Ἐκεῖ κατήντησε ὁ Γάµος!
Συναινετικό Διαζύγιο µέ συµβολαιογραφική πράξη!
Mὲ συµβολαιογραφικὴ πράξη θὰ ἐκδίδεται πλέον τὸ συναινετικὸ διαζύγιο χωρὶς καµία δικαστικὴ διαδικασία, σύµφωνα µὲ ἄρθρο ποὺ δηµοσιεύτηκε στὴ ἐφηµερίδα «Καθηµερινὴ» τὴν 02-01-2017. Ὅπως ἀναφέρεται στὸ δηµοσίευµα, τὸ Ὑπουργεῖο Δικαιοσύνης προωθεῖ νέα ρύθµιση, σύµφωνα µὲ τὴν ὁποία, τὸ διαζύγιο, θέµατα ἐπιµέλειας τῶν τέκνων, ἐπικοινωνίας τῶν διαζευγµένων γονέων καὶ τῆς διατροφῆς θὰ συµφωνοῦνται µεταξύ τῶν συζύγων ἐνώπιον συµβολαιογράφου, ὁ ὁποῖος θὰ συντάσσει σχετικὴ συµβολαιογραφικὴ πράξη. Ἡ παράσταση δικηγόρου καὶ γιὰ τὶς δύο πλευρὲς θὰ εἶναι ὑποχρεωτική, προκειµένου νὰ ὑπάρχει πλήρης διασφάλιση τῶν συµφερόντων τῶν ὑπὸ διάζευξη συζύγων καὶ συµβουλευτικὴ ὑποστήριξή τους στὰ ἀνακύπτοντα νοµοθετικὰ θέµατα.
Μὲ βάση τὴν ἰσχύουσα νοµοθεσία καὶ συγκεκριµένα τὸ ἄρθρο 1441 τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικα, ὅπως τροποποιήθηκε ἀπὸ τὸ Νόµο 4055/2012 «περὶ δίκαιης δίκης καὶ εὔλογης διάρκειας αὐτῆς», ὁ ὁποῖος τέθηκε σὲ ἰσχὺ τὴν 2η Ἀπριλίου 2012: «Οἱ σύζυγοι µποροῦν µὲ ἔγγραφη συµφωνία νὰ λύσουν τὸ γάµο τους, ἐφ’ ὅσον ἔχει διαρκέσει τοὐλάχιστον ἕξι µῆνες πρὶν ἀπὸ τὴν κατάρτισή της. Ἡ συµφωνία αὐτὴ ὑπογράφεται ἀπὸ τὰ συµβαλλόµενα µέρη καὶ ἀπὸ τοὺς πληρεξουσίους δικηγόρους τους ἢ µόνον ἀπὸ τοὺς τελευταίους, ἐφ’ ὅσον εἶναι ἐφοδιασµένοι µὲ εἰδικὸ πληρεξούσιο, τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ ἔχει δοθεῖ µέσα στὸν τελευταῖο µήνα πρὶν ἀπὸ τὴν ὑπογραφὴ τοῦ συµφωνητικοῦ. Ἂν ὑπάρχουν ἀνήλικα τέκνα, γιὰ νὰ λυθεῖ ὁ γάµος πρέπει ἡ ἀνωτέρω συµφωνία νὰ συνοδεύεται µὲ ἄλλη ἔγγραφη συµφωνία τῶν συζύγων ποὺ νὰ ρυθµίζει τὴν ἐπιµέλεια τῶν τέκνων καὶ τὴν ἐπικοινωνία µὲ αὐτά, ἡ ὁποία ἰσχύει ὥσπου νὰ ἐκδοθεῖ ἡ ἀπόφαση γιὰ τὸ θέµα αὐτὸ σύµφωνα µὲ τὸ ἄρθρο 1513. Ἡ κατὰ τὰ ἀνωτέρω ἔγγραφη συµφωνία, καθὼς καὶ τὸ ἔγγραφο συµφωνητικὸ ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιµέλεια καὶ τὴν ἐπικοινωνία τῶν ἀνήλικων τέκνων ἢ τὴ διατροφὴ αὐτῶν, ἐφ’ ὅσον ἔχει συµφωνηθεῖ, ὑποβάλλονται µαζὶ µὲ τὰ εἰδικὰ πληρεξούσια, ὅταν ἀπαιτεῖται, στὸ ἁρµόδιο µονοµελὲς πρωτοδικεῖο, τὸ ὁποῖο µὲ ἀπόφασή του, ποὺ ἐκδίδεται κατὰ τὴ διαδικασία τῆς ἑκούσιας δικαιοδοσίας, ἐπικυρώνει τὶς συµφωνίες καὶ κηρύσσει τὴ λύση τοῦ γάµου, ἐφ’ ὅσον συντρέχουν οἱ νόµιµες προϋποθέσεις. Ἡ ἀπόφαση τοῦ µονοµελοῦς πρωτοδικείου ποὺ ἀφορᾶ τὴν ἐπιµέλεια, ἐπικοινωνία καὶ διατροφὴ τῶν ἀνήλικων τέκνων ἀποτελεῖ ἐκτελεστὸ τίτλο.»
