Ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή γιά τά Θρησκευτικά
δέν συναγωνίσθηκε τήν μαχητικότητα
τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου μας
Ἤδη ἐπανειλημμένα ἀπό τίς στῆλες τοῦ περιοδικοῦ μας ἔχουμε κάνει ἀναφορά στό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν (ΜτΘ) καί τίς περιπέτειές του τά τελευταῖα χρόνια. Ξεκίνησαν τό 2008 μέ τό κύμα τῶν ἀπαλλαγῶν ἀπό τό ΜτΘ, συνεχίστηκαν ἔπειτα μέ τήν κατάρτιση νέων Προγραμμάτων Σπουδῶν (ΠΣ), ἀρχικά γιά τό Δημοτικό καί γιά τό Γυμνάσιο (2010-2011) καί ἔπειτα καί γιά τό Λύκειο (2015), τήν πιλοτική ἐφαρμογή αὐτῶν τῶν προγραμμάτων στό Δημοτικό καί τό Γυμνάσιο (2011-2014) καί τελικά τήν γενική ἐφαρμογή τους ἀπό τόν Σεπτέμβριο τοῦ προηγούμενου σχολικοῦ ἔτους (2016-2017) στό Δημοτικό, Γυμνάσιο καί Λύκειο (ΦΕΚ Β΄, 2920 καί Β΄, 2906 τῆς 13/9/2016), χωρίς καμία προετοιμασία ἤ ἐπιμόρφωση τῶν θεολόγων καί δασκάλων πού κλήθηκαν νά τά ἐφαρμόσουν καί χωρίς νά ὑπάρχουν τά ἀντίστοιχα διδακτικά βιβλία. Μάλιστα, ἀπό τό Ὑπουργεῖο καί ἀπό τήν πλευρά τῶν νεωτεριστῶν θεολόγων πού ὑποστήριξαν τά ΠΣ προβλήθηκε ὁ ἰσχυρισμός, ὅτι προηγήθηκε διάλογος μέ τούς ἄμεσα ἐνδιαφερόμενους, τήν Ἐκκλησία καί τήν Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων (ΠΕΘ) πού ἐκπροσωπεῖ τήν μεγάλη πλειοψηφία τῶν θεολόγων.
Ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος (ΔΙΣ) γιά πρώτη φορά στίς 12-13 Ἰανουαρίου τοῦ 2016 εἶχε λάβει θέση ἐπί τοῦ ζητήματος τῶν νέων ΠΣ καί ἡ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας στίς 9 Μαρτίου εἶχε υἱοθετήσει τό ψήφισμα τῆς ΔΙΣ. Μετά ἀπό τήν πολύ ἐμπεριστατωμένη εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου, ἡ ὁποία υἱοθετήθηκε ἀπό τή ΔΙΣ, συντάχθηκε ἔγγραφο πρός τόν Ὑπουργό Παιδείας, στό ὁποῖο ἡ θέση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου συμπυκνώθηκε στά ἑξῆς:
α.Παραπλανητικά τό ΜτΘ παρουσιάζεται ὡς κατηχητικό καί ὁμολογιακό, ἀφοῦ τό περιεχόμενο τῶν σημερινῶν βιβλίων εἶναι γνωσιολογικό, πολιτιστικό καί μέ θρησκειολογική κατεύθυνση.
β. Τό μάθημα, ὅπως εἶναι, σύμφωνα μέ πρόσφατες ἀποφάσεις διοικητικῶν δικαστηρίων πού ἑρμηνεύουν τό Σύνταγμα, κινεῖται ἀπόλυτα μέσα στά πλαίσια τοῦ πλουραλισμοῦ καί τῆς πολυφωνίας.
γ. Ἡ Ἐκκλησία πρόθυμα θά συνεργαστεῖ προκειμένου νά βελτιωθοῦν καί νά συμπληρωθοῦν τά ὑπάρχοντα προγράμματα καί προτείνει τή διατήρηση τῆς θεματικῆς μεθοδολογίας τῶν τρεχόντων Ἀναλυτικῶν Προγραμμάτων ὅπως καί τῶν βιβλίων, μέ βελτιώσεις ὅμως τόσο ὡς πρός τά σύγχρονα παιδευτικά δεδομένα ὅσο καί μέ προσθήκη μερικῶν θρησκειολογικῶν κεφαλαίων ἀνάλογα μέ τή θεματολογία τοῦ κάθε βιβλίου. Ἐπίσης προτείνει τήν χρησιμοποίηση καί ἐφαρμογή ὅλων τῶν καλῶν στοιχείων τῶν νέων ΠΣ.
