ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Προτού καν προβληματισθώ, συνδυάζοντας λογι­κά, θεολογικά και ιατρικά επιχειρήματα, η ιδέα των μεταμο­σχεύ­σεων δεν μπορούσε να αναπαύση ούτε το νου ούτε την καρδιά μου. Αυτός ήταν ο λόγος που δεν θέλησα μέχρι σήμερα να εκθέσω τους προ­βλη­μα­τισμούς μου. Ήθελα να βεβαιωθώ ότι η τοποθέτησή μου δεν στηρίζεται σε μια ψυχολογική μου παρόρμηση ούτε ότι τροφο­δοτείται από την αρνητική μου προδιάθεση.

Αρκέσθηκα μόνο να προλογίσω το 1995 το αξιόλογο βιβλίο του γιατρού κ. Κυπριανού Χριστοδουλίδη «Μεταμοσχεύσεις: Λύση ή πρόβλημα;», που εκδώσαμε στις Εκδόσεις “ΥΠΑΚΟΗ” (δυστυ­χώς δεν έχει γίνει, όσο θα έπρεπε, γνωστό), και εκεί ετόνισα, μεταξύ των άλ­λων, ότι το θέμα είναι πρωτίστως θεολογικό, αφού η κατα­σκευή του ανθρωπίνου σώματος έγινε από τον Θεό και όχι από τους ιατρούς. Παρέθεσα δε και στο πτερύγιο του εξωφύλλου σχετικά λόγια αγίων για να δείξω ότι το θέμα δεν πρέπει να αντιμετωπισθή με επιπολαιότητα ούτε με ρομαντισμούς αφού είναι θέμα υπάρξεως και όχι μόνο θέμα σαρκός. Έκτοτε εσι­ώ­πησα.

Επανέρχομαι σήμερα και λόγω του Πάσχα, όπου και ο λόγος για την Ανάσταση των σωμάτων μας, αλλά και γιατί έχει εξαγ­γελθεί μια νομοθετική ρύθμιση που θα επιβάλη –αν ψηφισθή– την υποχρεω­τική κατάσχεση των σωμάτων (σωμάτων, όχι πτωμάτων, αφού τα πτώματα είναι άχρηστα για μεταμόσχευση)(!) για μετα­μόσχευση, παρεκτός εκείνων των ανθρώπων που θα έχουν εγ­γράφως δηλώσει ότι δεν επιθυμούν να είναι δωρητές σώματος!

* * *

Παρακολουθώ όλα αυτά τα χρόνια τους υπερμάχους των μεταμοσχεύσεων, το τι λένε και το τι γράφουν, γιατί είμαι πολύ θετικός στην τεχνολογία και στην πραγματική επιστημονική πρόο­δο, επειδή πιστεύω ότι η αληθινή επιστήμη είναι ο πιό αυθεν­τικός σαλπιγκτής του Δημιουργού Θεού.

Παρακολουθώ, επίσης, και τα όσα ανακοινώνει η Επιτροπή Βιοηθικής της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας μας, αλλά και βιβλία σχετικά με το θέμα που κατά καιρούς, όπως και στις μέρες μας, κυκλοφορούνται.

Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν μπόρεσα να βρω ούτε ένα σο­βαρό θεολογικό επιχείρημα μέσα από τα λόγια ή τα γραπτά των υπερ­μάχων των μεταμοσχεύσεων. Αυτό που βλέπω να κυριαρχή είναι ένα συναισθηματικό ξεχείλισμα που αρχίζει ή καταλήγει με την φράση: «Οι μεταμοσχεύσεις είναι υπέρτατη έκφραση αγάπης θυσίας και προσφοράς»!

