ΕΝΑΣ ΕΞΥΠΝΟΣ ΛΑΟΣ *
Εἴμαστε ἕνας ἔξυπνος λαός. Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία. Ἕνας ἀπό τούς ἐξυπνότερους λαούς τῆς γῆς· καμιά φορά συλλογιέται κανείς μήπως συμβαίνει νά εἴμαστε καί ὁ ἐξυπνότερος. Ἀπό τά ἀρχαιότατα χρόνια, ἡ Ἑλληνική εὐφυΐα, ἄς τήν ποῦμε ἐδῶ “ἐξυπνάδα”, ἔδωσε λαμπρές ἐξετάσεις. Αὐτό πού ὀνομάζεται “Ἑλληνικό θαῦμα” καί πού ὀφείλεται, βέβαια, σέ πολλά δεδομένα, εἶναι, κατά σημαντικό ποσοστό, καί τό κατόρθωμα ἑνός λαοῦ μέ κοφτερή ματιά, μ᾽ εὐκίνητο πνεῦμα, μέ ἀντιληπτική καί ἀφομοιωτική ἱκανότητα, πού πῆρε στά χέρια του τό θολό κόσμο τῆς Ἀνατολῆς καί τόν ἔκαμε κόσμο διαφανή, σαφή, ἀκριβομετρημένο, καλοζυγισμένο, ἁρμονικό. Δέν πρόκειται νά ἐπιχειρήσω ἐδῶ τό ἐγκώμιο, τόσο κοινότυπο ἄλλωστε, τῶν Ἑλλήνων τῆς κλασσικῆς ἐποχῆς, γιατί ἐπιθυμῶ νά σπουδάσω καί τήν ἄλλη πλευρά τοῦ νομίσματος. ἩἙλληνική ἐξυπνάδα δέν ἔπαυσε νά ὑπάρχει ἀπό τούς καιρούς τῶν πρώτων ἀποίκων πού μεταφύτευσαν τό “δαιμόνιο τῆς φυλῆς” στίς ἀκροθαλασσιές τῆς Μέσης θάλασσας ἴσαμε τή στερνή τούτη στιγμή. Ἀλλά στό ἀναμεταξύ ἔχει ὑποστεῖ τόσες περιπέτειες, τόσες φαλκιδεύσεις, τόσες νοθεῖες καί τόσες ἀπαλλοτριώσεις, ὥστε τήν ὥρα τούτη νά ἀποτελεῖ περισσότερο ἐλάττωμα, παρά προτέρημα.