀντιµετωπίστηκε ἐδῶ καί δεκαετίες ἀπό τούς ἁρµοδίους τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ὁ ἑορτασµός τῆς ἡµέρας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, φανερώνει ἀκριβῶς τό ἀντίθετο.  Ἡ ἀποθέωση τῆς ὑποκρισίας καί, ἄς µοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ ἔκφραση, τῆς κουτοπονηριᾶς. Ἤδη ἀπό τό 1979 µέ Προεδρικό Διάταγµα (ΠΔ 104/79) ἡ ἡµέρα αὐτή ὁρίσθηκε ὡς ἀργία γιά τή Δευτεροβάθµια Ἐκπαίδευση, τό δέ 1981 ψηφίστηκε νόµος (Ν. 1157/1981 ἀρ. 1 παρ. 11 α) µέ τό ἴδιο περιεχόµενο. Οὔτε ὅµως ἀπό τίς τότε Κυβερνήσεις, οὔτε ἀπό τίς ἑπόµενες πού ἀκολούθησαν ζητήθηκε ποτέ ἡ ἐφαρµογή τους, γιά λόγους ψηφοθηρικούς. Μέ ἀποτέλεσµα, ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν καθηγητῶν, µή γνωρίζοντας νόµους καί Προεδρικά διατάγµατα, νά πιστεύει ὅτι ἡ ἡµέρα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀποτελεῖ σχολική ἑορτή. Κάποιοι λίγοι πού γνώριζαν καί προσπαθοῦσαν νά τό ἐπιβάλουν στά σχολεῖα τους δέν ἔβρισκαν καµία κρατική συµπαράσταση! Οἱ Ὑπουργικές ἐγκύκλιοι γιά τόν ἑορτασµό τῆς ἡµέρας ἦταν ὅλες τους διατυπωµένες µέ τόσο ἔντεχνο τρόπο, ὥστε νά ἐπιδέχονται ποικίλες ἑρµηνεῖες, χωρίς ὅµως νά καταργοῦν τόν παραδεδοµένο ἀπό χρόνια ἑορτασµό, δηλ. µέ ἐκκλησιασµό καί κάποια ὁµιλία γιά τή ζωή τῶν τριῶν αὐτῶν Ἁγίων. Καί βέβαια κανένας λόγος γιά τήν «ἀργία» πού οἱ ἴδιοι εἶχαν ψηφίσει.  

Μέ αὐτά τά δεδοµένα ἡ διεύθυνση καί τό διδακτικό προσωπικό κάθε σχολικῆς µονάδας ἔπρεπε, λοιπόν, νά λύσουν τούς γρίφους καί νά ἑρµηνεύσουν τόν συντάκτη τῆς ἑκάστοτε ἐγκυκλίου (ὁ καθένας σύµφωνα µέ τίς δικές του πεποιθήσεις καί, γιατί ὄχι, µέ τίς δικές του ἐπιδιώξεις) µετά ἀπό χρονοβόρες καί πολύ συχνά σκληρότατες ἀντιπαραθέσεις. Ἔπρεπε νά δώσουν ἀπαντήσεις στά ἐρωτήµατα: Στόν ἐκκλησιασµό θά συνοδεύσουν ὅλοι οἱ καθηγητές; Οἱ «ἀντιρρησίες συνείδησης» εἶναι ὑποχρεωµένοι νά συνοδεύσουν τά παιδιά, καί µέχρι ποῦ, ὡς τόν... προαύλιο χῶρο τῆς Ἐκκλησίας ἤ καί µέσα; Οἱ µαθητές θά ἔλθουν ὅλοι ἤ ὄχι, θά πάρουν ἀπουσίες ἤ ὄχι, ἄν ναί, πόσες ἀπουσίες; Θά γίνουν παράλληλα καί κάποιες ἄλλες ἐκδηλώσεις γιά τά «τιµώµενα πρόσωπα» τῆς ἡµέρας αὐτῆς ἤ ὄχι, κλπ. κλπ. 

