ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

 Ἔτσι ἔχουν ὀνομαστεῖ τά ἐγχειρίδια γιά τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν (ΜτΘ), τά ὁποῖα ἀπό τήν φετινή σχολική χρονιά δόθηκαν στούς μαθητές. Τό ὄνομα εἶναι ὅμως παραπλανητικό, στήν οὐσία πρόκειται γιά τά καινούργια βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν σέ ὅλες τίς βαθμίδες, στίς ὁποῖες διδάσκεται τό μάθημα, δηλ. ἀπό τήν Γ΄ Δημοτικοῦ μέχρι τήν Γ΄ Λυκείου. Οἱ Φάκελλοι αὐτοί ἀκολουθοῦν τά νέα Ἀναλυτικά Προγράμματα Σπουδῶν (ΑΠΣ), τά ὁποῖα ἐκδόθηκαν στή δημοσιότητα ἐπί ὑπουργίας Ν. Φίλη (ΦΕΚ Β΄, 2920 καί Β΄, 2906 τῆς 13/9/2016) καί δέχτηκαν στή συνέχεια ἐλάχιστες ἀλλαγές (κατά 98% παρέμειναν ἴδια), ὥστε νά δημοσιευτοῦν ἐκ νέου στή σημερινή τους μορφή (ΦΕΚ Β΄ 2104 καί Β΄ 2105 τῆς 19/6/2017). Στό διάλογο πού ξεκίνησε μεταξύ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας μετά ἀπό τή συνάντηση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καί μελῶν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου μέ τόν Πρωθυπουργό (5.10.2016) ὑπῆρξαν, σέ αἰχμηρά σημεῖα πού εἶχε ἐπισημάνει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος στήν ἐπιστολή του πρός τόν Πρωθυπουργό (29/9/2016), κάποιες βελτιώσεις. Χαρακτηριστικά ὑπογραμμίζει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος (μέλος τῆς ἐπιτροπῆς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου γιά τό διάλογο μέ τό Ὑπουργεῖο καί τό Ἰνστιτοῦτο Ἐκπαιδευτικῆς Πολιτικῆς) στήν παρέμβασή του στήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας στίς 27/6/2017, ὅτι φυσικά δέν μποροῦσε νά γίνει συζήτηση ἀπό μηδενική βάση λόγῳ τῶν ΦΕΚ τῆς 13/9/2016, μέ τήν ἔκδοση τῶν ὁποίων εἶχε δημιουργηθεῖ τετελεσμένο. Μόνο βελτίωση μποροῦσε νά γίνει. Στή μεθοδολογία διδασκαλίας, πού ζήτησε ἡ τριμελής ἐπιτροπή τῆς Ἱερᾶς Συνόδου νά ἀντικατασταθεῖ ἡ ἐννοιολογική προσέγγιση, πού ἔχει ἐπιλεχθεῖ στά νέα προγράμματα ἀπό τήν ἱστορική ὡς πιό κατάλληλη καί πιό σαφῆ τό Ὑπουργεῖο δέν ἔκανε καμία ὑποχώρηση. Οἱ βελτιώσεις πού δέχθηκε ἀφοροῦσαν κυρίως στό Δημοτικό σέ κάποιες μικρές ἀλλαγές στήν ἀναδιάταξη τῆς ὕλης. Ἐνῶ ἡ ἐπιτροπή τῆς Ἱερᾶς Συνόδου εἶχε ζητήσει τούς Φακέλλους Μαθήματος ἀπό τόν Φεβρουάριο, γιά νά τοποθετηθεῖ πάνω σ’ αὐτά, αὐτοί τελικά τῆς δόθηκαν στίς 17/6/2017. Ἡ ἐπιτροπή τότε ζήτησε νά γίνει ἡ προσαρμογή τῶν Φακέλων στό πρόγραμμα, ὅπως εἶχε συζητηθεῖ. Αὐτό ὅμως ἀποκλείστηκε λόγῳ τῆς στενότητας τοῦ χρόνου (ἔπρεπε νά ἐκδοθοῦν ἄμεσα οἱ Φάκελλοι γιά τήν νέα σχολική χρονιά). Ἁπλῶς ἀπό τό Ὑπουργεῖο δόθηκε διαβεβαίωση ὅτι οἱ  Φάκελλοι εἶναι πολύ πιό κοντά σ’ αὐτό πού ζητοῦσε ἡ Ἐκκλησία, πρᾶγμα πού ἐπιβεβαιώθηκε καί ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ὕδρας, τόν Πρόεδρο τῆς ἐπιτροπῆς, στήν ἔκθεσή του στήν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς 29/6/17. Στήν οὐσία, λοιπόν, παραμένουν σέ ἀπόλυτη ἰσχύ αὐτά πού γράφει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος στήν παραπάνω ἐπιστολή του, ὅτι τά νέα ΑΠΣ εἶναι «ἀπαράδεκτα καί ἐπικίνδυνα» καί ὅτι τό Ὑπουργεῖο μέ τό νέο ΜτΘ ἀσκεῖ «θρησκευτικό πατερναλισμό», ἀφοῦ «προσπαθεῖ, μέ σαφῆ πολιτικά κριτήρια, νά κατηχήσει καί νά στρατεύσει τούς μαθητές σέ μιά ἐκκοσμικευμένη στάση ἀπέναντι στό θρησκευτικό φαινόμενο». Ἔτσι τό νέο ΜτΘ «ἐκμηδενίζει τήν ἰδιαιτερότητα τοῦ Ὀρθόδοξου δόγματος καί τῆς Χριστιανικῆς παράδοσης, ἀφοῦ τά καταβιβάζει καί τά μελετᾶ στό ἐπίπεδο τοῦ ἁπλοῦ κοινωνικοῦ ἤ φιλοσοφικοῦ κινήματος».

