ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

 

Ἕνα σχετικά πρόσφατο ντοκιμαντέρ τῆς Γερμανικῆς τηλεόρασης μέ τίτλο «Τό ὄνειρο γιά τό τέλειο παιδί» φέρνει στή μνήμη τῶν θεατῶν τό θεατρικό ἔργο «Μογγόπολις – Ψάρι ἤ Πάπια», τό ὁποῖο γράφτηκε πρίν ἀπό 15 χρόνια περίπου. Τό ἀνέβασε κατά διαστήματα τό Bερολινέζικο θέατρο ΡάμπαΤσάμπα, τοῦ ὁποίου ὁ θίασος ἀποτελεῖται ἀπό παιδιά μέ πνευματική καθυστέρηση, κυρίως παιδιά μέ τό σύνδρομο Down. Ἡ ὑπόθεση τοῦ ἔργου ἔχει νά κάνει μέ τή γενετική ἔρευνα καί τίς προοπτικές πού ἀνοίγονται μέ αὐτήν γιά τέλεια παιδιά καί τέλειους ἀνθρώπους. Ὁ προβληματισμός περιστρέφεται γύρω ἀπό τήν προγεννητική διάγνωση καί τήν προεμφυτευτική γενετική διάγνωση, γύρω ἀπό τόν ἄνθρωπο ὡς “ὑλικό” καί “βιολογικό ἀπόρριμμα”. Τό ἔργο θέτει ἐρωτήματα γιά τήν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου, γιά τυχόν κριτήρια σχετικά μέ τό ἄν κάποιος ἀξίζει νά ζεῖ ἤ νά μή ζεῖ, γιά τό πότε καί γιατί κρίνεται ἡ ζωή ἑνός ἀνθρώπου ὡς ἀξιόλογη ἤ τέλεια.

Τό πρῶτο τμῆμα τοῦ τίτλου τοῦ ἔργου, «Μογγόπολις», παραπέμπει ἄμεσα στήν ὑποτιμητική ἀντιμετώπιση τῶν ἀνθρώπων μέ σύνδρομο Down μέσῳ τοῦ χαρακτηρισμοῦ “μογγολισμός”. Ταὐτόχρονα θυμίζει τήν πολύ γνωστή ταινία ἐπιστημονικῆς φαντασίας τοῦ σκηνοθέτη Φρίτς Λάνγκ μέ τίτλο «Μητρόπολις» πού γυρίστηκε τό 1926 στήν προχιτλερική Γερμανία. Θέμα τῆς ταινίας ἦταν τό “πάνω καί τό κάτω”, μιά γιγαντιαία πόλη μέ δύο κοινωνίες χωρισμένες αὐστηρά μεταξύ τους, τήν κοινωνία τῶν πλουσίων πού ζεῖ στήν πολυτέλεια καί σέ παραδεισένιες καταστάσεις καί τήν ἐργατική τάξη πού γίνεται ἀντικείμενο ἐκμετάλλευσης μέ ἀτέλειωτες ὧρες ἐργασίας. Ἡ ταινία προέβαλλε τή δημιουργία ἑνός ἀνθρώπου-ρομπότ, δημιουργημένου στήν ἐντέλεια, ὁ ὁποῖος μέ τή ψεύτικη καί πονηρή ἀλλά ταὐτόχρονα καί λαμπερή παρουσία του κατέστρεφε τούς ἀνθρώπους.

 

 

 

Οἱ φράσεις αὐτές πού ἀναφέρονται στόν Ὠριγένη, τόν παραγωγικότατο, ἀλλά κακόδοξο θεολόγο, προέρχονται ἀπό τήν ἐπιστολή ἑνός Ἁγίου πού ἦταν, κατά τήν ἐκτίµηση τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱστορικοῦ Ἀδόλφου Χάρνακ, ὁ µεγαλύτερος θεολόγος τοῦ αἰῶνα του. Πρόκειται γιά τόν Ἰουστινιανό, τόν Μεγάλο Αὐτοκράτορα καί Ἅγιο, πού ἐπέδειξε, πέραν τῶν πολλῶν ἄλλων, ἰδιαίτερη δραστηριότητα γιά τήν ἀντιµετώπιση τοῦ Ὠριγένη, οἱ κακοδοξίες τοῦ ὁποίου εἶναι τό θέµα τῆς ἐπιστολῆς του µέ τόν τίτλο «Λόγος τοῦ εὐσεβεστάτου ἡµῶν βασιλέως Ἰουστινιανοῦ, καταπεµφθείς πρός Μηνᾶν τόν ἁγιώτατον καί Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον τῆς εὐδαίµονος πόλεως καί Πατριάρχην, κατά Ὠριγένους τοῦ δυσσεβοῦς καί τῶν ἀνοσίων αὐτοῦ δογµάτων».

