Μέ Ὑπουργική Ἀπόφαση ἐκτοπίσθηκαν
οἱ Θεολόγοι καί διδάσκουν τά Θρησκευτικά
οἱ Φιλόλογοι!
Περίληψη Ὑποµνήµατος
τοῦ Πανελληνίου Συλλόγου Ἀναπληρωτῶν Θεολόγων
Μέσα στό πλαίσιο τῆς σηµερινῆς δύσκολης κατάστασης στήν Παιδεία ἡ ἐκπαιδευτική κοινότητα καλεῖται νά ἀγωνιστεῖ γιά νά προσφέρει τίς καλύτερες µαθησιακές καί παιδαγωγικές συνθῆκες στόν κάθε µαθητή. Ὅµως, ἡ γ’ ἀνάθεση τοῦ µαθήµατος τῶν Θρησκευτικῶν σέ συναδέλφους Φιλολόγους, δέν προάγει οὔτε τήν θρησκευτική παιδεία ἡ ὁποία κατοχυρώνεται ἀπό τό Σύνταγµα (ἄρθ. 16 παρ. 2), οὔτε τίς ἀπαιτήσεις τοῦ Θρησκευτικοῦ γραµµατισµοῦ στή Δευτεροβάθµια Ἐκπαίδευση. Δέν ἀνταποκρίνεται στίς ἀνάγκες τῶν µαθητῶν αὐτή ἡ πρόχειρη καί χωρίς ἐπιστηµονική τεκµηρίωση ἀνάθεση τοῦ µαθήµατος σέ ἄλλες εἰδικότητες, ἀφοῦ τό συγκεκριµένο µάθηµα δέν ἀφορᾶ µόνο στήν ἀπόκτηση γνώσεων, ἀλλά στήν κατανόηση µιᾶς βιωµατικῆς σχέσης µέ τήν θρησκεία ὡς πανανθρώπινο φαινόµενο καί ζωτικῆς σηµασίας γιά τήν καλλιέργεια καί τήν ψυχική ὡρίµανση τοῦ παιδιοῦ-ἐφήβου.
Οἱ στοχοθεσίες τῆς διδακτικῆς τοῦ µαθήµατος ὁριοθετοῦν καί τό ἔργο τοῦ διδάσκοντος, ἀναθέτοντας στούς ὤµους του τό ρόλο τοῦ ἀποδέκτη τῶν ἀποριῶν, ἀντιρρήσεων κι ἀµφιβολιῶν τῶν µαθητῶν, ἀλλά κυρίως τήν ὑπεύθυνη ἐνηµέρωσή τους γιά τίς ἀπαντήσεις πού παρέχονται ἀπό τή θρησκεία. Οἱ βασικές ἔννοιες γιά µιά τέτοια διδασκαλία θρησκευτικῆς ἀγωγῆς εἶναι ἡ διερεύνηση καί ἡ κατανόηση, καί προϋποθέτουν τήν ἔγκυρη καί τό κατά τό δυνατόν πλήρη γνώση τοῦ ἴδιου γιά αὐτά τά θέµατα. Προαπαιτοῦν τήν ἐµβάθυνση τοῦ διδάσκοντος στίς θεολογικές ἔννοιες, στήν ἀλληλουχία καί σύνδεσή τους, ὥστε νά καθοδηγήσει καί τούς µαθητές του1, ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν τήν ἰδιαιτερότητα τοῦ συγκεκριµένου µαθήµατος πού ἀφορᾶ τή συναισθηµατική, γνωστική καί ὁλιστική ἐµπλοκή τοῦ µαθητῆ µέ τή θρησκεία ἀλλά καί τή βιωµατική του ἐπαφή2.