Πέρα ἀπό τό ἔγγραφο πρός τόν Ὑπουργό καί τά θέματα πού θίγονται ἐκεῖ, ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου περιεῖχε καί ἄλλα πολύ ἀξιόλογα κριτικά στοιχεῖα γιά τά νέα ΠΣ. Συγκρίνοντας, μέ ἀναφορά σέ εἰδικές μελέτες, τά ὡς τότε Ἀναλυτικά Προγράμματα καί βιβλία τοῦ ΜτΘ μέ τά ἀντίστοιχα Εὐρωπαϊκά, διαπιστώνει ὅτι ἀνταποκρίνονται ἀπόλυτα στά Εὐρωπαϊκά δεδομένα καί ὅτι δέν ὑπάρχει καμία ἀνάγκη γιά τήν ἀντικατάστασή τους. Ἐπίσης ἐπισημαίνει σχετικά μέ τά ἐγχειρίδια τοῦ Δημοτικοῦ καί Γυμνασίου, πού ἔχουν συνταχθεῖ ἀπό τό 2003 μέχρι τό 2006, ὅτι δέν εἶχαν κἄν ἀξιολογηθεῖ μέχρι τό 2010 ὅταν ξαφνικά διαπιστώθηκε ἀπό τήν ἡγεσία τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ἡ ἀνάγκη νέων ΠΣ. Ἰδιαίτερα σημαντικές εἶναι οἱ διαπιστώσεις του –ὅπως τονίστηκε παραπάνω στηρίζονται σέ εἰδικές μελέτες– σχετικά μέ τή φιλοσοφία πού διέπει τά νέα ΠΣ. Τά ὡς τότε ἰσχύοντα Ἀναλυτικά Προγράμματα θά μποροῦσαν νά περιγραφοῦν ὡς μιά ἀνάμειξη τοῦ «ὁμολογιακοῦ» καί τοῦ «θρησκειολογικοῦ» μοντέλου, ὅπου στήν πρώτη περίπτωση διδάσκονται οἱ μαθητές μιά συγκεκριμένη θρησκεία καί στήν δεύτερη πολλές θρησκεῖες. Ἀντίθετα τά νέα ΠΣ προφανῶς ἔχουν ὡς βάση τους τό «πολυπολιτισμικό-ἠθικό» μοντέλο, κατά τό ὁποῖο οἱ μαθητές δέν μα¬θαίνουν κάτι «γιά τήν θρησκεία» ἤ «γιά τίς θρησκεῖες», ἀλλά μαθαίνουν «ἀπό τήν θρησκεία», δηλ. «μέσα ἀπό τίς δικές τους ἐμπειρίες καί ἀναζητήσεις ἀντιμετωπίζουν κριτικά τό θρησκευτικό φαινόμενο καί διαμορφώνουν τήν προσωπική τους ἄποψη καί κατανόηση τοῦ κόσμου». Ἀποτέλεσμα εἶναι ἡ «σύγχυση», ἕνα «θολό τοπίο», ὁ «θρησκευτικός συγκρητισμός». Μέ ἄλλα λόγια καλλιεργεῖται ὁ θρησκευτικός ἀτομισμός, ἡ τάση δηλ. νά κόβει καί νά ράβει ὁ καθένας τήν δική του ἰδιωτική θρησκεία σύμφωνα μέ τά μέτρα του. Παρά τό γεγονός, ὅτι τά θεμελιώδη αὐτά μειονεκτήματα αὐτοῦ τοῦ μοντέλου ἔχουν ἐπισημανθεῖ, ἰδίως στό Ἡνωμένο Βασίλειο, στήν Ἑλλάδα προβάλλεται ὡς ἡ ἐνδεδειγμένη λύση γιά τό ΜτΘ.1
