Ἡ Θεραπευτική Δύναμη τοῦ Τραγουδιοῦ
στή Σχέση Γονέα-Παιδιοῦ ἀπό τήν Ἐγκυμοσύνη ἕως καί τήν Ἐφηβική Ἡλικία
Εἰσαγωγή
Οἱ ἀναμφισβήτητα, καί ἐλπίζουμε σύντομα περαστικές, δύσκολες ὧρες/στιγμές πού ζοῦμε ἐπιβάλλουν μιά διαφορετική θεώρηση στήν καθημερινότητα, τίς σχέσεις καί ἰδιαίτερα τήν σχέση γονέα-παιδιοῦ.
Ποιός γονέας, πέραν τῶν ἄμεσων καί πρακτικῶν θεμάτων ὑγείας, δέν ἀνησυχεῖ γιά τήν ἐπίδραση πού ἔχει ὅλη αὐτή ἡ δύσκολη κατάσταση ποῦ ζοῦμε στήν οἰκογένειά του, τά παιδιά του;
Ἡ παροῦσα ἀναφορά σκοπό ἔχει νά προσφέρει μιά αἰσιόδοξη, πρακτική καί ἄμεσα βοηθητική ἐπιλογή –καθοδήγηση στήν τόσο σημαντική ἀλλά καί εὐάλωτη σχέση γονέα-παιδιοῦ. Ἡ ἐπιλογή αὐτή στηρίζεται στίς δυνατότητες πού ὑποδεικνύει ἡ Πίστη μας καθώς καί σέ σοβαρές ἐπιστημονικές μελέτες πού συνάδουν μέ τό πνεῦμα αὐτῆς.
Οἱ δύσκολες στιγμές πού ζοῦμε καί οἱ ἐπιπτώσεις τους
Οἱ δύσκολες συναισθηματικά στιγμές πού ζοῦμε ”κατακλύζουν” τήν ψυχή μας μέ συναισθήματα δυσφορίας, ἀγωνίας, στρές, ἄγχους, θλίψης, συχνά κατάθλιψης.
Τά συναισθήματα αὐτά φορτίζουν ἀρνητικά τήν σχέση γονέα-παιδιοῦ καί τό παιδί. Παραδείγματος χάριν, τό στρές ἑνός γονέα μεταφέρεται στό παιδί καί τό παιδί δυσκολεύεται στήν καθημερινότητα, ἐκνευρίζεται εὔκολα, θυμώνει, γκρινιάζει, κλαίει. Δηλαδή ἡ συναισθηματική κατάσταση τοῦ γονέα ὄχι μόνο διαπερνᾶ τό παιδί ἀλλά ὑπάρχει ὁ κίνδυνος νά γίνει “συναισθηματική κατάσταση” τοῦ παιδιοῦ.
Ὅλα τά παραπάνω ὑποδεικνύουν τήν ἀνάγκη μιᾶς διαφορετικῆς προσέγγισης στήν σημερινή εὐάλωτη καί ἐπιβαρυμένη σχέση γονέα-παιδιοῦ. Προτείνουν μιά ἀνατροπή ἀπό τά συνηθισμένα, μιά αἰσιόδοξη προσέγγιση μακριά ἀπό χρονοβόρες ψυχολογικές θεωρίες πού μπορεῖ νά ἐπιβαρύνουν περισσότερο αὐτή τήν σχέση.
Ἀναγκαιότητα αἰσιόδοξης προσέγγισης – ἡ Μουσική, τό Τραγούδι
Στό σημεῖο αὐτό ἄς μοιραστοῦμε σημαντικά εὑρήματα ἀπό τόν χῶρο τῆς ἐργασίας μου στό Γ.Ν.Α. “Ἀλεξάνδρα”.
Πάντα πίστευα ὅτι τά πρῶτα βιώματα -“συναντήσεις” μητέρας-νεογέννητου εἶναι σημαντικά, ὅπως καί τό ὅτι ὁ πατέρας χρειάζεται νά συμμετέχει ἐνεργά ἀπό τήν ἀρχή στό πολύτιμο αὐτό ταξίδι. Συχνά διαπίστωνα ἕνα ἀδιέξοδο τῶν διαφόρων ψυχολογικῶν θεωριῶν νά διευκολύνουν τήν σχέση μητέρας-πατέρα-παιδιοῦ.