Αλήθεια, πως μπορεί κανείς να υπερασπισθή αυτή την φράση, εφ’ όσον η αγάπη, η θυσία και η προσφορά γίνονται από ένα άν­­θρωπον νεκρόν; Είναι δυνατόν να θεωρηθή πράξη αγάπης, θυ­σίας και προσφοράς η περιουσία που κληροδοτεί ένας άνθρωπος σε άλλους, όχι ως δωρεά εν ζωή, αλλά με την Διαθήκη του, όταν είναι ήδη νεκρός; Θα μπορούσε, δηλαδή, να πάρη τα χρήματα ή την περιουσία του μαζί του;

Η πράξη του, βεβαίως, είναι πράξη συνέσεως, εφ’ όσον αφήση την περιουσία του εκεί, που υπάρχει ανάγκη, ενώ αν την κληρο­δοτήση σε πρόσωπα ακατάλ­ληλα ή και σε ζώα(!), τότε προσθέτει στον εαυτό του επί πλέον αμαρτίες.

Η δωρεά του σώματος θα ήταν όντως έκφραση αγάπης, θυσίας και προσφοράς αν ο δωρητής προσηύχετο στον Θεό να του αφαι­ρέση σύντομα την ζωή ώστε να δωρήση τα μέλη του σε άλλους ανθρώπους. Έχει, όμως, παρουσιασθεί ποτέ ένας τέτοιος δωρητής σώματος; Όχι βέβαια! Το αντίθετο συνεχώς παρουσιάζεται, χωρίς να μας ανατρι­χιάζει από το φαινόμενο: Δέονται  οι ασθενείς που ζητούν μόσχευμα και παρακαλούν θερμά τον Θεό να ανταποκριθή σύν­τομα στο αίτημά τους! Δηλαδή ζητούν από τον Θεό να μήν αργήση να επιφέρη τον θάνατο στους συνανθρώπους τους, ώστε αυτοί σύντομα να λάβουν το μόσχευμα για να ζήσουν! Άραγε η προσφορά των δοτών αναγνωρίζεται ανάλογα με το μέγεθος της ενοχής αυτών που ευχήθηκαν τον θάνατό τους;

Το μόνο που θα μπορούσε να θεωρηθή ως έκφραση αγάπης, προσφοράς και θυσίας για τον συνάνθρωπο είναι η δωρεά εν ζωή του νεφρού ή των ματιών, εφ’ όσον ο δωρητής των οργάνων αυτών τα στερείται και συνεχίζει τη ζωή του με ελλιπή όργανα. Υποφέρει για τον συνάνθρωπο.

Καί αυτή, όμως, η όντως προσφορά και θυσία δεν είναι απλή υπόθεση, γιατί δεν γνωρίζει ο άνθρωπος «τι τέξεται η επιούσα». Δεν γνωρίζει ο εν ζωή δότης  αν και αύριο θα έχη την ψυχική δύναμη να βαστάση αυτήν την θυσία ή αν θα γογγύση εναντίον του Θεού ή και το εάν αυτοκτονήση ακόμη επειδή δεν αντέχει πλέον να ζήση με τις επιπτώσεις όπου έχουν επέλθει σ’ αυτόν λόγω της προσφοράς των οργάνων του. Γι’ αυτό η θυσία αυτή πρέπει να γίνεται μόνο αν δοθή ευλογία από υπεύθυνο Πνευματι­κό.

Το πνεύμα του Ιερού Ευαγγελίου αλλά και το γράμμα Του μας διδάσκει ότι πρέπει να θυσιάζουμε, όχι μόνο το σώμα μας, αλλά και την ψυχή μας ακόμη  –όπως ο άγιος Απόστολος Παύλος–  υπέρ των αδελφών μας και όχι να θυσιάζουμε τους αδελφούς μας για χάρη μας!

* * *

Από εδώ και πέρα πρέπει να αρχίση μια πολύ σοβαρή και βαθειά συζήτηση του θέματος και όχι μια συζήτηση όπως υπο­δει­κνύεται στο βιβλίο του ιατρού H.Tristram Engelhardt, JR. «Τα Θεμελια της Βιοηθικής», με την ένδειξη: «Μια Χριστιανική Θεώ­ρη­ση», το οποίο βιβλίο λανσάρει έναν ιδιότυπο Χριστιανισμό εναρμονιζόμενον με τις  σύγχρονες αήθεις επεκτάσεις της ιατρικής και, φυσικά, εκφράζει τους υπερμάχους των μεταμοσχεύσεων.