Ὁ ἀνωτέρω Ν. 4055/2012 κατάργησε τὸ λεγόµενο «σύστηµα τῆς διπλῆς δικασίµου», σύµφωνα µὲ τὸ ὁποῖο ἡ συµφωνία τῶν συζύγων γιὰ τὴ λύση τοῦ γάµου τους δηλωνόταν στὸ δικαστήριο, εἴτε ἀπὸ τοὺς συζύγους αὐτοπροσώπως, εἴτε ἀπὸ τοὺς πληρεξουσίους δικηγόρους τους σὲ δύο συνεδριάσεις, ποὺ ἀπεῖχαν µεταξύ τους ἕξι τοὐλάχιστον µῆνες. Τὸ ἑξάµηνο αὐτὸ ἀποτελοῦσε προθεσµία περίσκεψης γιὰ τοὺς συζύγους, µὲ βάση τὸ ὀρθὸ σκεπτικό, ὅτι θὰ πρέπει νὰ ἀποφεύγουν τὶς ἐσπευσµένες καὶ βεβιασµένες ἀποφάσεις περὶ λύσης τοῦ γάµου τους.
Σκοπὸς τοῦ παρόντος ἄρθρου δὲν εἶναι ἡ ἀνάλυση τοῦ νοµοθετικοῦ πλαισίου καὶ τῆς διαδικασίας ἔκδοσης τοῦ συναινετικοῦ διαζυγίου. Προξενεῖ ὅµως ἐντύπωση τὸ γεγονός, ὅτι µέσα στὴν τελευταία πενταετία ἔχουν προωθηθεῖ δύο νοµοθετικὲς ρυθµίσεις, ποὺ στόχο ἔχουν νὰ διευκολύνουν ὁλοένα καὶ περισσότερο τὴ διάζευξη τῶν συζύγων. Καὶ ὕστερα ἀποροῦµε γιὰ τὸ γεγονός, ὅτι τὰ διαζύγια αὐξάνονται τὶς τελευταῖες δεκαετίες µὲ γεωµετρικὴ πρόοδο! Πέραν τούτου, οἱ Ἕλληνες πολῖτες ἐξουθενώνονται καθηµερινὰ οἰκονοµικὰ καὶ ἀντιµετωπίζουν πλεῖστες, γραφειοκρατικὲς καὶ ὄχι µόνο, δυσκολίες, ἰδίως ὅταν διεκδικοῦν δικαιώµατα ἢ παροχὲς ἀπὸ τὸ Κράτος, ὅµως –ἀλλοίµονο!– θὰ πρέπει νὰ παίρνουν διαζύγιο µὲ τὸν πλέον οἰκονοµικὸ καὶ ταχύτερο δυνατὸ τρόπο.
