Οἱ παρεξηγηµένες ἔννοιες
τῆς σταθερότητας καί τῆς ὁµοιοµορφίας
Τόν προηγούµενο µῆνα εἴχαµε ἀναφερθεῖ σέ ἕνα κυρίαρχο ρεῦµα τῆς σύγχρονης καί µάλιστα τῆς νεοελληνικῆς θεολογικῆς, σκέψης, τό ὁποῖο τείνει νά παραµερίζει ἤ καί νά ἀπορρίπτει ρητῶς τόν ὅρο «οὐσία», θεωρῶντας ὅτι πρόκειται γιά µιά ἔννοια περίπου συνώνυµη µέ τόν καταναγκασµό καί τόν ὁλοκληρωτισµό. Συγκεκριµένα, εἶχε ἀναφερθεῖ ὅτι στό ρεῦµα αὐτό, πρέπει νά ἀποδοθεῖ ἡ κυρίαρχη στίς ἡµέρες µας προτίµηση γιά ἔννοιες, ὅπως ἡ «ποικιλία» καί ἡ «διαφορά», ἡ «ἀλλαγή» καί ἡ «ἑτερότητα», οἱ ὁποῖες κηρύσσονται ὡς ἀπελευθερωτικές καί µοντέρνες, καθώς καί τό γεγονός ὅτι ἔννοιες, ὅπως ἡ σταθερότητα καί ἡ ταυτότητα, ἡ ὁµοιοµορφία καί ἡ ἑνότητα, ἀντιµετωπίζονται ὡς περίπου συνώνυµες µέ τόν καταναγκασµό καί τόν ὁλοκληρωτισµό.
Ἔτσι, συναντοῦµε «προσωποκεντρικές» διατυπώσεις, σύµφωνα µέ τίς ὁποῖες αὐτό πού ἀξίζει, ἤ, αὐτό πού «προηγεῖται» εἶναι τό πρόσωπο καί ἡ ἐλευθερία του, νοούµενα ὡς µιά ρευστή κατάσταση ὕπαρξης, πού τίποτε δέν εἶναι δεδοµένο ἤ ὁριστικό, ἀλλά τά πάντα ἐξαρτῶνται ἀπό τήν βούληση καί τίς ἰδιοτροπίες της. Σέ σύγχρονα δέ θεολογικά κείµενα διαβάζουµε µόνο γιά τό Πρόσωπο καί τίς Ἐνέργειες Τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ ἡ Οὐσία Του ἐπιχειρεῖται νά ἐξοβελισθεῖ, ἀναγόµενη σέ µιά διαδοχική σειρά Ἐνεργειῶν, ὡσάν νά µήν ἔχουν Αὐτές κάποιο «ὑπόστρωµα», κάποια Οὐσία (τήν «ὑπερκειµένη Θεότητα», ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς), ἀπό τήν ὁποία (ὡς «ὑφειµένη Θεότης», κατά τόν Ἅγιο Γρηγόριο) ἀπορρέουν. Αὐτό δέ, γίνεται, ὑπό τό κράτος τῆς παρεξήγησης, στήν ὁποία ἀναφερθήκαµε τόν προηγούµενο µῆνα, ὅτι, δηλαδή, ἡ Οὐσία εἶναι µιά «προκαθορισµένη ἀναγκαιότητα» πού, ὡς τέτοια, δέν µπορεῖ νά εἶναι συµβατή µέ τήν ἔννοια καί τό µεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ. Κάτι ἀντίστοιχο συναντοῦµε στό ἐπίπεδο τῆς ἀνθρωπολογίας, ὅπου πολλοί ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ ἑαυτός µας εἶναι, στήν πραγµατικότητα, µιά θρυµµατισµένη «σειρά» ἀπό ἐνέργειες, χωρίς συνέχεια καί ταυτότητα, χωρίς κάποιο ὑπόστρωµα, πού νά ὑποβαστάζει τήν ἑνότητά τους, χωρίς, δηλαδή, αὐτό πού στήν Χριστιανική ὁρολογία λέγεται «ψυχή».
Ὅταν διέµενε στή Δαµασκό πῆγε στήν κοντινότερη ἔρηµο καί ἀσκήθηκε σέ ὅλες τίς ἀρετές. Μετά ἐντάχθηκε στήν συνοδεία τοῦ µεγάλου Θεοδοσίου, ὅπου µέσα στήν ἡσυχία καί τήν ὑπακοή κατωχύρωσε µέσα στήν καρδιά του ὅλη τήν ἀγάπη καί τήν ζωή τῶν Θείων Γραφῶν ἑνούµενος µέ τόν Χριστό. Ὕστερα, ἐπιθυµῶντας περισσότερη ἐκπαίδευση, ἀναχώρησε στήν Ἀλεξάνδρεια. Ἐκεῖ γνωρίστηκε µέ τόν ἀνάργυρο ἅγιο Ἰωάννη, ἔµεινε µαζί του καί µέ τήν µεταξύ τους φιλία µετέδωσαν ὁ ἕνας στόν ἄλλο τήν σοφία καί τή σύνεση. Μάλιστα προσβλήθηκε ἀπό µία σοβαρή ὀφθαλµική ἀσθένεια τήν ὁποία θεράπευσαν οἱ ἅγιοι Κύρος καί Ἰωάννης. Γιά ἀνταπόδοση, ἐκεῖνος συνέγραψε τά θαύµατά τους τά πολλά καί τόν βίο τους πού διασώθηκε χάρις στή δική του φροντίδα.