Γιατί τό κάνει ὅμως καί μέ ποιό τελικό στόχο;

Ἡ βασική πεποίθηση, πού διατρέχει τό πρόγραμμα εἶναι, ὅτι ὁ μαθητής ὀφείλει νά κτίσει μέσα ἀπό τίς δικές του ἐμπειρίες καί βιώματα, ἀντιμετωπίζοντας κριτικά τό θρησκευτικό φαινόμενο, τή δική του θρησκευτικότητα, ἐάν θέλει φυσικά νά τήν ἀποκτήσει. Στόχος εἶναι, μέσα ἀπό τό θρησκευτικό συγκρητισμό νά καλλιεργεῖται μιά ἰδιωτική θρησκευτικότητα, ἕνας θρησκευτικός ἀτομισμός. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ μή ὑποχώρηση, οὔτε ἡ παραμικρή, στό ζήτημα τῆς μεθοδολογίας τῆς διδασκαλίας. Γιατί ἡ τόσο μεγάλη ἐπιμονή στήν ἐννοιολογική προσέγγιση; Ἁπλούστατα ἐπειδή οἱ ἔννοιες προσφέρονται ἰδιαίτερα γιά τήν ἀνάμειξη στοιχείων ἀπό ἄλλες θρησκεῖες καί ἰδεολογίες. Μιά σύντομη ματιά στό νέο πρόγραμμα καί στούς φακέλλους τό φανερώνει ἀμέσως. 

Τό Πρόγραμμα σπουδῶν στή Γ΄ Δημοτικοῦ στήν ἑνότητα γιά τίς Θρησκευτικές γιορτές μιλάει γιά τίς γιορτές τῶν Ἑβραίων καί τῶν Μουσουλμάνων, στά χριστιανικά σύμβολα βάζει δίπλα τά σύμβολα καί τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ τῶν Ἑβραίων καί τῶν Μουσουλμάνων, παράλληλα μέ τήν Κυριακή τῶν Χριστιανῶν τοποθετεῖ τό Σάββατο τῶν Ἑβραίων καί τήν Παρασκευή τῶν Μουσουλμάνων, στίς ἀφηγήσεις καί ἱστορίες γιά τή σχέση τῶν Ἁγίων μέ τήν κτίση παραλληλίζεται ἀπόλυτα ὁ Ἅγ. Φραγκίσκος τῆς Ἀσίζης (πού δέν εἶναι Ἅγιος σύμφωνα μέ τήν πίστη μας) μέ τόν Ἅγ. Γεράσιμο καί τόν  Ἅγ. Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ. 