Ἦταν τότε πού ἀναζήτησα τήν σπουδαία Θεραπευτική Δύναμη τῆς μουσικῆς γιά νά καλοσωριστοῦν καί νά διευκολυνθοῦν αὐτές οἱ σχέσεις. Ἀκολούθησαν μελέτες, ἀνακοινώσεις, ἡμερίδες, δημοσιεύσεις. Τά ἀποτελέσματα ἐνθαρρυντικά καί μέ σημαντικές προεκτάσεις καί ἐφαρμογές.
Συγκεκριμένα βρέθηκε ὅτι, ἡ μουσική μειώνει τό ἄγχος τῆς μητέρας, διευκολύνει τήν θετική ἐπικοινωνία μητέρας-παιδιοῦ καθώς καί βοηθάει καί τούς δύο γονεῖς νά ἐνστερνιστοῦν εὐκολότερα τόν γονεϊκό ρόλο.
Τόν Μάρτιο 2019 εἶχα τήν εὐκαιρία ὡς ἐπιστημονική ὑπεύθυνη ἑνός σεμιναρίου εὐαισθητοποίησης γονέων γιά τήν σπουδαιότητα τῆς μουσικῆς νά προτείνω τό Τραγούδι τῆς Πατρότητας-Μητρότητας ὡς μία νέα θεώρηση τῆς γονεϊκῆς φροντίδας.
Δέν εἶχα τότε φανταστεῖ ὅτι ἀκριβῶς ἕνα χρόνο μετά ἡ συγκεκριμένη ἐπιστημονική τοποθέτηση θά ἦταν ἀπαραίτητη ὅσο καί ἐπίκαιρη στήν σημαντική ἀλλά καί εὐάλωτη σχέση γονέα-παιδιοῦ.
Γιατί τό Τραγούδι Τώρα
Τά φυσιολογικά συναισθήματα ἀβεβαιότητας, στρές, ἀγωνίας, θλίψης, κατάθλιψης, φόβου πού σήμερα βιώνουμε ἐμποδίζουν ὅπως εἴπαμε τήν αὐθόρμητη θετική ἐπικοινωνία γονέα-παιδιοῦ καί ἀναστέλλουν σέ ἕνα σημαντικό βαθμό τά θετικά συναισθήματα τοῦ γονέα πρός τό παιδί του.
Τό τραγούδι διευκολύνει τήν ἔκφραση θετικῶν συναισθημάτων τοῦ γονέα πρός τό παιδί καθώς καί τήν ἁρμονική ἐπικοινωνία γονέα-παιδιοῦ ἀπό τήν ἀρχή τῆς σχέσης τους.
Ἀξίζει νά ἀναφέρουμε ὅτι οἱ θεραπευτικές ἰδιότητες τοῦ τραγουδιοῦ συνοπτικά εἶναι:
(α) Τό Τραγούδι ἐνισχύει τό ἀνοσοποιητικό σύστημα, (β) εἶναι μιά σπουδαία ἄσκηση γιά τούς πνεύμονες, (γ) βελτιώνει τήν στάση τοῦ σώματος καί μέσω αὐτῆς τήν ἀναπνοή καί (δ) ἐνεργοποιεῖ διαφορετικές περιοχές τοῦ ἐγκεφάλου (ὅπως αὐτές πού συνδέονται μέ τήν μουσική, τήν γλώσσα, τό συναίσθημα, τήν φαντασία, τήν ὀπτική ἀπεικόνιση).
Ἐπίσης τό τραγούδι (α) εἶναι ἕνα φυσικό ἀντί-καταθλιπτικό μέσο, γιατί ἀπελευθερώνει ἐνδορφίνες, τίς καλές ὁρμόνες πού μᾶς κάνουν νά νιώθουμε εὐτυχισμένοι, (β) μειώνει τά ἐπίπεδα ἄγχους γιατί χαμηλώνει τά ἐπίπεδα τῆς ὁρμόνης τοῦ στρές πού ὀνομάζεται κορτιζόλη, (γ) βελτιώνει τήν πνευματική μας ἐγρήγορση μέσῳ τῆς καλύτερης ὀξυγόνωσης τοῦ ἐγκεφάλου, (δ) διευκολύνει τήν ἀπελευθέρωση τῶν συναισθημάτων καί (ε) βελτιώνει τήν ἐπικοινωνία μας μέ τούς ἄλλους καί ἐνισχύει τό αἴσθημα τῆς συλλογικότητας.
