Εἰσαγωγικά στήν ἱστορία τῆς Αὐτοκρατορίας µας
ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΜΕ ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΜΠΑΘΕΙΑ
Aὐτόν τόν καιρό ἔχει τύχει νά ζητήσουν τή βοήθειά µου παιδιά τοῦ Λυκείου, πού ἔχουν κλίση στά φιλολογικά µαθήµατα καί ἐνδιαφέρον γιά τήν ἐπιστήµη τῆς Ἱστορίας –πρᾶγµα σπάνιο, ἀφοῦ οἱ περισσότεροι µαθητές τήν ἀπεχθάνονται. Μαζί µέ τά παιδιά καί οἱ γονεῖς τους ἀναρωτιοῦνται πῶς θά ἀντιµετωπίσουν τούς καθηγητές στό σχολεῖο, πού δηλώνουν, ἀπό τή στιγµή πού µπαίνουν στήν τάξη ὅτι εἶναι ἄθεοι καί ἀποφασισµένοι νά “ξαναγράψουν” τήν ἱστορία τοῦ λαοῦ µας διδάσκοντάς την µέ τρόπο πού νά ἐξυπηρετεῖ τήν ἰδεολογία τους! Δηλαδή, µέ ἁπλᾶ λόγια, τά παιδιά ἔχουν νά τά βγάλουν πέρα µέ καθηγητές πού τούς δηλώνουν ἀπό τήν πρώτη στιγµή ὅτι εἶναι ἀντι–ἐπιστήµονες, γιά νά µή χρησιµοποιήσω τό βαρύτερο ὅρο κακοί ἐπιστήµονες, ἀφοῦ ἀπαραίτητη προϋπόθεση τοῦ ἱστορικοῦ εἶναι νά καταγράφει καί νά µεταφέρει στίς ἑπόµενες γενεές τά γεγονότα καί τόν τρόπο ζωῆς τῶν λαῶν, χωρίς νά ἐκφράζει τίς προσωπικές του πεποιθήσεις. Ὁ ἱστορικός δέν εἶναι κριτής τῆς οἰκουµένης καί τῶν λαῶν, εἶναι παρατηρητής.
Συγκεκριµένα, ἡ Βυζαντινή ἱστορία, ἔχει ὑποφέρει ἀπό τή µισαλλοδοξία τῶν νεώτερων ἱστορικῶν, µετά τόν Διαφωτισµό, περισσότερο ἀπό τήν ἱστορία ὁποιουδήποτε ἄλλου λαοῦ. Ἀπόδειξη τούτου εἶναι τό ὄνοµα Βυζαντινή, πού τῆς δόθηκε γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Μοντεσκιέ, ὁ ὁποῖος δέν ἐπέτρεπε στόν ἑαυτό του νά χρησιµοποιήσει τόν ὅρο Ρωµαϊκή ἤ, ἔστω Ἑλληνική αὐτοκρατορία, γιατί τό θεωροῦσε πολύ ἔνδοξο γιά νά χαρακτηρίσει τή ζωή µιᾶς αὐτοκρατορίας τήν ὁποία ἀπεχθανόταν! Ἔτσι, ἐντελῶς µεροληπτικά καί ἀντιεπιστηµονικά, ἀποφάσισε νά τήν περιορίσει, δίνοντάς της τό ὄνοµα τῆς πρωτεύουσάς της –καί, µάλιστα, οὔτε κἄν αὐτοκρατορία τῆς Κων/λης, γιατί δέν ἤθελε νά θυµᾶται τόν ἱδρυτή της– ἀλλά αὐτοκρατορία τοῦ Βυζαντίου, ἀπό τό ἀρχαῖο ὄνοµα τῆς πόλης πού εἶχε πεθάνει, προτοῦ τήν ἀναστήσει ὁ ἱδρυτής τῆς Ἀνατολικῆς Ρωµαϊκῆς αὐτοκρατορίας, ὁ µέγας Κωνσταντῖνος.