Πρόσφατη Ὑπουργική ἐγκύκλιος (τοῦ 2017) ἔθεσε σέ ἐφαρµογή τό ΠΔ τοῦ 1979 καί τόν Νόµο τοῦ 1981 καί ὅρισε τήν ἡµέρα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ὡς «ἀργία» γιά τή Δευτεροβάθµια Ἐκπαίδευση. Ὅταν γράφονταν αὐτές οἱ γραµµές, λίγες ἡµέρες πρίν τήν ἑορτή, δέν ἦταν βέβαιο ἐάν ἡ ἀργία θά ἰσχύσει καί γιά τήν Πρωτοβάθµια Ἐκπαίδευση. Πολύ σύντοµα, µέ Ὑπουργική ἀπόφαση ἤ µέ ψήφιση Νόµου, «λογικά» θά γίνει καί αὐτό τό βῆµα. Τό παράδοξο ὅµως εἶναι τό ἑξῆς: ἐνῶ τό ΠΔ καί ὁ Νόµος ὅριζαν σαφῶς ὅτι ἡ ἡµέρα αὐτή ἀποτελεῖ «ἀργία», χωρίς ἀναφορά σέ κάποιες ἐκδηλώσεις ἐκ µέρους τῶν σχολικῶν µονάδων –καθηγητές καί µαθητές δηλ. θά ἔµεναν ἁπλᾶ στά σπίτια τους– ἡ πρόσφατη Ὑπουργική Ἐγκύκλιος προβλέπει δίωρες ἑορταστικές ἐκδηλώσεις κατά τήν κρίση τῶν διδασκόντων τήν παραµονή τῆς ἑορτῆς-ἀργίας!!!  Θά εἶναι ἄραγε δυνατόν, κατά τήν κρίση τῶν διδασκόντων, νά µή γίνουν καθόλου ἐκδηλώσεις σέ κάποια σχολεῖα; Ἤ στό δίωρο τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων θά µποροῦσε νά συµπεριληφθεῖ ἄραγε ἐκκλησιασµός; Ἕνας νέος κύκλος ἐρωτηµάτων ἀνοίγει... Μήν περιµένετε ξεκάθαρη ἀπάντηση! (Ὅπως καί στό θέµα τῆς πρωϊνῆς προσευχῆς. Τίποτε δέν καταργεῖται σαφῶς. Τίποτε –πρός τό παρόν– δέν ἀπαγορεύεται. Ὅλες οἱ πιθανές λύσεις ἐπιτρέπονται). Ἡ λήψη τῶν ἀποφάσεων, ὅπως πάντα,  ἔχει παραχωρηθεῖ... δηµοκρατικότατα, στούς συλλόγους τῶν διδασκόντων. Ἐκεῖνοι θά πρέπει νά ἀποφασίσουν, ἐκεῖνοι θά φέρουν καί τήν εὐθύνη... 

Παρά ταῦτα ἐµεῖς θά θέσουµε ἀκόµη κάποιες ἐρωτήσεις µέ τή βεβαιότητα ὅτι θά ἀπαντηθοῦν, διότι τήν ἀπάντηση θά δώσουν οἱ ἴδιοι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος, µέ τόν καθαρό τους λόγο καί κυρίως µέ τήν ὁλοκάθαρη ζωή τους. Ἐρωτοῦµε λοιπόν: γιατί ἐπί τόσα χρόνια µέχρι καί σήµερα ἐπιχειρεῖται σιωπηλά, ἀλλά ἀπόλυτα συστηµατικά, ὁ ὑποβιβασµός καί ἡ περιθωριοποίηση τῆς γιορτῆς αὐτῆς; Καί µάλιστα ἀπό ὅλες τίς πολιτικές ἡγεσίες χωρίς, δυστυχῶς, καµία ἐξαίρεση. Ἀποτελεῖ ἄραγε τόσο µεγάλο... ἔγκληµα τό γεγονός ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, προέρχονται ἀπό ἕναν συγκεκριµένο χῶρο, τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἐκφράζουν µέ µοναδικό τρόπο τόν πλοῦτο τῆς Παραδόσεώς της, πού εἶναι ἡ Παράδοση τοῦ λαοῦ µας; Θά ἦταν, κατ’ αὐτούς, λογικότερο καί πιό τιµητικό ἐάν τά πρότυπα τῆς παιδείας µας ἦταν φορεῖς ξένων παραδόσεων; Μήπως οἱ ὑποδείξεις τῶν τριῶν αὐτῶν οἰκουµενικῶν Διδασκάλων εἶναι ἁπλοϊκές, ξεπερασµένες ἤ ἐπικίνδυνες; Τίποτε ἀπό ὅλα αὐτά. Ἀντίθετα κάθε λόγος τους ἀλλά καί κάθε πτυχή τῆς προσωπικότητάς τους φανερώνουν τήν δική µας ἔνδεια. Πνευµατική καί ἠθική. Καί αὐτό, ἴσως, εἶναι κυρίως πού ἐνοχλεῖ περισσότερο.