Σημαντική προϋπόθεση: Ἡ Καταλληλότητα τοῦ Τραγουδιοῦ
Τό εἶδος τοῦ τραγουδιοῦ πού ὁ γονιός θά ἐπιλέξει εἶναι πολύ σημαντικό. Ὅσον ἀφορᾶ τήν καταλληλότητα τοῦ τραγουδιοῦ ἔχω παρατηρήσει ὅτι ὅταν οἱ ἐπίτοκες πού ἔχουν ὑψηλό αἴσθημα Πίστεως ἐπιλέγουν ἐκκλησιαστικούς ὕμνους γιά νά συνοδέψουν τήν ἐγκυμοσύνη τους, μειώνεται τό ἄγχος καί ἀρχίζει θετικά ἡ ἐπικοινωνία μέ τό ἔμβρυο καί ἀργότερα μέ τό νεογέννητο παιδί τους.
Ἀπαραίτητο κριτήριο ἐπιλογῆς γιά ἄλλα τραγούδια εἶναι ἡ ἁρμονία, ἡ μελωδία, ὁ στίχος, τό περιεχόμενο. Σημαντικό ἐπίσης εἶναι κάθε γονιός νά αὐτοσχεδιάσει καί νά γράψει τό δικό του τραγούδι, τά δικά του λόγια, στίχους πού νά ἐναρμονίζονται μέ τήν συναισθηματική κατάσταση, χρονική στιγμή τοῦ παιδιοῦ. Τά τραγούδια αὐτά μπορεῖ νά ἐνθαρρύνουν, νά καθοδηγοῦν, νά ἐκπαιδεύουν καί/ἤ νά ἠρεμοῦν τό παιδί.
Τό Ἱερό Τραγούδι
Στό ἱερό κείμενο τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας (Κυριακή τῶν Βαΐων), στήν ἑρμηνεία τῶν Αἴνων (Ἦχος Α’), διαβάζουμε:
“Ὑμνεῖτε τόν Κύριον μέ τόν ἦχον τῆς σάλπιγγος… μέ ψαλτήριον καί μέ κιθάραν… μέ τύμπανον καί μέ χορούς… μέ ὄργανα ἔγχορδα καί πνευστά… μέ κύμβαλα πού δίνουν λεπτούς ἤχους καί μέ κύμβαλα πού κροτοῦν μετά πατάγου…”
Τά ἱερό αὐτό κείμενο προτείνει ὅτι τήν ἐλπιδοφόρα καί ἀναστάσιμη σχέση μέ τόν Μοναδικό Κύριό μας ὀφείλουμε νά τιμήσουμε μέ ὅλη τήν δύναμη τῆς ψυχῆς μας, τήν διάνοιά μας, ὁλόκληρό τό Εἶναι μας, βροντερά, μελωδικά, οὐράνια, μέ ὅλα τά μουσικά ὄργανα ἀλλά καί τό πιό σπουδαῖο ἀπό ὅλα πού εἶναι ἡ φωνή μας.
Συγχωρέστε με πού ἡ εἰδικότητά μου δέν μέ διευκολύνει νά ἐκφράσω ὅπως τῆς ἀξίζει τήν σπουδαία αὐτή θεώρηση τῆς Πίστεως πρός τόν Κύριό μας. Ὅμως κρατάω τόν Συμβολισμό, τήν Κατεύθυνση, τήν Καθοδήγηση, τήν Προτροπή, τόν Ὕμνο, τό Ἱερό Τραγούδι.
Μία Σημαντική Ἐρώτηση
Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα νά κάνω μιά πολύ Σημαντική Ἐρώτηση μέ τήν ὁποία σπάνια ἔχουμε ἀσχοληθεῖ:
Τιμοῦμε ὅσο πρέπει, ὅσο τούς ἀξίζει, τίς Σημαντικές Σχέσεις τῆς ζωῆς μας;
Τιμοῦμε τίς σχέσεις μας βροντερά, συμβολικά, μελωδικά, ὅπως ὑποδεικνύει ἡ Πίστη μας;
Ἐκφράζουμε τόν Σεβασμό μας σέ αὐτές;
Καί συγκεκριμένα: Ὑμνοῦμε τίς σχέσεις μας;
Προτάσεις – ἐπιλογές μέ στόχο νά διευκολυνθοῦν οἱ γονεῖς καί τά παιδιά τους ἀπό τήν ἐγκυμοσύνη ἕως καί τήν ἐφηβική ἡλικία
Οἱ προτάσεις-ἐπιλογές πού ἀκολουθοῦν εἶναι ἐνδεικτικές καί ἀφοροῦν τήν θετική ἐπίδραση τοῦ τραγουδιοῦ γιά τίς συγκεκριμένες κρίσιμες στιγμές πού ζοῦμε.