Ἄς ἐπιστρέψουμε ὅμως στό ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου πρός τόν Ὑπουργό Παιδείας. Κατά τή συνάντηση ἀντιπροσωπείας τῆς ΔΙΣ στίς 14.1.2016 μέ τόν Ὑπουργό Παιδείας κ. Φίλη γιά νά παραδώσει τό ἔγγραφο καί νά συζητήσει τά θέματα αὐτά μαζί του φάνηκε ἡ ἀδιαλλαξία τόσο τοῦ κ. Ὑπουργοῦ ὅσο καί τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐκπαιδευτικῆς Πολι¬τικῆς (ΙΕΠ), τό ὁποῖο ἀντιπροσωπεύθηκε ἐκεῖ ἀπό τόν πρόεδρό του, τόν κ. Κουζέλη. Ἔτσι ἀποδείχθηκε ἡ ἔλλειψη κάθε διάθεσης ἐκ μέρους τοῦ Ὑπουργείου γιά οὐσιαστικό διάλογο, πρᾶγμα πού ἐπισημάνθηκε καί ἀργότερα στήν ἐπιστολή τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου Β΄ πρός τόν Πρόεδρο τῆς Κυβερνήσεως καί τούς Προέδρους τῶν Κοινοβουλευτικῶν Ὁμάδων. Ἡ ἐπιστολή αὐτή συντάχθηκε στίς 27.9.2016 μετά ἀπό τόν ἀπόλυτα μονομερῆ χειρισμό τοῦ θέματος ἐπί μῆνες ἐκ μέρους τοῦ Ὑπουργείου καί τοῦ ΙΕΠ μέ ἀποκορύφωση τή δημοσίευση τῶν ΦΕΚ στίς 13 Σεπτεμβρίου τοῦ 2016. Ὁ Μακαριώτατος ἐπισημαίνει πρός τόν Πρωθυπουργό καί τούς Προέδρους τῶν Κοινοβουλευτικῶν Ὁμάδων τήν περιφρονητική στάση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας πρός τήν Ἱερά Σύνοδο, ἀφοῦ οὔτε κἄν δέχθηκε νά διαβάσει τό ὑπόμνημα πού τοῦ μετέφερε ἡ ἀντιπροσωπία τῶν Ἀρχιερέων. Τό παρέδωσε στόν ἐπιστημονικό του σύμβολο, τό ΙΕΠ. Ἔπειτα, χωρίς νά ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπό τό ΙΕΠ ἐπιστημονική γνωμάτευση ἐπί τοῦ ὑπομνήματος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ὁ κ. Ὑπουργός ἐντελῶς ἀντιεπιστημονικά δυσφήμησε στά ΜΜΕ τά ὡς τότε ἀναλυτικά προγράμματα καί τά ἐν χρήσει βιβλία τοῦ ΜτΘ ὡς «κατηχητικά», στηριζόμενος ἀποκλειστικά στίς δικές του προσωπικές ἀπόψεις καί στίς δικές του παιδικές ἐμπειρίες.2
Στήν συνέχεια ὁ Μακαριώτατος προβαίνει, ἐπισημαίνοντας κάποια ἐνδεικτικά σημεῖα τῶν προγραμμάτων καί τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ ὑλικοῦ Δημοτικοῦ, Γυμνασίου καί Λυκείου (ὑπογραμμίζω τήν ἔκφρασή του: «σταχυολογῶ μερικά παραδείγματα») σέ μιά σπουδαία κριτική τοῦ ὅλου πνεύματος τῶν νέων ΠΣ. Καταλήγει στίς ἑξῆς διαπιστώσεις: «… τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν … καταργήθηκε καί πρόκειται πλέον γιά ἕνα μή θεολογικό μάθημα, καθώς ἔχει ἐξελιχθεῖ πλέον σέ διδασκαλία βασικῶν ἐννοιῶν μέσα ἀπό πολιτιστική, φιλοσοφική, ἱστορική, κοινωνιολογική, ἠθική ἤ καί καλλιτεχνική προσέγγιση τοῦ θρησκευτικοῦ φαινομένου». Ἐπίσης, «ἡ ὅποια σύγκριση (μέ τίς ἄλλες θρησκευτικές παραδόσεις) δέν λειτουργεῖ σέ θεολογική