Η σκέψη μας, ως μαθητών της Εκκλησίας, μας οδηγεί να διερωτηθούμε με αφορμή το πρόβλημα «μεταμοσχεύσεις»:

1. Η Ανάσταση των Σωμάτων

Θα γίνη Ανάσταση των σωμάτων μας ή μόνο της ψυχής μας; Η Αγία Γραφή ομιλεί για Ανάσταση νεκρών και η ψυχή είναι αθάνατη. Νεκρά είναι τα σώματα όταν χωρίζονται από την ψυχή. Άρα πρόκειται να γίνη Ανάσταση των σωμάτων.

Παρ’ ότι, όμως, τα σώματα, μετά τον χωρισμό τους από την ψυχή είναι νεκρά, δεν παύουν να είναι Ναός του Αγίου Πνεύματος και γι’ αυτό, «όστις τον ναόν τούτον φθείρει, φθερεί τούτον ο Θεός». Με αυτό, λοιπόν, προϋποτιθέμενο, έχουμε, άραγε,  εξουσία να διαθέτουμε τα μέλη του σώματός μας όπου εμείς θέλουμε, αγνοώντας ότι αυτά είναι μερη του Ναού του Θεού και όχι υπό την εξουσία μας; Άν «ο ανήρ του ιδίου σώματος ουκ εξουσιάζει αλλ’ η γυνή» και αντιστρόφως, πως αβασάνιστα θεωρούμε τους εαυτούς μας ιδιοκτήτες των σωμάτων μας ώστε να τα διαθέτουμε ως περιουσιακά μας στοιχεία;

● Γνωρίζοντας ότι θα υπάρξη Ανάσταση σωμάτων, Ανάσταση όχι μόνο ζωής αλλά και Ανάσταση Κρίσεως, πως συζητούμε για τα μέλη και τα όργανα του σώματός μας σάν να είναι απλά ανταλλακτικά ενός κρεάτινου ρομπότ;

● Τα τραύματα στις παλάμες, στα πόδια και στην πλευρά του Χριστού, από τα καρφιά και την λόγχη των σταυρωτών Του, που έμειναν και μετά την Ανάστασή Του, δεν αποδει­κνύουν ότι η α­πο­λογία μας θα γίνη και για τα μέλη του σώματός μας;

● Το «κατ’ εικόνα» που ελάβαμε από τον Θεό ως άνθρωποι υπάρχει μόνο στην ψυχή μας ή και στο σώμα μας; Η Εκκλησία μας λέγει ότι υπάρχει και στο σώμα μας και γι’ αυτό κατά την νεκρώσιμη Ακολουθία ψάλλουμε «...και είδον εν τοις τάφοις κειμένην την κατ’ εικόνα Θεού πλασθείσαν ημίν ωραιότητα, άμορφον, άδοξον μή έχουσαν είδος...». Στον τάφο κείται το σώμα, όχι η ψυχή.

● Ποιά ακριβώς μέλη ή όργανα του ανθρωπίνου σώματος θε­ρούνται σπουδαία και ποιά μικροτέρας αξίας; Ποιά όργανα θα Αναστηθούν κατά την Ανάσταση των σωμάτων και ποιά όχι, ώστε να γνωρίζουμε ποιά επιτρέπεται να είναι κοινόχρηστα και ποιά όχι; Διερωτηθήκαμε για όλα αυτά;

Είναι, λοιπόν, άραγε, παρωνυχίς το θέμα των μεταμοσχεύσεων, ώστε να το αποφασίσουν κάποιοι –όσο σπουδαίοι κι αν είναι και όσα αξιώματα και αν έχουν– χωρίς να προηγηθή εκτε­ταμένη θεολο­γική συζήτηση και χωρίς να κληθή επισήμως από την Εκκλησία κλήρος και λαός για να καταθέση την μαρτυρία του;

Επειδή δεν έχει προκληθεί από την Εκκλησία ευρύτατος δι­ά­λογος αλλά θεωρείται το θέμα λήξαν και αποδεκτή η πρακτική των μεταμοσχεύσεων, η πολιτική θρασύτητα έφθασε στο αποκο­ρύφωμά της και ζητεί με τη νομοθετική ρύθμιση που προαναφέ­ραμε, να θεωρούνται όλοι οι πολίτες της Ελλάδος υποχρεωτικοί δότες, εκτός και αν δηλώ­σουν εγγράφως ότι το αρνούνται!*

* Για την αντισυνταγματικότητα του σχεδιαζομένου νόμου δημοσιεύουμε σε αυτό το τεύχος εμπεριστατωμένη νομική Γνωμάτευση.