Ἐγκυμοσύνη – Πρώτη Βρεφική ἡλικία
Μέ ἀφετηρία τήν ἐμπειρία μου στόν σχετικό χῶρο, προτείνω μιά μέλλουσα μητέρα νά ἐπιλέξει Ἐκκλησιαστικούς Ὕμνους καί μέ αὐτούς νά διευκολύνει τόσο τήν καλή της συναισθηματική κατάσταση ὅσο καί τήν ἁρμονική καί θετική ἐπικοινωνία μέ τό μωρό της ἀπό τήν ἀρχή.
Στήν συνέχεια ἀφοῦ γεννηθεῖ τό βρέφος οἱ γονεῖς μποροῦν νά συνοδέψουν σημαντικές δραστηριότητες τοῦ βρέφους (ὅπως τάϊσμα, παιχνίδι, φροντίδα) μέ τό κατάλληλο καί/ἤ Δικό τους αὐτοσχέδιο Τραγούδι, τραγούδι πού νά περιγράφει τίς σκέψεις, ὄνειρα τοῦ γονέα γιά τό παιδί του.
Ἐπίσης μέ τό δικό τους τραγούδι οἱ γονεῖς μπορεῖ νά διευκολύνουν τό βρέφος ὅταν ἐκεῖνο γκρινιάζει, κλαίει, δυσανασχετεῖ. Ἕνα ἄλλο πλεονέκτημα τοῦ τραγουδιοῦ εἶναι ὅτι διευκολύνει τήν καλύτερη ἐγρήγορση τοῦ βρέφους, ἐπιδεξιότητα ἡ ὁποία εἶναι πολύ σημαντική γιά τήν συναισθηματική καί πνευματική ἐξέλιξή του.
Βρεφονηπιακή ἡλικία
Μέ ἀφετηρία τό γεγονός ὅτι ἡ ἡλικία αὐτή ἐπικεντρώνεται σέ θέματα γλωσσικῆς ἀνάπτυξης ἡ μουσική, τό κατάλληλο τραγούδι, ὁ ὕμνος μπορεῖ νά διευκολύνει τό πολύ σημαντικό αὐτό ἐπίτευγμα.
Σχολική ἡλικία
Τό τραγούδι κατά τήν διάρκεια τῶν σχολικῶν χρόνων εἶναι μιά σπουδαία παρηγορητική δύναμη, ἀνακούφιση ἀλλά καί ἐλπίδα στίς δύσκολες στιγμές πού τώρα βιώνουμε. Θά πρότεινα λοιπόν, ἤρεμα, χαλαρά, καί μέ τήν βοήθεια τοῦ κατάλληλου τραγουδιοῦ οἱ γονεῖς νά ἐπικεντρωθοῦν νά ὑμνήσουν τίς Ἱκανότητες τοῦ Παιδιοῦ τους.
Ἐφηβική ἡλικία
Στήν σημαντική καί εὐάλωτη αὐτή ἡλικία, τό τραγούδι μπορεῖ νά γίνει ἕνα καλό καί εὐχάριστο μέσο ἐκπαίδευσης μέ τό ὁποῖο κάθε γονιός νά τραγουδήσει, νά ὑμνήσει τά ταλέντα, τά χαρίσματα τοῦ ἐφήβου, ἔτσι ὥστε ὁ δύσκολος χρόνος πού ζοῦμε νά γίνει χρόνος προετοιμασίας γιά τό ἐπαγγελματικό-προσωπικό μέλλον τοῦ ἐφήβου.
Ἐπίλογος
Στίς ἀπρόβλεπτες, δύσκολες στιγμές πού ζοῦμε, χρειάζεται ἐπειγόντως καί εὐέλικτα νά τροποποιήσουμε συμπεριφορές, συναισθήματα, σχέσεις, ἐπικοινωνία.
Προσωπική πρόταση, ἐπιλογή, προσέγγιση εἶναι μέ κύριο ἄξονα τούς ἀνεκτίμητους θησαυρούς τῆς Πίστεώς μας νά Σεβαστοῦμε, νά Τιμήσουμε, νά Ὑμνήσουμε τίς σχέσεις μέ τούς ἀγαπημένους μας, τά παιδιά μας.