Ἡ Δύση, ἤδη ἀπό τόν Καρλοµάγνο ἤθελε νά ὑποβαθµίσει τό ρόλο καί τήν ἀξία τῆς αὐτοκρατορίας πού ὀνόµαζε τόν ἑαυτό της
–καί ἦταν– Ἀνατολική Ρωµαϊκή αὐτοκρατορία. Ἀπό τότε οἱ δυτικοί ἡγεµόνες ἀρέσκονταν νά ὀνοµάζουν τόν ἑαυτό τους αὐτοκράτορα τῶν Ρωµαίων καί τόν ὄντως αὐτοκράτορα τῶν Ρωµαίων, αὐτοκράτορα –ἤ, πιό συχνά βασιλέα– τῶν Γραικῶν. Ἔπρεπε νά περάσουν δυό αἰῶνες µετά τόν Διαφωτισµό, γιά νά ἀποκαταστήσει τήν ἱστορική ἀλήθεια πρῶτος ὁ Ἄγγλος πραγµατικός ἐπιστήµονας ἱστορικός, ὁ Steven Runciman, ὁ ὁποῖος ξεπέρασε τή δυτική προκατάληψη καί ἐξέτασε µέ ἀντικειµενικότητα τήν ἱστορική παρουσία καί τήν πτώση τῆς Ἀνατολικῆς Ρωµαϊκῆς αὐτοκρατορίας.
Εἶναι ὄνειδος γιά τούς Ἕλληνες ἱστορικούς τό γεγονός ὅτι µαθαίνουµε τήν ἱστορία µας καί τήν ἐκτιµᾶµε, µόνον ἀφοῦ τήν ἐκτιµήσουν οἱ ξένοι!
Ὅπως σηµειώνει ὁ Runciman, αὐτό πού ἀποτελεῖ τό συνδετικό ὑλικό τῆς ποικιλίας τῶν λαῶν, πού ἀποτελοῦσαν τήν ἀνατολική αὐτοκρατορία –καί ἀποτελεῖ σκάνδαλο γιά τούς διαφωτιστές ἄθεους ἱστορικούς– εἶναι ἡ ζωντανή παρουσία καί ὁ ἄρρηκτος δεσµός τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας µέ τήν καθηµερινή ζωή ὅλων τῶν πολιτῶν, ἀπό τόν αὐτοκράτορα, µέχρι τόν τελευταῖο ἰχθυοπώλη τοῦ λιµανιοῦ. Ὅλη ἡ νοµοθεσία, ὅλη ἡ κοινωνική καί πολιτική δοµή τῆς αὐτοκρατορίας εἶχε στηριχτεῖ στούς νόµους τοῦ Εὐαγγελίου καί προσανατόλιζε πρός τά ἐκεῖ τήν ἠθική καί τήν ἐν γένει νοοτροπία τῶν πολιτῶν.
Ἕνας σύγχρονος ἱστορικός πού εἶναι ἄθεος, µπορεῖ νά µήν συµφωνεῖ, ἀλλά δέν ἔχει δικαίωµα νά ἐξετάζει γεγονότα πού τόν ἐνοχλοῦν, πρόχειρα καί µέ τή σηµερινή νοοτροπία καί τήν ἐπιβολή –ἀπό τό 1980 καί µετά– τοῦ «πολιτικά ὀρθοῦ», νά ἀγνοεῖ τί ἦταν καί τί δέν ἦταν ἀποδεκτό στήν ἀνάλογη ἐποχή καί νά βγάζει πρόχειρα καί ἀντιεπιστηµονικά συµπεράσµατα. Σέ ἀντίθετη περίπτωση, δέν εἶναι ἱστορικός, ἀλλά πολιτικός ἰνστρούχτορας.
Δέν µπορεῖ, γιά παράδειγµα, νά πηγαίνει γιά προσκύνηµα στούς σύγχρονους ναούς τῆς τέχνης, στό Λοῦβρο καί στό Βρετανικό µουσεῖο πού εἶναι γεµάτοι ἀπό κλεµµένους ἀρχαιολογικούς θησαυρούς ξένων πολιτισµῶν καί ἀπό τήν ἄλλη νά καταδικάζει ὅποιους αὐτοκράτορες µετέφεραν καλλιτεχνικούς θησαυρούς ἀπό διάφορους ἀρχαιολογικούς χώρους τῆς αὐτοκρατορίας τους γιά νά λαµπρύνουν τή Νέα Ρώµη, πού ἐκπροσωποῦσε τό νέο, προοδευτικό, φιλελεύθερο πρόσωπο τῆς παγκόσµιας ζωῆς καί ἔπρεπε νά ξεπεράσει σέ πλοῦτο καί αἴγλη τήν παλιά, παρηκµασµένῃ Ρώµη.