Σύµφωνα µέ ὅσα γράφει ὁ ἅγιος Ἰουστινιανός, ὁ Ὠριγένης ἀκολούθησε τόν Πλάτωνα: «...τί γάρ ἕτερον παρά τά τῷ Πλάτωνι εἰρηµένα, τῷ τήν Ἑλλήνων µανίαν πλατύναντι, Ὠριγένης ἐξέθετο;...». Ἦταν, δηλαδή, Νεοπλατωνικός στή θεολογία του καί ὡς ἐκ τούτου ὑπέπεσε σέ σοβαρά δογµατικά σφάλµατα. Στό παρόν σηµείωµα, δέν θά παραθέσουµε ὅλες τίς κακοδοξίες τοῦ Ὠριγένη, ἀλλά θά ἐπικεντρωθοῦµε ἁπλῶς στίς φράσεις πού παραθέσαµε στήν ἀρχή τοῦ κειµένου.

Μέ τίς φράσεις αὐτές ἀποδίδεται µιά πεπλανηµένη δοξασία περί «Θεοῦ», ἡ ὁποία εἶχε ἤδη µεγάλο παρελθόν, ἀλλά θά εἶχε καί πολύ µέλλον. Ἤδη, στό σηµείωµα τοῦ προηγούµενου µῆνα (τοῦ Ἀπριλίου) εἴχαµε ἀναφερθεῖ στήν βασική διδασκαλία τοῦ Νεοπλατωνισµοῦ ὅτι τά πάντα προέρχονται/ἀπορρέουν ἀπό ἕνα πρωταρχικό Ἕν (ἤ Μηδέν) χωρίς ρητές καί συγκεκριµένες ἰδιότητες, ἀπό τό ὁποῖο προῆλθαν βαθµιαῖα τά Πάντα. Τό Ἕν αὐτό καί τά Πάντα, ἀπό κοινοῦ, ἤ, ἀλλιῶς, ἡ «ἑνότητα τῆς ταυτότητας (τῆς Ἑνιαίας πηγῆς) καί τῆς ἑτερότητας (τῶν πολλῶν καί ποικίλων ὄντων πού ἐκπήγασαν ἀπό τό Ἕν)» ἀποτέλεσαν καί ἀποτελοῦν, κατά τόν Νεοπλατωνισµό, τόν κόσµο µας. Σπεύδουµε νά σηµειώσουµε ὅτι, ἄν καί ὅλα αὐτά ἴσως νά φαίνονται σέ πολλούς ἀρκετά σκοτεινά ἤ καί νά ἀκούγονται ὡς ἀνούσια λογοπαίγνια, εἶναι, ὅµως, ἀναµφισβήτητο τό γεγονός, ὅτι ὁ Νεοπλατωνισµός ἐπανέρχεται πάλι καί πάλι, µεταµφιεσµένος ἀνάλογα µέ τόν τόπο καί τόν χρόνο καί ἐπηρεάζει µέ διάφορους τρόπους ἀνθρώπους τοῦ περιβάλλοντός µας καί ἀκόµη καί ἐµᾶς τούς ἴδιους, χωρίς πάντα νά τό συνειδητοποιοῦµε. Συναφῶς, ὁ ἅγιος Γεννάδιος Σχολάριος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως θά πεῖ: «οὗτοι δέ οἱ λογισµοί (=τοῦ Πλάτωνα) οὐκ Ἄρειον µόνον καί Ὠριγένην καί Εὐσέβιον, ἀλλά καί τούς περί Εὐνόµιόν τε καί Μακεδόνιον καί πάντας τούς αἱρετικούς τῆς ὀρθῆς ἐξήνεγκαν δόξης. Οἷς πᾶσι πηγή τῶν θολερῶν τουτωνί ποταµῶν ἐκ διαδοχῆς Ὠριγένης γέγονε, δεινότητι συγγραµµάτων βοηθήσας τούτοις τοῖς ἀτοπήµασι» («Πρώτη πραγµατεία περί Ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος»).