Οἱ σύζυγοι νά τιμήσουν, νά ὑμνήσουν τήν μεταξύ τους σχέση, γεγονός τεράστιας ὠφελείας τόσο γιά ἐκείνους προσωπικά ὅσο καί γιά τά παιδιά τους.
Οἱ γονεῖς νά ἐπιλέξουν Ὕμνους, τραγούδια ἁρμονικά, χαρούμενα, ἐνθαρρυντικά γιά νά διευκολύνουν τήν ἐπικοινωνία μέ τά παιδιά τους ἀλλά καί γιά νά τονίσουν τά ταλέντα τους, χαρίσματα, ἱκανότητες.
Τέλος ἐπιτρέψτε μου, ἀφοῦ σᾶς εὐχαριστήσω γιά τόν πολύτιμο χρόνο πού ἀφιερώσατε νά διαβάσετε τό συγκεκριμένο ἄρθρο-ἀναφορά, νά κλείσουμε μέ ὁρισμένους στίχους-Τραγούδι πού ἔγραψα γιά νά καλοσωρίσουμε ὅλοι μαζί τά παιδιά πού τώρα γεννήθηκαν καί/ἤ πρόκειται νά γεννηθοῦν.
Τό ὀνομάζω “τό Θαῦμα τῆς Ζωής”.
Ἕνα τραγούδι γιά τά παιδιά πού τώρα γεννιοῦνται:
Τό θαῦμα τῆς ζωῆς...
Ξύπνησε Ἀγγελούδι μου
καί ἄκου.. ἄκου..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
Ἦχοι.. χρώματα.. ἀρώματα..
χοροί.. ματιές.. μουσικές..
καί Σπάνιες Ἀγκαλιές..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
Ἡ ὡραιότερη ἱστορία..
ἡ ὡραιότερη μουσική..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
Αὐτό ζήτησε.. αὐτό ἀγάπησε..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
Αὐτή εἶναι ἡ δική μου προσευχή..
τό δικό σου παντοτινό φυλαχτό..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
τό θαῦμα τῆς ζωῆς..
Βιβλιογραφία
Aktar, E., & Bogels, S. M. (2017). Exposure to parents’ negative emotions as a developmental Pathway to the Family Aggregation of Depression and Anxiety in the First Year of Life. Clinical child and family psychology review, 20(4), 369–390. https://doi.org/10.1007/s10567-017-0240-7
Blythe, S. G. (2011). The Genious of Natural Childhood. Stroud: Hawthorn Press.
Clift, S., Hancox, G., Staricoff, R., and Whitmore, C. (2008). Singing and health: A systematic mapping and review of non-clinical research. Sidney De Haan Research Centre for Arts and Health.
De l’Etoile, S.K. (2006). Infant-Directed Singing: A Theory for Clinical Intervention, Music Therapy Perspectives, 24 (1), 22-29.
https://doi.org/10.1093/mtp/24.1.22
Γιακουμάκη, Ε. (2019). Τό Τραγούδι τῆς Πατρότητας, τῆς Μητρότητας:
Μιά νέα προσέγγιση τῆς γονεϊκῆς φροντίδας. Ἀνακοίνωση στό σεμινάριο Μουσική στήν ἐγκυμοσύνη, μητρότητα-πατρότητα: Μιά ξεχωριστή ἱστορία εὐτυχίας, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2019, Μέγαρο Μουσικῆς.
Ghazban, N. (2013). Emotion regulation in infants using maternal singing and speech. Unpublished doctoral dissertation. Ryerson University, Toronto, Canada.
Waters, S. F., West, T. V., & Mendes, W. B. (2014). Stress contagion: physiological covariation between mothers and infants. Psychological science, 25(4), 934–942. https://doi.org/10.1177/0956797613518352
Welch, G. (2012). The Benefits of Singing for Children. Ἀνακτήθηκε ἀπό https://www.researchgate.net/publication/273428150_The_Benefits_of_Singing_for_Children
Ἐλίζα (Ἐλισάβετ) Γιακουμάκη
Δρ. Ψυχολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Strathclyde τῆς Σκωτίας
Ψυχολόγος στό Γ.Ν.Α. “Αλεξάνδρα”
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 214-215
Ἰούνιος-Ἰούλιος 2020