βάση, ἀλλά σέ ἔδαφος παρατήρησης τῶν κοσμικῶν ἐκδηλώσεών τους» ἤ «τό ἐκπαιδευτικό ὑλικό συγχέει τίς διαφορές τῶν θρησκευτικῶν ἀντιλήψεων καί, τό κυριότερο, δέν καταφέρνει νά μεταδώσει ὁλοκληρωμένες γνώσεις γιά τήν ὀρθόδοξη χριστιανική παράδοση ὡς ἁρμονικό σύνολο καί τίς θεολογικές διαφορές της ἀπό τά ἄλλα θρησκεύματα.» Μέσῳ τῶν νέων ΠΣ «προφανῶς ὁ μαθητής ἐκπαιδεύεται μέ στόχο νά ἀναπτύξει συγκεκριμένη στάση ἐκλογίκευσης ἀπέναντι στίς θρησκεῖες». Ἐκ μέρους τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας ἐπιχειρεῖται ἡ «ποδηγέτηση τῶν μαθητῶν γιά τόν πολιτικά ὀρθό τρόπο τοῦ “θρησκεύειν”, ἀσκῶντας θρησκευτικό πατερναλισμό». Ἔτσι, «τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, τώρα πλέον ἔγινε “κατηχητικό” μετά τίς Ὑπουργικές Ἀποφάσεις τῆς 13.9.2016, διότι προσπαθεῖ, μέ σαφῆ πολιτικά κριτήρια, νά κατηχήσει καί νά στρατεύσει τούς μαθητές σέ μιά ἐκκοσμικευμένη στάση ἀπέναντι στό θρησκευτικό φαινόμενο. Παράλληλα συντηρεῖ θεολογικά ρηχή προσέγγιση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἐκμηδενίζοντας τήν ἰδιαιτερότητα τοῦ ὀρθόδοξου δόγματος καί τῆς χριστιανικῆς παράδοσης, ἀφοῦ τά καταβιβάζει καί τά μελετᾶ στό ἐπίπεδο τοῦ ἁπλοῦ κοινωνικοῦ ἤ φιλοσοφικοῦ κινήματος».3
Ἀκολούθησε στίς 5.10.2016 ἡ συνάντηση τῆς ἐπιτροπῆς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἀρχιεπίσκοπο κ. Ἱερώνυμο μέ τόν Πρωθυπουργό, τόν κυβερνητικό συνεταῖρο του, τόν κ. Καμμένο καί τόν Ὑπουργό Παιδείας κ. Φίλη. Μετά τή συνάντηση ὑπῆρξαν ἀντιφατικές δηλώσεις ἀπό τόν κ. Φίλη καί τόν Μακαριώτατο. Ὁ μέν πρῶτος ἰσχυρίστηκε ὅτι ἰσχύουν τά ΦΕΚ καί ἄρα οἱ θεολόγοι καί δάσκαλοι στά σχολεῖα εἶναι ὑποχρεωμένοι νά τά ἐφαρμόσουν. Ὁ δέ Ἀρχιεπίσκοπος μετά τή συνάντηση προέβαλε ὡς συμφωνημένο, ὅτι θά χρησιμοποιηθοῦν τά παλαιά βιβλία, πού μάλιστα ἤδη εἶχαν δοθεῖ στά παιδιά. Ἀκόμα καί μετά τήν ἀπομάκρυνση τοῦ κ. Φίλη καί τήν ἀνάληψη τοῦ Ὑπουργείου ἀπό τόν κ. Γαβρόγλου τά ΦΕΚ δέν ἀνακλήθηκαν. Παρέμειναν σέ ἰσχύ παρά τό γεγονός ὅτι εἶχαν χαρακτηριστεῖ ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο ὡς «ἀπαράδεκτα καί ἐπικίνδυνα». Ἔτσι οἱ δάσκαλοι καί θεολόγοι διχάστηκαν, ἄλλοι ἐφήρμοσαν τά ΦΕΚ καί ἄλλοι ἀρνήθηκαν νά τά ἐφαρμόσουν καί δίδασκαν τά παλαιά βιβλία.