Ὁ διδάσκων πρέπει νά κάνει λεπτούς χειρισµούς ὥστε νά καλύψει τίς διαφορετικές προσωπικές-βιωµατικές ἐµπειρίες πού ἔχει ὁ κάθε µαθητής σέ σχέση µέ τή θρησκεία, διασυνδέοντας τίς θρησκευτικές ἀλήθειες µέ τίς ἀνάγκες του. Χρειάζεται µεγάλη προσοχή καί διάκριση, ὥστε νά µήν θιγοῦν βασικές ἀξίες τοῦ ἀτόµου (γιά τή ζωή καί τό θάνατο, τήν οἰκογένεια, τήν ἀγάπη πρός τούς ἄλλους, τή θέση τοῦ ἀτόµου µέσα στήν κοινωνία καί πολλές ἄλλες). Αὐτό προϋποθέτει βαθιά καί στέρεη γνώση τοῦ χώρου πού θά κινηθεῖ ὁ ἐκπαιδευτικός, ὥστε νά µπορέσει καί νά καθοδηγήσει τά παιδιά καί νά τά βοηθήσει νά διαλευκάνουν στό µυαλό τους θρησκευτικές ἔννοιες, πρόσωπα καί θεσµούς, νά βροῦν ἀπαντήσεις στά ἐρωτήµατα καί τίς ἀµφιβολίες τους ἔγκυρες κι ἐπιστηµονικές, κι ὄχι ἀπότοκες τῆς προσωπικῆς γνώµης καί τῆς ὅποιας λιγότερο ἤ περισσότερο εὐκαιριακῆς ἐπαφῆς του στήν κοινωνική ζωή του. Ἡ ἐγκυρότητα τῆς προσφερόµενης γνώσης εἶναι ἀπαιτούµενο γιά ὅλα τά µαθήµατα, τῆς Θρησκευτικῆς Ἀγωγῆς µή ἐξαιρουµένης. Μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὅτι τό µάθηµα θά πρέπει νά ἐπαφίεται στίς ὅποιες γνώσεις µπορεῖ νά ἔχει βιωµατικά ὁ κάθε ἐκπαιδευτικός γιά τό Χριστιανισµό ἤ τίς ἄλλες θρησκεῖες ἤ ὅτι διαβάζοντας ἕνα σχολικό ἐγχειρίδιο ἤ ἕναν Ὁδηγό Ἐκπαιδευτικοῦ µπορεῖ νά ὑλοποιήσει ὄχι µόνο τούς στόχους τοῦ µαθήµατος τῶν Θρησκευτικῶν ἀλλά καί ὁποιονδήποτε ἄλλου µαθήµατος; Μιά τέτοια θεώρηση αὐτοµάτως καταργεῖ τήν ἀξία τῶν πανεπιστηµιακῶν σπουδῶν!
Ἡ σωστή καί ὁλοκληρωµένη προσέγγιση τοῦ θρησκευτικοῦ φαινοµένου µπορεῖ νά δώσει ἀπαντήσεις, λύσεις καί διεξόδους σέ πολλά προβλήµατα πού ἀπασχολοῦν τούς νέους ἀνθρώπους µέ ἀποτελέσµατα εὐεργετικά σέ προσωπικό καί συνολικό ἐπίπεδο. Αὐτό µπορεῖ νά συµβεῖ µόνο ὅταν ἔχουν µιά σωστή καθοδήγηση ἀπό εἰδικούς, ἐνῶ ἡ λαθεµένη ἤ διαστρεβλωµένη εἰκόνα πού µπορεῖ νά δοθεῖ λόγῳ ἄγνοιας ὁδηγεῖ σέ ἐπικίνδυνες καί ἀκραῖες ἕως καί φανατικές θέσεις µέ ἀπρόβλεπτες συνέπειες. Ὁ ἐκπαιδευτικός πού θά ἔχει ἐνεργό ρόλο στή συνάντηση καί τήν κατανόηση τοῦ νέου µέ τήν θεολογική σκέψη καθώς καί µέ τά µεγάλα ἐρωτήµατα γιά τή ζωή καί τό θάνατο, τίς διαπροσωπικές σχέσεις ἀλλά καί τήν ἐπικοινωνία µέ τούς ἄλλους, καθώς καί µέ τό Θεό δέν µπορεῖ νά εἶναι ὁ ὁποιοσδήποτε πού δέν ἔχει οὔτε τή µόρφωση, οὔτε τίς παιδαγωγικές-διδακτικές γνώσεις γιά τό µάθηµα τῶν Θρησκευτικῶν.