Οὔτε µπορεῖ ἕνας ἀντικειµενικός ἱστορικός, ἄν ὄχι νά δικαιολογεῖ, τουλάχιστον νά ἀνέχεται τίς σφαγές πολιτῶν, πού ἦταν κοινό φαινόµενο σέ ὅλους τούς πολιτισµούς, ἰδίως στή στρατοκρατούµενη αὐτοκρατορική Ρώµη καί νά «κολλάει» τό στῖγµα µόνο σέ ἕναν αὐτοκράτορα, ἐπειδή θέλει νά τόν ὑποτιµήσει καί νά τοῦ ἀφαιρέσει τό ἐπίθετο “µέγας”. Δηλαδή, δεχόµαστε σάν ἀναγκαῖο κακό τή σφαγή τῶν κατοίκων τῆς Ἱερουσαλήµ (12.000 πρῶτα ἀπό τούς Ζηλωτές καί 1.000.000 ὕστερα ἀπό τόν Τῖτο) ἐξακολουθοῦµε νά θαυµάζουµε τόν Ἐρρῖκο τόν Ε΄ καί τή νίκη τοῦ Ἀζενκούρ παρόλο πού διέταξε ἐν ψυχρῷ τή σφαγή τῶν αἰχµαλώτων, ἀλλά πνέουµε τά µένεα ἐναντίον τοῦ Θεοδοσίου πού, δίνοντας ἐντολή νά κατασταλεῖ µιά ἐπανάσταση, ἔγινε αἰτία νά σφαγοῦν 7.000 ἄνθρωποι στή Θεσσαλονίκη.
Καί δέν κατευνάζεται τό µένος µας ἐναντίον του, οὔτε ἀπό τό ὅτι εἶναι ὁ µόνος πού ἐπιτιµήθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία γι’ αὐτή του τήν πράξη καί ταπεινώθηκε δηµόσια καί δέχτηκε τήν ταπείνωση καί ζήτησε συγχώρηση -ποιός; Αὐτός πού ἦταν κοσµοκράτορας καί στήν Ἀνατολή καί στή Δύση καί θά µποροῦσε, πολύ ἁπλᾶ νά ἐξοντώσει τόν Ἱεράρχη πού τόλµησε νά τόν προσβάλλει. Αὐτό τό ἦθος καί ἡ Πίστη πού τό γέννησε, εἶναι ἁπλό πρᾶγµα; Καί συγχωρεῖται ἱστορικός τοῦ λαοῦ πού ἔβγαλε τέτοιους ὡραίους ἀνθρώπους, νά ντρέπεται γι’ αὐτούς καί γιά τήν ἱστορία τους καί νά ψάχνει µέ τό φανάρι νά βρεῖ κατηγορίες καί ψεγάδια;
Ἐδῶ στά σύγχρονα γεγονότα προσπαθοῦν νά µᾶς πείσουν ὅτι τό ἄσπρο εἶναι µαῦρο, δέν θά κάνουν τό ἴδιο στά γεγονότα πού συνέβησαν χίλια χρόνια πρίν;
Τό παράξενο εἶναι ὅτι, οἱ ἱστορικοί πού καταγράφουν τά γεγονότα τοῦ καιροῦ τους, δέν λαµβάνονται ὑπ’ ὄψιν, σάν µεροληπτικοί. Ἀντίθετα, µετράει ἡ γνώµη ἀνθρώπων, πού εἶναι στρατευµένοι στήν α ἤ β ἰδεολογία καί διαστρέφουν κατά τό δοκοῦν γεγονότα, ἤ, ἑρµηνεύουν αὐθαίρετα τίς προθέσεις ἀνθρώπων, λές καί εἶναι καρδιογνῶστες καί µποροῦν νά ξέρουν τί σκεφτόταν καί τί αἰσθανόταν ἕνας ἄνθρωπος πού ἔζησε χίλια ἤ παραπάνω χρόνια πρίν!
Ἴσως ἀναρωτηθεῖτε γιά ποιόν γράφονται αὐτά; Ὑπάρχει περίπτωση νά ἐπηρεαστοῦν καθηγητές παγιωµένοι στίς ἀντιλήψεις τους ἀπό ἕνα ἄρθρο, πού θά τό ἀπορρίψουν ἐξ ἀρχῆς σάν στρατευµένο στή χριστιανική ἄποψη τῆς Ἱστορίας;
Τό ξέρω ὅτι δέν θά δώσουν σηµασία οἱ καθηγητές. Αὐτοί ἔχουν τήν ἕδρα τους καί “ἀσκοῦν ἐξουσία” ἔχοντας ὅπλα τό ἀπουσιολόγιο καί τούς βαθµούς. Δέν ἀπευθύνοµαι σ’ αὐτούς. Ἀπευθύνοµαι στούς ἀγανακτισµένους γονεῖς καί στά ἀπογοητευµένα παιδιά, πού δέν φτάνει ὅτι ἐνδιαφέρονται γιά ἕνα µάθηµα πού δέν ἔχει σπουδαῖες ἐπαγγελµατικές ὑποσχέσεις, οὔτε αἴγλη γιά τούς πολλούς, ὅπως ἔχουν οἱ computers καί οἱ περί αὐτούς ἐπιστῆµες, ἀλλά βλέπουν µπροστά τους καί τήν ἀνάγκη νά πρέπει νά ξενιτευτοῦν, γιά νά… µάθουν ἀπό τούς ξένους τήν Ἱστορία τοῦ τόπου τους!