Στή Δ΄ Δημοτικοῦ ἡ θεματική ἑνότητα «Ὅταν οἱ ἄνθρωποι προσεύχονται» εἶναι καθοριστική γιά τήν κατανόηση τῶν νέων Θρησκευτικῶν: διευκρινίζεται εὐθύς ἐξ’ ἀρχῆς στή σ. 9: «Θά δοῦμε ἀκόμη πῶς προσεύχονται οἱ πιστοί στίς διάφορες θρησκεῖες, ὥστε νά διαπιστώσουμε ὅτι τελικά ἡ προσευχή εἶναι ἡ ἐπικοινωνία τοῦ πιστοῦ μέ τόν Θεό» καί στή σ. 12 – κάτω ἀπό μεγάλες εἰκόνες πού δείχνουν τόν Ἅγιο Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, Μουσουλμάνους σέ τζαμί καί Ἑβραίους στό Τεῖχος τῶν Δακρύων νά προσεύχονται – τονίζεται: «Μέ τήν προσευχή οἱ ἄνθρωποι προσπαθοῦν νά ἐπικοινωνοῦν μέ τόν Θεό πού πιστεύουν». Ὑπάρχουν συγκεκριμένοι τόποι καί χρόνοι προσευχῆς. Ὡστόσο, καθώς ὁ Θεός εἶναι «πανταχοῦ παρών», μποροῦν νά προσεύχονται ὅποτε καί ὅπου τό θελήσουν». Τό συμπέρασμα γιά τό παιδί τῶν 8-9 χρονῶν: μαθαίνει, ὅτι σέ ὅλες τίς θρησκεῖες ὑπάρχει βασικά ὁ ἴδιος Θεός, ὁ ὁποῖος παρουσιάζεται μέ πολλούς καί διαφορετικούς τρόπους. Μ’ αὐτόν τόν Θεό, πού εἶναι «πανταχοῦ παρών», οἱ πιστοί ἐπικοινωνοῦν μέ τίς προσευχές τους. Συνεπῶς ὅλα πού ἔχουμε συναντήσει ὡς τώρα (θρησκευτικές γιορτές, σύμβολα, σημαντικές μέρες) καί πού θά συναντήσουμε στή συνέχεια στίς τάξεις τοῦ Δημοτικοῦ (π.χ. ἱεροί τόποι, ἱερές πορεῖες, ἅγιοι καί ἱερά πρόσωπα, ἱερά βιβλία,) καί τοῦ Γυμνασίου (ἀντιλήψεις γιά τόν ἄνθρωπο, τίς σχέσεις τῶν ἀνθρώπων, τόν κόσμο, τό κακό κ.ἄ.)  καί τοῦ Λυκείου (ἀντιλήψεις γιά τίς ἀνθρώπινες ἀξίες) γενικά ὅλοι οἱ παραλληλισμοί ἀνάμεσα στίς διάφορες χριστιανικές παραδόσεις καί τίς παραδόσεις τῶν θρησκειῶν εἶναι ἁπλῶς ἀποτέλεσμα μιᾶς διαφορετικῆς προσέγγισης τοῦ ἴδιου Θεοῦ. Ἐκφράζουν τή διαφορετικότητα, τήν πολυπολιτισμικότητα καί τελικά τή συμπληρωματικότητα σέ ὅλες αὐτές τίς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἀνάγονται σέ ὕψιστες ἀξίες τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου. 