Κατά τή συνάντηση ἐπίσης συμφωνήθηκε νά ὑπάρξει διάλογος. Καί ἐκεῖ ἐκδηλώθηκε ἔντονη διαφωνία τοῦ κ. Φίλη καί τοῦ Μακαριωτάτου. Ἰδιαίτερα χαρακτηριστική εἶναι ἡ δήλωση τοῦ τελευταίου πρός τήν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας στίς 8 Μαρτίου 2017. Σύμφωνα μέ αὐτήν ὁ Πρωθυπουργός, ὅπως ἔχει καταγραφεῖ στά Πρακτικά τῆς συνάντησης τῆς 5 Ὀκτωβρίου 2016, ἔκανε τήν ἑξῆς πρόταση: «Ὁ διάλογος ἀρχίζει ἐκ τοῦ μηδενός, ἀπό μηδενική βάση μεταξύ Ἐκκλησίας καί Πολιτείας μέ θέμα τόν ἐμπλουτισμό τοῦ βιβλίου καί ἀπό πλευρᾶς Πολιτείας καί ἀπό πλευρᾶς Ἐκκλησίας, αὐτά τά ἀποτελέσματα θά ἀξιολογηθοῦν στό τέλος τοῦ διαλόγου, ἕως τό τέλος τοῦ παρόντος χρόνου, θά ληφθοῦν ὑπ’ ὄψη οἱ θέσεις τῆς Ἐκκλησίας καί θά βγεῖ τό καινούριο βιβλίο. Ὡς τότε θά δοθεῖ ἡ ἐντολή νά χρησιμοποιεῖται τό ὑπάρχον βιβλίο γιά νά βοηθηθοῦν οἱ Καθηγητές».4
Ὁ πρώην Ὑπουργός κ. Φίλης ἀπάντησε ἄμεσα στήν δήλωση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Τήν ἴδια μέρα τόνισε σχετικά μέ τά λόγια τοῦ Μακαριωτάτου, ὅτι ἐπικαλεῖται «πρακτικά δικῆς του συγγραφῆς καί ἐμπνεύσεως, βάζει στό στόμα τοῦ πρωθυπουργοῦ καί ἄλλων λόγια τά ὁποῖα οὐδέποτε εἰπώθηκαν κατά τήν συνάντηση τῆς 5ης Ὀκτωβρίου 2016». Γιά νά θεμελιώσει τή θέση αὐτή παρέθεσε ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ πρωθυπουργοῦ στήν Βουλή κατά τήν πρό ἡμερησίας διατάξεως συζήτηση γιά τήν Παιδεία στίς 28 Σεπτεμβρίου 2016 –δηλ. μιά ἑβδομάδα πρίν ἀπό τή συνάντηση τῆς 5ης Ὀκτωβρίου–, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο θά γινόταν κανονικά ἡ ἐφαρμογή τῶν νέων ΠΣ. Ἔπειτα κατέληξε ὁ κ. Φίλης: «οὐδέποτε ἡ κυβέρνηση ὑποσχέθηκε στήν Ἱεραρχία λύση ἀπό μηδενική βάση, οὔτε, βέβαια, δέχτηκε, ὁ ἀναγκαῖος διάλογος νά ἔχει ὡς προϋπόθεση τή ματαίωση τῶν ἀλλαγῶν ἤ νά ὁδηγεῖ σέ συνδιαχείριση»!5.
