Ὁ µυστικισµός τοῦ πανθεϊσµοῦ
καί ὁ Μυστικισµός
τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανισµοῦ
Τόν προηγούµενο µήνα εἴχαµε, µεταξύ ἄλλων, ἀναφερθεῖ στόν ἰσχυρισµό τοῦ κυρίου ἐκπροσώπου τῶν Νεοπλατωνικῶν φιλοσόφων, τοῦ Πλωτίνου, γιά τά στοιχεῖα πού συναπαρτίζουν τόν «τρισύνθετο» ἄνθρωπο: ἀφ’ ἑνός τό συναµφότερον ψυχῆς καί σώµατος καί ἀφ’ ἑτέρου τόν νοῦν. Ἀπό τά στοιχεῖα αὐτά, ἡ µέν ψυχή καί τό σῶµα πού ἀποτελοῦν ἕνα εἶδος συνθέτου ὄντος ἐντός τοῦ ὅλου ἀνθρώπου εἶναι τά στοιχεῖα ἐκεῖνα πού εἶναι κατώτερα στόν ἄνθρωπο, δέν συνιστοῦν τόν ἀληθῆ καί γνήσιο ἑαυτό του καί ὡς ἐκ τούτου πρέπει νά ἀπορριφθοῦν, ὡς ἄλλα βαρίδια, κατά τήν ἀνοδική του πορεία πρός τήν τελειότητα. Ὁ νοῦς, ὅµως, εἶναι ἐκεῖνο τό στοιχεῖο πού ἐξισώνεται µέ τόν καθαυτό ἄνθρωπο καί πρέπει νά ὁδηγηθεῖ στήν ἕνωση µέ τό Ἕν, τόν ἀπρόσωπο Θεό τοῦ Νεοπλατωνισµοῦ.
Εἶναι ἐνδιαφέρον τό γεγονός ὅτι ἀντίστοιχες «διδασκαλίες» συναντῶνται καί σέ ἄλλα µέρη τοῦ κόσµου. Γιά παράδειγµα, µιά ἀντίστοιχη διδασκαλία σχετικά µέ τόν ἄνθρωπο καί τόν τρόπο τῆς «σωτηρίας», του συναντᾶται στόν Ἰνδουισµό. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µέ µιά ἀπό τίς κύριες παραλλαγές τοῦ Ἰνδουισµοῦ (τήν Samkhya) ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀφ’ ἑνός ἀπό τή σύνθεση σώµατος καί ψυχῆς (τήν «prakriti»), σύνθεση πού ἀντιστοιχεῖ στό συναµφότερον ψυχῆς καί σώµατος τοῦ Πλωτίνου καί ἀφ’ ἑτέρου τόν νοῦ («purusa»), πού ἀντιστοιχεῖ στόν ἀνώτερο καί καθαὐτό ἄνθρωπο τοῦ Πλωτίνου. Ἡ δέ «σωτηρία» συνίσταται στήν συνειδητοποίηση τοῦ νοῦ-purusa ὅτι ἡ ταύτισή του µέ τήν prakriti, ἐντός τοῦ ὁποίου ἑλκύσθηκε καί παγιδεύθηκε, συνιστᾶ σφᾶλµα, τό ὁποῖο πρέπει νά ἐπανορθώσει, διαχωριζόµενος ἀπό αὐτήν.