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἔχουν τό ξεχωριστό προνόµιο νά ἀποτελοῦν πρότυπα καί µαθητῶν καί δασκάλων. Ὑπῆρξαν ἀπό τή νεότητά τους ἀληθινοί µαθητές. Ἀγωνίζονταν γιά τή γνώση, τήν ἐπεδίωκαν συνεχῶς καταβάλλοντας κόπους πολλούς. Ἔγιναν, ἔτσι, γιά τήν ἐποχή τους, Πανεπιστήµονες. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι οἱ καθηγητές τους, καί τῶν τριῶν, τούς θαύµαζαν ἀπεριόριστα. Στάθηκαν ὅµως ἀπέναντι στήν κοσµική γνώση µέ σκέψη κριτική, προσλαµβάνοντάς την ἐπιλεκτικά. Ἡ ἐποχή ἡ δική µας, ἐποχή τῆς «ἥσσονος» προσπάθειας κατά γενική ὁµολογία, θά µποροῦσε νά ἐπιθυµήσει τέτοιους  µαθητές; Ἄν σκεφθοῦµε, ὅτι ἐδῶ καί δεκαετίες τό ἰδανικό τῆς ἐκπαίδευσης στήν πατρίδα µας µέ εὐθύνη κυρίως τῶν πολιτικῶν ἡγεσιῶν ἔχει συρρικνωθεῖ– γιά τήν µεγάλη πλειοψηφία µαθητῶν καί γονέων– σέ κάποιο ἀπολυτήριο ἁπλᾶ γιά µιά θέση ἀπασχόλησης κάπου –κατά προτίµηση στό Δηµόσιο– ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής: Ὄχι! 

Στό ὄµορφο ταξίδι τους γιά τή γνώση τοῦ φυσικοῦ κόσµου, τοῦ ἑαυτοῦ τους καί τῶν συνανθρώπων τους κατάλαβαν πολύ νωρίς ὅτι αὐτό θά γίνει ἐφικτό µόνο κάτω ἀπό τό φῶς τῆς Ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό σέ κάθε ἀναζήτησή τους  προτεραιότητα εἶχε ἡ Ἀλήθεια, πού δίνει νόηµα στό µυστήριο τῆς ζωῆς, πού ὁλοκληρώνει, πού σώζει. Σέ µιά ἐποχή ὅπου ἡ ἀλήθεια θεωρεῖται σχετική, ἀκόµη καί ἀπό ἀνθρώπους ἐκκλησιαστικούς, καί τή θέση της λαµβάνει ἡ δικτατορία τοῦ «πολιτικῶς ὀρθοῦ», θά ὑπάρχει ἄραγε στό ἐγγύς µέλλον “χῶρος” γιά τούς ἀναζητητές τῆς ὄντως Ἀλήθειας; 

Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἔµειναν µέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς τους συνεπεῖς µαθητές, καί ἰδιαίτερα µαθητές τοῦ Κυρίου. Γι’ αὐτό καί ἔγιναν πραγµατικοί, σωστοί δάσκαλοι µέ ἀγάπη γιά τό ἀντικείµενο τῆς διδασκαλίας τους ἀλλά κυρίως µέ ἀγάπη γιά τούς µαθητές τους, καθοδηγῶντας τους ἄλλοτε µέ κατανόηση καί ἐπιείκεια καί ἄλλοτε µέ αὐστηρότητα. Ἔχοντας πάντα κατά νοῦν ὅτι ὁ δάσκαλος δέν ἐξαντλεῖται στήν µετάδοση µόνο ξηρῶν γνώσεων ἀλλά καί στήν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς, µετέδιδαν στούς µαθητές τους ἦθος Χριστοῦ καί παράλληλα τούς µετάγγιζαν  τή δύναµη καί τή χαρά γιά νά παλέψουν ἐνάντια σέ κάθε τι ψεύτικο µέσα ἀπό τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητος. Ἄραγε αὐτή ἡ πρόταση Ζωῆς, θά µποροῦσε νά παρακινήσει τόν σηµερινό κουρασµένο καί ἀπαξιωµένο ἀπό τήν Πολιτεία δάσκαλο σέ µιά “ὑπέρβαση”;

Ὅµως αὐτοί οἱ Οἰκουµενικοί Διδάσκαλοι ἦταν µεγάλοι γιατί εἶχαν ἕνα πολύ σηµαντικό χαρακτηριστικό: τή συµφωνία λόγων καί πράξης. Αὐτό πού βίωναν, αὐτό καί δίδασκαν, χωρίς ἀντιφάσεις. Καί αὐτό εἶναι ἀκριβῶς πού καθιστᾶ τήν διδασκαλία πάντοτε πειστική. Καί αὐτό εἶναι πού λείπει κυρίως ἀπό τήν πατρίδα µας σήµερα. Γιά ὅλους ἐµᾶς, ὅµως, πού οἱ προσωπικές µας ἀδυναµίες καί οἱ ἁµαρτίες µᾶς ἐµποδίζουν –παρ’ ὅτι τό ἐπιθυµοῦµε– νά ἔχουµε συνέπεια στή διδασκαλία καί στή ζωή µας, εἶναι  πολύ σηµαντικό νά προβάλλουµε στούς ἀνθρώπους τέτοια ὄµορφα παραδείγµατα ἀπό τό χθές, ἀλλά καί ἀπό τό σήµερα τῆς Ἐκκλησίας µας...

Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, ἀκριβῶς ἐπειδή εἶχαν ὡς δάσκαλό τους τόν Χριστό καί ἀσκήθηκαν ἀκούραστα πρός τήν κατεύθυνση νά γίνουν ἀπόλυτα γνήσιοι µαθητές Του, ἀπέκτησαν τό µέτρο ἀποφεύγοντας τίς ἀκρότητες καί συνδυάζοντας στοιχεῖα φαινοµενικά ἀντίθετα. Οἱ πολλές τους γνώσεις δέν τούς ἐµπόδισαν νά ζήσουν µέ  πίστη καί ταπείνωση. Τό ἀξίωµά τους (ἔγιναν ὅλοι τους ἐπίσκοποι) δέν τούς στέρησε τή χαρά τῆς διακονίας τῶν συνανθρώπων τους. Τούς διακόνησαν στίς πνευµατικές καί σωµατικές τους ἀνάγκες. Ἡ προτεραιότητα στό πνεῦµα δέν ὑποβάθµισε τίς ἀνάγκες τοῦ σώµατος. Ἡ ἀγάπη τους γιά τήν ἀσκητική ζωή δέν τούς κράτησε µακριά ἀπό κοινωνικές µέριµνες ἀλλά καί κοινωνικούς ἀγῶνες. Ἡ φιλία τους µέ κάποια πρόσωπα τῆς ἐξουσίας δέν τούς κατέστησε ὑποχωρητικούς στήν διεκδίκηση τῆς δικαιοσύνης ὑπέρ τοῦ λαοῦ τους. Ἡ ἀγάπη τους γιά τούς ἀνθρώπους δέν τούς «φίµωσε» τό στόµα ὅταν κινδύνευε ἡ Ἀλήθεια ἀπό τίς αἱρέσεις, τήν ὁποία ὑπερασπίστηκαν µέ πάθος ἀλλά χωρίς φανατισµό. Ἡ διαφορετική πίστη τῶν ἀνθρώπων δέν στάθηκε ἐµπόδιο στήν φιλανθρωπία τους. Θά µπορούσαµε νά προσθέσουµε πολλά ἀκόµη. Χρειάζεται ὅµως; Δέν φανερώνουν αὐτά τά “λίγα” τό ἦθος καί τόν χαρακτήρα αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων; Δέν µᾶς δίνουν ἀπάντηση στό γιατί ἡ ἐποχή µας, µέ τήν τόση συσσωρευµένη διαφθορά καί χωρίς διάθεση ἀλλαγῆς, ἀρνεῖται νά ἀκούσει ἀκόµη καί τό ὄνοµά τους;

Ὅπως ἀναφέραµε ἤδη, γιά κάποιες βαθµίδες τῆς Ἐκπαίδευσης ἡ ἡµέρα ἑορτασµοῦ τῆς Παιδείας ἔχει ὁριστεῖ ὡς ἀργία. Πολύ σύντοµα θά ἐπεκταθεῖ καί στόν ὑπόλοιπο χῶρο. Καθηγητές, δάσκαλοι καί µαθητές, δηλαδή, θά ἑορτάζουν τήν ἡµέρα τῆς Παιδείας ἀπό τό σπίτι τους. Κάποια µικρή µόνο ἀναφορά θά γίνεται σέ αὐτά τά τόσο... ἐνοχλητικά πρόσωπα. Ἀπό τά σχολικά βιβλία ἔχουν ἐξοριστεῖ πρό πολλοῦ. Εἶναι ἐρώτηµα ἄν ἀκόµη καί οἱ νέοι φάκελλοι τοῦ πολυθρησκειακοῦ µαθήµατος τῶν Θρησκευτικῶν τούς ἔχουν ἀφιερώσει κάποιες ἀράδες. Ἡ Παιδεία µας στά χαρτιά διατηρεῖ (ψηφοθηρικά) τούς προστάτες της, στήν οὐσία βαδίζει χωρίς πρόσωπο, χωρίς προσανατολισµό. Παραµένει ἄραγε κάποια ἐλπίδα; Τό ἀπολυτίκιο τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τελειώνει µέ τή φράση: «... αὐτοί γάρ τῇ Τριάδι ὑπέρ ἡµῶν ἀεί πρεσβεύουσιν».  Παρ’ ὅτι οἱ προτάσεις τους καί τά ὁράµατά τους γιά τόν δηµιουργικό ρόλο τῆς Παιδείας ἔχουν ἐγκαταλειφθεῖ ἀπό τούς περισσότερους, ἐλπίζουµε ὅτι οἱ προστάτες Ἅγιοί µας δέν θά µᾶς ἐγκαταλείψουν, ὅτι δέν θά ἀποσύρουν τήν προστασία τους...

 

Θεολόγος

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους  186

Φεβρουάριος 2018