Τά προγράµµατα σπουδῶν σέ ὁποιαδήποτε ἀπό τίς σχολές πού ἀπονέµουν τόν τίτλο τοῦ Φιλολόγου δέν παρέχουν θεολογική παιδεία καί δέν ἐκπαιδεύουν τούς φοιτητές τους στά δεδοµένα τῆς Διδακτικῆς τῶν Θρησκευτικῶν. Τά ὑποχρεωτικά µαθήµατα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν καλύπτουν βασικά γνωστικά ἀντικείµενα τῆς συγκεκριµένης ἐπιστήµης, καθορίζονται µέ τά ἰδιαίτερα καί τά διεθνῆ κριτήρια, εἶναι ὅµως ἀνάδελφα σέ ἄλλη Σχολή ἤ Τµῆµα.
Μέ τί κριτήρια θά ἐπιλέξουν ὑλικό, θά παρουσιάσουν ἔννοιες καί πρόσωπα, εἴτε ἀπό τό Χριστιανισµό, εἴτε ἀπό ὁποιαδήποτε ἄλλη θρησκεία;
Πῶς θά ἐµπλακοῦν µέ τά παιδιά σέ γόνιµο διάλογο περί τῶν βασικῶν στοιχειῶν τῆς θρησκείας, τοῦ Χριστιανισµοῦ, ἤ ὅποιας ἄλλης ἀπό τίς µεγάλες θρησκεῖες πού ἐπικρατοῦν;
Πῶς θά παρωθήσουν τά παιδιά νά ἐκφράσουν τίς θρησκευτικές τους ἀνάγκες; Πῶς µποροῦν νά τίς ξέρουν, νά τίς ἀναγνωρίσουν, χωρίς θεολογικές σπουδές;
Πολύ περισσότερο, πῶς θά βοηθήσουν τούς µαθητές νά βροῦν ἀπαντήσεις πού νά τούς ἱκανοποιοῦν, χωρίς νά ἔχουν γνώση τῶν πηγῶν αὐτῶν τῶν ἀπαντήσεων;
Ἡ ἀντίθεσή µας δέν ἀφορᾶ µικροσυµφέροντα καί συντεχνιακές µας διεκδικήσεις σέ βάρος ἄλλων συναδέλφων µας. Ἀπαιτοῦµε νά ἐφαρµοστεῖ καί στό µάθηµα τῶν Θρησκευτικῶν ἡ ἀρχή τῆς δικαιοσύνης καί τοῦ σεβασµοῦ τῆς ἐπιστήµης µας, ἀλλά καί τοῦ θεολογικοῦ γραµµατισµοῦ ἔτσι ὅπως αὐτός προκύπτει ἀπό τούς ὁδηγούς σπουδῶν Γυµνασίων-Λυκείων. Ὅταν θεσπίστηκαν οἱ ἐξετάσεις τοῦ ΑΣΕΠ ὅλοι οἱ ἐκπαιδευτικοί, κληθήκαµε νά ἀπαντήσουµε ἐπαρκῶς σέ ἐξετάσεις ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ καί ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ἀνάλογα µέ τόν κλάδο µας. Πόσοι φιλόλογοι ἄραγε, ἄν ἐξετάζονταν θά ἦταν ἐπιτυχόντες στά θέµατα τῶν ἐξετάσεων τῶν Θεολόγων καί θά κρίνονταν ἱκανοί νά διδάξουν τό µάθηµα;
Γιά τόν Πανελλήνιο Σύλλογο Ἀναπληρωτῶν Θεολόγων:
Κυριακή Δαλαµπίρα — Μαριάννα Δρέ — Μαριάννα Κανελλοπούλου
Ὑποσηµειώσεις:
1. Περσελής, Ἐµµ., Π., Χριστιανική Ἀγωγή καί Σύγχρονος Κόσµος. Θέµατα Θεωρίας καί Πράξης τῆς Χριστιανικῆς Ἀγωγῆς, ἐκδ. Ἁρµός, Ἀθήνα, 1994, σελ. 83
2. Βασιλόπουλος, Χρῆστος, Θρησκευτική Ἀγωγή καί Αὐτονοµία τοῦ Παιδιοῦ, ἐκδ. Ἀφοι Κυριακίδη, Θεσ/νίκη 1996, σελ. 97, 122-123, καί ὁλόκληρη ἡ µελέτη The Spirit of the Child, ἀπό τούς D. Hay & Rebecca Nye (2006), καί πλεῖστα ἄλλα.