Καί µή µοῦ ἀντιτάξει κανείς, παρακαλῶ, τό χιλιοειπωµένο ἐπιχείρηµα πού δέν πείθει κανένα: εἶναι ἡ καθαρή µατιά τῶν “φιλελεύθερων” ἀθέων ἱστορικῶν, πού ἀντιµετωπίζουν τούς “στρατευµένους” χριστιανούς ἱστορικούς καί ἀποκαλύπτουν πῶς οἱ “κακοί” χριστιανοί χρησιµοποίησαν τή συγκεκριµένη χρονική περίοδο κάποιους δῆθεν µεγάλους αὐτοκράτορες –πού τώρα οἱ “φωτισµένοι” τούς µικραίνουν– γιά νά ἐπιβάλλουν στήν οἰκουµένη τή θρησκεία τους. Εἶναι τό πιό γελοῖο καί ἀτυχές ἐπιχείρηµα, γιατί δέν σκέφτονται πώς καταδικάζουν τούς ἑαυτούς τους µέ τά δικά τους κριτήρια. Γιατί ὁ “φιλελεύθερος” ἄθεος ἰσορροπεῖ στήν ἴδια ζυγαριά µέ τόν “στρατευµένο” χριστιανό, ἀφοῦ καί οἱ δύο δέν βλέπουν τά γεγονότα µέ τήν ἀντικειµενικότητα τοῦ παρατηρητῆ, ἀλλά τά ἑρµηνεύουν αὐθαίρετα, γιά νά δικαιώσει ὁ καθένας τήν κοσµοθεωρία του. Λές καί τά δισεκατοµµύρια τῶν ἀνθρώπων πού πέρασαν ἀπό αὐτή τή γῆ µέχρι σήµερα, δέν εἶχαν ἄλλη ἔγνοια, παρά νά δώσουν µέ τή ζωή τους ἐπιχειρήµατα στόν κύριο ἤ τήν κυρία –ἤ στό οὐδέτερο, γιά νά µήν ξεχνᾶµε νά εἴµαστε καί “πολιτικά ὀρθοί”– πού θέλουν νά ὀνοµάζουν τόν ἑαυτό τους ἱστορικό, νά δικαιώνουν τίς προσωπικές ἀπόψεις τους, ἀγνοῶντας τά πιστεύω καί τή νοοτροπία τῶν ἀνθρώπων γιά τούς ὁποίους τόσο πρόχειρα καί µέ τόσο θράσος µιλοῦν.
Καί, γιά νά γίνω πιό σαφής, φέρνω σάν παράδειγµα ἕνα σύγχρονο ἱστορικό, ὄχι Ἕλληνα, ἀλλά Βρετανό καί πολύ πιθανόν ἄθεο. Ὄχι ὅτι τόν ξέρω τόν ἄνθρωπο ἤ τόν ἔχω ρωτήσει προσωπικά γιά τά πιστεύω του, ἀλλά τό εἰκάζω ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ Βρετανία εἶναι σήµερα ἡ ἰδανική πολιτεία τῆς α-θρησκείας καί καυχᾶται γιά τά πιό “φωτισµένα” ἄθεα µυαλά τῶν ἐπιστηµῶν καί τῶν τεχνῶν. Ἀρκεῖ νά σᾶς θυµίσω ὅτι στήν ἕδρα τοῦ Νεύτωνα κάθεται ὁ Stephen Hawking, ἐνῶ ὁ διάσηµος Richard Dawkins, ὁ ὁποῖος µέ τό best seller µανιφέστο τῆς ἀθεΐας βιβλίο του The God Delusion, θεωρεῖ ὅτι διέλυσε ὁριστικά καί γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα κάθε… αὐταπάτη περί Θεοῦ!