Σ’ αὐτό προστίθεται ἀκόμα στά νέα αὐτά ΑΠΣ τοῦ ΜτΘ ὁ σκόπιμος ὑποβιβασμός τῆς Ὀρθόδοξης παράδοσης. Π.χ. ὅταν γίνεται λόγος γιά τόν Ἁγιασμό στό Σχολεῖο (Δ΄ Δημοτικοῦ, σ.10 ) δίνεται σέ ὑποσημείωση ἡ ἑξῆς ἐξήγηση γιά τή λέξη πετραχήλι «πετραχήλι: Μακρύ χρυσοκέντητο ὕφασμα πού φορᾶ ὁ ἱερέας ἀπό τό λαιμό (τράχηλο), ὅταν τελεῖ Ἀκολουθίες ἤ Μυστήρια». Ὅταν γίνεται λόγος γιά τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος (Δ΄ Δημοτικοῦ, σ.78), περιγράφεται μέ ἁπλά λόγια σέ περίπου μιά σελίδα ἡ διαδικασία τοῦ Βαπτίσματος καί Χρίσματος χωρίς ὁποιαδήποτε οὐσιαστική ἀναφορά στό θεολογικό νόημα. Τονίζονται ἡ χαρά, τά γελαστά καί χαρούμενα πρόσωπα, ὁ πρωταγωνιστής καί οἱ εὐχές πού δέχεται καί σημειώνεται στό τέλος, ὅτι μέ τή διαδικασία αὐτή τό μωράκι γίνεται Χριστιανός καί μπαίνει στήν μεγάλη οἰκογένεια τῆς Ἐκκλησίας. Ἔπειτα παρατίθεται στίς ἑπόμενες δύο σελίδες (σ.79-80) τό Βάπτισμα καί τό Χρῖσμα τῶν Καθολικῶν, τό βάπτισμα τῶν Προτεσταντῶν, ὅπως καί οἱ τελετές ἐνηλικίωσης τῶν Ἑβραίων καί τῶν Μουσουλμάνων. Χαρακτηριστικό εἶναι τό ἑξῆς: ἡ περιγραφή τῶν ἄλλων τελετῶν εἶναι κατά πολύ συντομότερη. Ἐκεῖνο ὅμως πού τονίζεται ἰδιαίτερα εἶναι ὅτι γίνονται σέ μεγαλύτερη ἡλικία, ὅταν τό παιδί συμμετέχει “συνειδητά”. Ἔτσι, ἐφ’ ὅσον δέν γίνεται ἀναφορά στήν σημασία τοῦ Μυστηρίου καί στήν σπουδαιότητα τῆς ἐνσωμάτωσης τοῦ πιστοῦ στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ κατά τήν τέλεση τοῦ Ὀρθοδόξου Βαπτίσματος, οἱ ἄλλες θρησκεῖες καί ὁμολογίες μοιάζουν νά βρίσκονται σέ πλεονεκτική θέση σέ σχέση μέ τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἐπειδή δίνουν τή δυνατότητα ἐπιλογῆς στόν πιστό (παιδί). Πρᾶγμα πού ταιριάζει ἀπόλυτα στήν ἐποχή μας, ἐποχή τοῦ ἀπόλυτου αὐτοπροσδιορισμοῦ.

Ἄν θέλαμε νά φέρουμε κι ἄλλα παραδείγματα ἀπό τούς φακέλλους τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν δέν θά δυσκολευόμαστε, γιατί ὅλο τό περιεχόμενό τους εἶναι γραμμένο μέ τό ἴδιο πνεῦμα γιά Δημοτικό, Γυμνάσιο καί Λύκειο. Ἕχει ἄδικο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἱερώνυμος πού χαρακτήρισε τά Ἀναλυτικά Προγράμματα Σπουδῶν «ἀπαράδεκτα καί ἐπικίνδυνα»;

 

Δρ. Θεολογίας