2. Πόσες φορές πεθαίνει ο άνθρωπος;

Υπάρχουν πολλοί ή ένας οριστικός και αμετάκλητος θά­να­­τος του ανθρώπου, όπως μας ορίζει σαφώς ο άγιος Απόστολος Παύλος: «απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο, κρίσις». Πως μπορούμε να δικαιολογήσουμε δύο θανά­τους, εγκε­φαλικό και καρδιακό, με τα λόγια αυτά του αγ. Α­πο­­στόλου Παύλου αλλά και με την σαφή διακήρυξη της ιατρικής ότι το πρώτο όργανο που σχηματίζεται στον άνθρωπο και το τελευταίο που παύει να λειτουργή είναι η καρδιά και όχι ο εγκέφαλος;

Τα λεκτικά κόλπα που χρησιμοποιούν οι υπέρμαχοι των με­τα­μοσχεύσεων για να αρνηθούν ότι είναι φόνος το να θεωρή­σουμε τον εγκεφαλικό θάνατο ως οριστικό θάνατο του ανθρώπου, είναι απλά κόλπα χωρίς αντίκρυσμα, τουλάχιστον για μας τους χριστιανούς, που γνωρίζουμε ότι η ζωή του ανθρώπου αλλά και ο θάνατος είναι μυστήρια, τα οποία ούτε εξιχνιάζονται ούτε ανακαλύπτονται  από τους επιστήμονες αλλά αποκαλύ­πτονται στους αγίους.

Συνεπώς, δεν γνωρίζουμε εμείς ποιοί και πόσοι διάλογοι γίνονται μεταξύ του Θεού και του “εγκεφαλικά νεκρού” ανθρώπου και γι’ αυτό είναι θράσος και ασέβεια και φόνος το να επεμβούμε βιαίως και να διακόψουμε αυτούς τους διαλόγους, ισχυριζόμενοι ότι ο άνθρωπος είναι οριστικά νεκρός.

Είναι άξιο μεγάλης προσοχής το περιστατικό που περιγράφουν οι Πράξεις των Αγίων Αποστόλων (κεφ.20, 10) περί του νεανία Ευτύχου  που έπεσε από το «τρίστεγον» (τρίτον όροφον) ενώ είχε αποκοιμηθή βαθειά, ακούγοντας το κήρυγμα του Απόστόλου Παύλου.

Η διατύπωση του ιερού Κειμένου μας πληροφορεί ότι ο Εύτυχος από το πέσιμό του «ήρθη νεκρός» (δηλ. τον σήκωσαν νεκρό) και όχι «ωσεί νεκρός», όπως σημειώνεται σε άλλα εδάφια της Αγίας Γραφής (Πρβλ. Ματθ. 28,14 , Μαρκ. 9,26).

Τον σήκωσαν νεκρόν και, όμως,  όταν  έπεσε επάνω του οΑπόστολος Παύλος και τον πήρε στην αγκαλιά του, είδε με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος  –και όχι κάνοντας ιατρική εξέταση– ότι η ψυχή του ανθρώπου βρισκόταν ακόμη εντός αυτού! Αυτό μαρτυρεί ότι και μετά τον οριστικό θάνατο του ανθρώπου η ψυχή δεν αναχωρεί ευθύς αμέσως από το σώμα, πόσο μάλλον ευρίσκεται η ψυχή εντός του ανθρώπου όταν ακόμη δεν έχει αποθάνει αλλά είναι απλώς  –όπως λέγεται– “εγκεφαλικά νεκρός”!