Στήν ἴδια Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας ἀκολούθησε –στίς 9 Μαρτίου 2017 – ἡ εἰσήγηση τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ὕδρας κ. Ἐφραίμ σχετικά μέ τίς προτάσεις καί τά πορίσματα τῆς ἐπιτροπῆς (οἱ Μητροπολίτες Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ. Ἐφραίμ, Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Νικόλαος καί Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος) πού εἶχε ὁριστεῖ γιά τόν διάλογο μέ τήν Πολιτεία γιά τό ΜτΘ. Ἐπικεντρώθηκε ἰδιαίτερα στή διατήρηση τοῦ μαθήματος ὡς ὑποχρεωτικοῦ, τοῦ ὀρθόδοξου χαρακτήρα του, ὅπως ἐπίσης στή διατήρηση τῶν ὡρῶν διδασκαλίας καί τῆς ὀνομασίας «Θρησκευτικά» γιά τό μάθημα. Ἐκτός ἀπό αὐτά τά σημεῖα ὑποστήριξε μεταξύ ἄλλων, ἀντίθετα μέ τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου στήν Ἱεραρχία τῆς 9.3.2016, λόγῳ τῆς προοδευτικῆς ἀπώλειας τῶν ἀμιγῶν θρησκευτικῶν κοινωνιῶν τήν ἀνάγκη ἀλλαγῆς τοῦ ΜτΘ. Ταυτόχρονα ὅμως τόνισε, ὅτι πρέπει τό ΜτΘ νά προβάλει τήν ἀλήθεια καί αὐτό νά γίνει παιδαγωγικά μέ εὐχάριστο τρόπο. Ἐπίσης ὑπογράμμισε τό δικαίωμα τῆς Ἱεραρχίας σέ θέματα πού ἀφοροῦν αὐτήν νά συναποφασίζει μέ τήν Πολιτεία. Μετά τήν εἰσήγηση τοῦ Ἁγίου Ὕδρας μέσῳ μυστικῆς ψηφοφορίας ἀποφασίστηκε ἡ συνέχιση τοῦ διαλόγου μέ τήν πολιτεία γιά τό ΜτΘ.6
Στίς 27 Ἰουνίου 2017 συγκλήθηκε εἰδικά γιά τήν ἐκτίμηση τῆς πορείας τοῦ διαλόγου μέ τήν Πολιτεία γιά τό ΜτΘ ἡ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας. Ὁ Μακαριώτατος στήν προσφώνησή του ἐξέθεσε γιά ἄλλη μιά φορά τά ἀποτελέσματα τῆς συνάντησης τῆς 5ης Ὀκτωβρίου 2016 μέ τόν Πρωθυπουργό. Ἐκτός ἀπό τή σύσταση δύο ἐπιτροπῶν γιά τή διεξαγωγή τοῦ διαλόγου, τόν ὀρθόδοξο καί ὑποχρεωτικό χαρακτήρα τοῦ ΜτΘ ὑπογράμμισε καί πάλι ὡς συμφωνημένο τό διάλογο ἀπό μηδενική βάση. Ἔπειτα ὅμως προσέθεσε ἕνα καινούργιο στοιχεῖο, ὅτι οἱ ἀπόψεις τῆς ἐπιτροπῆς τῆς Ἐκκλησίας πού θά κατατεθοῦν «θά εἶναι ἐγκρίσεις, προσθέσεις, ἀφαιρέσεις, διορθώσεις στίς ἀπόψεις τῆς Πολιτείας», δηλ. μέ ἄλλα λόγια ἐπί τῶν νέων ΠΣ, τά ὁποῖα ὁ ἴδιος εἶχε χαρακτηρίσει ὡς «ἀπαράδεκτα καί ἐπικίνδυνα», ὡς «κατηχητικά», ὡς μέσο «πολιτικῆς καθοδηγήσεως» πρός «μιά ἐκκοσμικευμένη στάση ἀπέναντι στό θρησκευτικό φαινόμενο» σέ συνδυασμό μέ τήν ὑποβάθμιση τῆς ἰδιαιτερότητας τῆς Ὀρθδοξίας καί τόν ὑποβιβασμό της σέ ἁπλό κοινωνικό καί ἰδεολογικό κίνημα, ὅπως ἐπισημάνθηκε παραπάνω. Αὐτό τό νέο στοιχεῖο βέβαια εἶναι κάθε ἄλλο παρά διάλογος ἀπό μηδενική βάση. Ἔπειτα, γιά νά ἐπιβεβαιώσει, ὅτι ὄντως ἔγινε διάλογος ἀπό