Αὐτός, λοιπόν, ὁ Βρετανός ἱστορικός, ὅταν γράφει γιά τό ὅραµα τοῦ Μεγάλου –ἤ µικροῦ, κατά τή “φιλελεύθερη” σκέψη– Κωνσταντίνου, (γιά τό ὁποῖο ἄν ἔχουν γραφτεῖ κατηγόριες καί κατηγόριες, ἀπό τό ὅτι ἦταν ἕνα ψέµµα πού ἀποσκοποῦσε στήν παραπλάνηση τῶν στρατιωτῶν ὥστε νά πιστέψουν σέ µιά δῆθεν θεϊκή βοήθεια, µέχρι τό ὅτι ἦταν µιά ἀστρονοµική συγκυρία πού ἔτυχε νά συµβεῖ ἐκείνη τή στιγµή καί νά πέσουν οἱ ἀκτῖνες τοῦ ἥλιου µέ ἕνα συγκεκριµένο τρόπο ὥστε νά µοιάζουν µέ τό σύµβολο πού ἔδωσε θάρρος στούς χριστιανούς!) λέει –ἀφοῦ πρῶτα ἀναφέρει τή δυσπιστία ἀκόµα καί τοῦ Εὐσεβίου, τοῦ χριστιανοῦ βιογράφου τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, γεγονός πού ἀνάγκασε τόν αὐτοκράτορα νά τοῦ ὁρκιστεῖ ὅτι λέει ἀλήθεια– τά ἑξῆς:
“Πρῶτον, ὁ Κωνσταντῖνος δέ διακρινόταν ἀπό κανενός εἴδους διανοητική ἀστάθεια –ἀντιθέτως, καθ’ ὅλη τή σταδιοδροµία του ὡς στρατιωτικός καί αὐτοκράτορας, ὑπῆρξε ὑπόδειγµα νηφάλιας ἀποφασιστικότητας καί ψυχραιµίας. Μία τέτοια προσωπικότητα, χαίρει µεγάλης ἐκτίµησης ἀπό τόν ἁπλό στρατιώτη στήν πρώτη γραµµή, ὁ ὁποῖος τελικά ἀποτελεῖ τόν καλύτερο κριτή τοῦ διοικητῆ του. Ὁποιοδήποτε ψέµα ἤ κυνική προπαγάνδα ἐκ µέρους τοῦ Κωνσταντίνου, θά εἶχε γίνει ἀντιληπτή ἀπό τούς ἄνδρες του, οἱ ὁποῖοι τόν λάτρευαν ἀκριβῶς χάρη στήν τιµιότητά του καί στήν ἀναµφίβολη φήµη του…
…Ἄν ὅµως ὁρκιζόταν ὅτι εἶδε ἕνα σταυρό στόν οὐρανό, οἱ ἄνδρες του ἦταν ἀπολύτως προετοιµασµένοι νά τόν πιστέψουν. Γνωρίζοντας τή φύση τῶν στρατιωτῶν, ὁ Κωνσταντῖνος δέν θά µποροῦσε νά τά καταφέρει µέ ἕνα ψέµα, ἀκόµη καί µέ τό πιό πειστικό πού εἰπώθηκε ποτέ.”1
Αὐτή εἶναι ἐκτίµηση ἑνός νηφάλιου καί ἀντικειµενικοῦ ἱστορικοῦ πού ἀποτελεῖ φωτεινή ἐξαίρεση µέσα στίς τόσες ἐµπαθεῖς ἀνοησίες πού ἔχουν γραφτεῖ ἀπό τόσους καί τόσους “φωτισµένους” µεταρρυθµιστές. Εἶναι ἐπίσης καί ἕνα µικρό παράδειγµα τοῦ πῶς µπορεῖ νά γίνει ἡ πραγµατική µεταρρύθµιση καί ἐπανεκτίµηση τῆς ἱστορίας µας, ὅλης της ἱστορίας µας, ἀπό τήν ἀρχή της µέχρι σήµερα. Κι ὅταν µάθουµε νά βλέπουµε ἀντικειµενικά τά ἔξω ἀπό µᾶς γεγονότα, τότε θά βοηθηθοῦµε καί στήν προσωπική µας ἐπανεκτίµηση τῶν χρόνων τῆς ζωῆς µας πού πέρασαν, πού θά µᾶς χρησιµεύσει σάν πυξίδα γιά νά διασχίσουµε τήν ὁµίχλη πού κρύβει τό χρόνο τῆς ζωῆς µας πού θά ἔρθει.
Γιά σχόλια: ninetta1blogspot.com Νινέττα Βολουδάκη
_________________________________
- John C. Carr Οἱ πολεµιστές αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου. Ἐκδ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ Ἀθήνα 2016.