3.  Ποιά η σχέση της καρδιάς με την ψυχή;

Τι γνωρίζουμε για την καρδιά του ανθρώπου; Ποιά η σχέση του οργάνου με την ψυχή του ανθρώπου; Πρόκειται για μια α­πλή αντλία που κυκλοφορεί το αίμα σε όλο το σώμα ή για την έδρα της ψυχής, η οποία ψυχή χρησιμοποιεί την καρδιά ως κα­τοικητήριο, χωρίς, βεβαίως, να περιορίζεται σ’ αυτήν αλλά και εκτείνεται σε όλο το σώμα; Αυτά ακριβώς μας τα διδάσκει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και, συγχρόνως, μας εξηγεί ότι οι διδαχές των αγίων Μακαρίου και Γρηγορίου Νύσσης για το θέμα αυτό  δεν διίστανται:

«Του γαρ μεγάλου Μακαρίου τη της χάριτος ενεργεία διδαχθέντος και ημάς διδάσκοντος είναι τον νουν εν τή καρδία και τους λογισμούς πάντας της ψυχής, ως εν οργάνω, του δε Νύσσης μή είναι εντός του σώματος τούτον, ως ασώματον, ημείς εις εν τα δοκούντα διαφέρειν ταύτα συνάγοντες αμφότερα και μη εναντίως έχοντα δεικνύντες, ει και μη ένδον εστί, φαμεν, κατά τον Νύσσης Γρηγόριον ως ασώματος ο νους, αλλά και εντός εστιν, αλλ’ ουκ εκτός του σώματος, ως συνημμενος τούτω και πρώτω σαρκικώ οργάνω τή καρδία χρώμενος αφράστως κατά τον μεγαν Μακάριον» (Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων, Λόγος 2).

Μια καρδιά που μεταμοσχεύεται σε έναν άλλο άνθρωπο, θε­ω­ρουμένη απλώς σαν μια αντλία, που στον ένα άνθρωπο είναι άχρηστη και στον άλλον χρήσιμη, είναι η καρδιά όπως την θεωρεί ένας χωρίς Θεό άνθρωπος, που πιστεύει πως όλες οι λειτουργίες του ανθρώπου γίνονται μόνον μέσω κυττάρων, ιστών, νευρώνων, χημικών ουσιών και ηλεκτρικής ενεργείας. Δεν είναι η καρδιά που γνωρίζει η Εκκλησία μας και οι χριστια­νοί Της! Συνεπώς, χωρίς Θεό, μια τέτοια μεταμόσχευση επιτρέπεται.

4.  Καρδιά και κληρονομικότητα

Για ένα, όμως, χριστιανό, η μεταμόσχευση της καρδιάς δεν επιτρέ­πεται, αφού σ’ αυτήν, όπως εξ άλλου και σε κάθε κύτταρο είναι κα­τα­γεγραμμενη η λειτουργία και η συμπεριφορά της ψυχής του ανθρώπου.

Αυτό δεν προκύπτει μόνο από τα άφθονα Αγιογρα­φικά χωρία, «καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός», «μακάριοι οι καθα­ροί τή καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται», «εκ γάρ της καρδίας εξέρχονται διαλογισμοί πονηροί». Ο Χριστός πλειστάκις ετό­νι­σε τη σχέση σώματος και ψυχής, αποσαφηνίζοντας ότι ο νους, που είναι ο οφθαλμός της ψυχής έχει έδρα την καρδιά και όχι τον εγκέφαλο! Ο εγκέφαλος είναι το κομπιούτερ, ο χρήστης είναι η ψυχή που έχει έδρα και ορμητήριο την καρδιά.

Θα ήταν χρήσιμο να προβληματισθούν εκείνοι που χρησι­μο­ποιούν παρα­δείγματα τάχα μεταμοσχεύσεων που έκαναν άγιοι (και βεβαίως οι άγιοι δεν χρησιμοποίησαν ιατρική μέθοδο αλλά την Χάρη του Θεού για τους ειδικούς λόγους που είχε ο Θεός) και να μας ει­πούν πως εξηγούν την καταγραφή του ονόματος του Χριστού στην καρδιά του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου, την οποία σεβά­σθηκαν και δεν την έφαγαν τα θηρία που καταβρόχθησαν το άγιο σώμα του; Και, βεβαίως, αυτό το γεγονός (το οποίο είναι καταγεγραμμενο σε αρχαίον κώδικα του Βατικανού και το μνημονεύει ο άγιος Νικόδημος) δεν συνηγορεί υπέρ των μεταμοσχεύσεων.