μηδενική βάση, ἀνέφερε ὡς ἀποδεικτικό στοιχεῖο τήν ἔκδοση τῶν νέων ΦΕΚ (Β΄ 2104 καί Β΄ 2105 τῆς 19/6/2017) πού ἀντικατέστησαν τά παλαιά ΦΕΚ (Β΄ 2920 καί Β΄ 2906 τῆς 13/9/2016 ). Καί ἀναρωτιέται κανείς: Δέν ὑπῆρξε κανένα πρόσωπο τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ Ἀρχιεπισκόπου νά τόν πληροφορήσει, ὅτι τά νέα αὐτά ΦΕΚ τοῦ κ. Γαβρόγλου κατά 98% εἶναι τά ἴδια μέ τά παλαιά τοῦ κ. Φίλη, ἀλλά τόν ἄφησαν ἐκτεθειμένο καί ἐξαπατημένον ἀπό τήν Κυβέρνηση;
Ἡ μελέτη τῆς εἰσήγησης τοῦ Ἁγίου Ὕδρας7, πού ἀκολούθησε μετά τήν προσφώνηση τοῦ Μακαριωτάτου, ὄντως φανερώνει ὅτι ἡ ἐπιτροπή τῶν τριῶν Μητροπολιτῶν ὄχι μόνο δέν διεξήγαγε τόν διάλογο ἀπό μηδενική βάση –σύμφωνα μέ τήν πρόταση τοῦ Πρωθυπουργοῦ καί τήν ἐπιθυμία τοῦ Μακαριωτάτου– ὄχι μόνο ἀπεμπόλησε ἐντελῶς τήν ἀπόφαση τῆς ΔΙΣ καί τῆς Ἱεραρχίας τῆς 9.3.2016, πού διατυπώθηκε στό ἔγγραφο πού ἀναφέραμε πρός τόν Ὑπουργό Παιδείας, ἀλλά καί δέχθηκε τελικά ὡς βάση τοῦ διαλόγου τά νέα ΠΣ! Ἔτσι οἱ Ἱεράρχες τῆς ἐπιτροπῆς, ὄχι μόνο ἀθέτησαν τήν ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τῆς 9.3.2016, ἀλλά στήν πράξη ἐξέθεσαν τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο, διέψευσαν τά λόγια του πρός τήν Ἱεραρχία (8.3.2017) καί δικαίωσαν τόν πρώην Ὑπουργό κ. Φίλη, πού ἰσχυρίστηκε ἀκριβῶς ἐκεῖνο πού ἡ ἐπιτροπή ἔκανε πράξη!
Οἱ διορθώσεις καί βελτιώσεις πού ἀναφέρει ὁ Μητροπολίτης Ὕδρας στήν εἰσήγησή του, ἀφοροῦν στήν οὐσία στά σημεῖα ἐκεῖνα, στά ὁποῖα ἐπιλεκτικά στάθηκε ὁ Μακαριώτατος στήν παραπάνω ἐπιστολή μέ τήν κριτική του. Εἶναι ὄντως θετικές, ἐπειδή ἐξομαλύνουν αἰχμηρά σημεῖα τῶν νέων ΠΣ. Δέν ἀνατρέπουν ὅμως τήν γενική στόχευσή τους, τήν φιλοσοφία τους, πού περιγράφτηκε παραπάνω. Κάνει ἐντύπωση, ὅτι ὁ Ἅγιος Ὕδρας ἐπαινεῖ τήν ἀντίθετη πλευρά γιά τήν ὑπαναχώρησή της σέ πολλά σημεῖα. Μά, ἀφοῦ ἔχει κερδίσει τήν οὐσία, δηλ. ἔχει ἀποσπάσει τήν ἔγκριση ὅλης τῆς φιλοσοφίας τῶν νέων προγραμμάτων ἀπό τήν ἐπιτροπή τῶν τριῶν Μητροπολιτῶν, γιατί νά μήν ὑποχωρήσει στά ἐπουσιώδη; Θά ἔπρεπε ἡ ἀντίθετη πλευρά νά εἶχε χάσει ἐντελῶς τή λογική της, ἐάν δέν τό ἔκανε μετά τό θόρυβο πού εἶχε δημιουργηθεῖ καί κυρίως, ἐπειδή, ἔχοντας τήν ἐπιτροπή τῶν Ἱεραρχῶν μέ τό μέρος της, οἱ πιθανότητες νά παρασυρθεῖ καί ἡ Ἱεραρχία ἦταν μεγάλες. Καί ὄντως ἡ σεπτή Ἱεραρχία, χωρίς διεξαγωγή μυστικῆς ψηφοφορίας «ἀποφάσισε τήν συνέχιση τοῦ διαλόγου ὑπό τῆς ἰδίας Ἐπιτροπῆς διά τήν παρακολούθηση τοῦ ὑλικοῦ τῶν νέων βιβλίων πρίν αὐτά τυπωθοῦν»!8