Το ότι η καρδιά καταγράφει την λειτουργία της ψυχής μαρτυρείται πλέον και από την εμπειρία που έχουν όσοι έλαβαν με μεταμόσχευση καρδιά άλλου ανθρώπου. Οι άνθρωποι αυτοί αρχίζουν να έχουν τις ροπές και τις προτιμήσεις του νεκρού δό­τη. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν το αυτεξούσιον τους για να οδηγήσουν την ψυχή τους σύμφωνα με το θέλημα του Θεού αλλά ζουν και κινούνται όπου τους οδηγούν οι ροπές τους, στις “αυλακιές” που έχουν χαραχθεί μέσω της κληρονομικότητος των γονέων και των προ­γόνων τους, η οποία κληρονομικότητα μεταδίδεται αποκλει­στικά μέσω του σώματος, που λαμβάνουν από τους γονείς και όχι μέσω της ψυχής που ο Θεός δίδει στον κάθε άνθρωπο αμετα­χείριστη και ακληρονόμητη «εξ άκρας συλλήψεώς» του.

Η ψυχή, δηλαδή, ενεργεί στους περισσότερους ανθρώπους κινουμενη από τις ροπές που έχουν χαραχθεί στο σώμα τους και όχι από τις οδηγίες του Θεού. Στήν περίπτωση του λήπτη καρδιάς ενεργούν ως κληρονομικότητα και ροπές, οι καταγραφές της καρδιάς του δότη!

* * *

Υπάρχουν και άλλα πολλά ερωτήματα τα οποία πρέπει να τε­θούν προς συζήτηση. Εκείνο, όμως, που απαιτείται πρωτίστως και κυρίως είναι το να μη άγεται και φέρεται το Εκκλησιαστικό Σώμα από τις ποικίλες σκοπιμότητες που υλοποιούνται πάντοτε μέσω πολιτικών αποφάσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων για να αποκτήσουν νομιμοφάνεια.

Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι η υπερτάτη Αλήθεια για τον Θεό, τον άνθρωπο και την κτίση ευρίσκεται εμφανώς ή συσκιασμενη μόνο στην αποκαλυφθείσα Θε­ολογία και όχι στις επιστήμες του κόσμου τούτου και, ιδίως του σημερινού. Είναι τυχαίο, άραγε, ότι όλοι οι μεγάλοι Φωστήρες της Εκκλησία μας ήσαν κάτοχοι πολλών επιστημών, μη εμπιστευόμενοι την μυωπική όραση των χωρίς Θεό επιστημόνων;

Δεν πρέπει να παραβλέψουμε, επίσης, ότι ανεξαρίθμητοι χριστιανοί επιστήμονες μεγάλης αξίας και φήμης έχουν αντι­ταχθεί στο θέμα των μεταμοσχεύσεων και διερωτώμεθα: Γιατί η Σεπτή Ιεραρχία μας πρέπει να ακολουθή στο θέμα αυτό τη μερίδα των ιατρών που εκφράζουν –μήπως τυχαίο;– την κρατούσα Πολι­τική βούληση;

Θεωρούμε ως ευλογία του Θεού το ότι η Ελλάδα είναι ουρα­γός ­σε αριθμό δοτών, παρά τις μέχρι χθές Αρχιεπισκοπικές και Επισκοπικές εκκλήσεις. Αποδεικνύεται ότι λαός του Θεού ακούει τους Ποιμένες που είναι δίπλα του και γι’ αυτό, η ευθύνη ημών των πρεσβυτέρων είναι τεράστια!

π. Βασίλειος Ε. Βολουδάκης

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Μάϊος 2011

Αριθμ. Τεύχους 107