Τελικά μέ ὅλες αὐτές τίς ἐξελίξεις ἀναρωτιέται κανείς: Πῶς ἀπό τόν τόσο ὥριμο προβληματισμό τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τοῦ 2016, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐξελιχθεῖ σέ πολύ συγκεκριμένη θέση καί βάση διαλόγου, φθάσαμε σ’ αὐτήν τήν σχεδόν ἄνευ ὅρων παράδοση στόν «θρησκευτικό πατερναλισμό» πού ἀσκεῖ τό Ὑπουργεῖο σύμφωνα μέ τά λόγια τοῦ Μακαριωτάτου; Γιατί αὐτή ἡ τόσο μεγάλη ὑπαναχώρηση τῆς Ἐκκλησίας σ’ αὐτό τό διάλογο; Ἤ μᾶλλον, δέν πρόκειται πλέον περί διαλόγου, ἀφοῦ ἡ πλευρά τῆς Ἐκκλησίας δέν ἔχει τή δική της θέση, τήν δική της βαθύτερη ἀντίληψη γιά τό μάθημα, τήν μεθοδολογία του, ἀλλά ἁπλῶς σύρεται πρός τή θέση τῆς πολιτείας, τήν ἀκολουθεῖ καί προτείνει ἁπλῶς βελτιώσεις προκειμένου νά ἀφαιρεθοῦν τά αἰχμηρά σημεῖα τῆς καλλιέργειας τῆς ἰδιωτικῆς θρησκευτικότητας στήν ὁποία στοχεύουν τά νέα ΠΣ.
Ἐπιθυμεῖ ἡ σεπτή Ἱεραρχία ὄντως νά παραδώσει τά παιδιά, τό ποίμνιό της, σέ ἕνα τέτοιο «κατηχητικό», συγκρητιστικό μάθημα, σέ ἕνα μάθημα, πού προσφέρει τή θρησκεία «σύμφωνα μέ τό νόμο τῆς ἀγορᾶς, ἤ μᾶλλον σύμφωνα μέ τό νόμο τοῦ σουπερμάρκετ», ὅπου ὁ καθένας αὐτοεξυπηρετεῖται μέ γνώμονα τήν ἀρέσκεια καί τίς ἀνάγκες του9, οἱ ὁποῖες προφανῶς κατά τή διάρκεια τῆς ζωῆς μποροῦν καί ἀλλάζουν μέσα στή λεγόμενη αὐτοπραγμάτωση τοῦ ἀνθρώπου;
Λέων Μπράνγκ
Δρ. Θεολογίας
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 180-181
Αὔγουστος-Σεπτέμβριος 2017
Σημειώσεις:
1. Τήν εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί τήν ἀνάπτυξη αὐτῶν τῶν προβληματισμῶν του μπορεῖ νά βρεῖ κανείς στό: http://www.ecclesia.gr/greek/ holysynod/nafpaktou_thriskeftika_2016.pdf.
2. http://www.ecclesia.gr/greek/archbishop/repository/synod_komata.pdf.
3. Στό ἴδιο.
4. http://ecclesia.gr/greek/archbishop/default.asp?cat_id=&id=839&whatmain=1& what __sub=23&lang=gr&archbishop_who=2&archbishop_heading=%CE%95% CE%B9%CF%83%CE%B7%CE%B3%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9% CF%82.
5. http://www.protothema.gr/politics/article/660638/ieronumos-apokalupseis-gia-ti-sunadisi-me-tsipra-kammeno-fili/.
6. http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/holysynod.asp?id=2200&what_sub=d_ typou.
7. http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/eisigiseis/ydras_27062017.pdf.
8. http://www.ecclesia.gr/epikairotita/main_epikairotita_next.asp?id=2194.
9. Βλ. τή θέση αὐτή τοῦ Hans Kung στήν εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου: http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/nafpaktou_thriskeftika_2016.pdf.