Ἡ Ὁλοµέλεια τῶν Προέδρων Δικηγορικῶν Συλλόγων τῆς χώρας, στὴ συνεδρίαση τῆς 4ης Φεβρουαρίου 2017, δήλωσε τὴν ὁµόθυµη καὶ ἀπερίφραστη ἀντίθεσή της στὸν ὡς ἄνω κυβερνητικὸ σχεδιασµὸ παραθέτοντας τοὺς ἀκόλουθους λόγους:
«Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι προβλέπεται ὑποχρεωτικὴ παράσταση δικηγόρων καὶ ἑποµένως δὲν τίθεται θέµα ἀφαίρεσης δικηγορικῆς ὕλης, ἡ προωθούµενη ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Δικαιοσύνης τροποποίηση τῶν διατάξεων γιὰ τὴν ἔκδοση συναινετικοῦ διαζυγίου, ὥστε νὰ ἐκδίδεται ἀπὸ τοὺς συµβολαιογράφους, δηµιουργεῖ τὰ ἑξῆς κρίσιµα νοµικὰ ζητήµατα:
1. Δογµατικὰ ὁ γάµος δὲν εἶναι ἁπλὴ σύµβαση. Πρόκειται γιὰ ἰδιαίτερη σύµβαση, καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἡ λύση του δὲν µπορεῖ νὰ εἶναι προσαρµοσµένη σὲ ἕνα ἁπλῶς συµβατικὸ πρότυπο.
2. Ἡ λύση τοῦ γάµου µὲ συµβολαιογραφικὴ πράξη καταλήγει σὲ σύγχυση καὶ πλήρη σύµπτωση τοῦ γάµου µὲ τὸ σύµφωνο συµβίωσης ἑτεροφύλων. Μάλιστα, τὸ σύµφωνο συµβίωσης καθίσταται ἑλκυστικότερο διότι ἐπιτρέπει τὴν συµβατικὴ ρύθµιση τῶν συνεπειῶν, ἰδίως σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὰ ἀποκτήµατα, δηλαδὴ τὴν τύχη τῶν περιουσιακῶν στοιχείων τῶν συζύγων, τὰ ὁποῖα ἀποκτήθηκαν ἀπὸ αὐτοὺς κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ γάµου. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ γεννᾶται ζήτηµα συνταγµατικότητας, ἐν σχέσει πρὸς τὸ ἄρθρο 21 τοῦ Συντάγµατος, σύµφωνα µὲ τὴν πρώτη παράγραφο τοῦ ὁποίου: «Ἡ οἰκογένεια ὡς θεµέλιο τῆς συντήρησης καὶ προαγωγῆς τοῦ ἔθνους, καθὼς καὶ ὁ γάµος, ἡ µητρότητα καὶ ἡ παιδικὴ ἡλικία τελοῦν ὑπὸ τὴν προστασία τοῦ κράτους».
3. Ἡ συµβολαιογραφικὴ λύση τοῦ γάµου δὲν περιβάλλεται ἀπὸ τὶς ἐγγυήσεις τῆς δικαστικῆς ἀπόφασης, ὅπως ἡ δηµοσιότητα. Ἐξ ἄλλου, ὁ ἀµιγὴς συµβατικὸς χαρακτήρας τῆς λύσης δίνει, τὴν εὐκαιρία ὕπαρξης καὶ ἐπίκλησης ἐλαττωµάτων τῆς βούλησης, ὅπως ἡ ἀπειλὴ ἢ καὶ ἡ εἰκονικότητα, ἡ ὁποία δὲν χωρεῖ ἐνώπιον δικαστηρίου. Ἡ λύση τοῦ γάµου µὲ συµβολαιογραφικὴ πράξη δίνει τὴν εὐκαιρία στὸ σύζυγο ὁ ὁποῖος θέλει νὰ λύσει τὸ γάµο νὰ ἐπικαλεστεῖ, ὅτι ὁ γάµος συνήφθει ὑπὸ τὸ κράτος ἀπειλῆς, ὁπότε µπορεῖ νὰ ἀκυρωθεῖ ἢ ὅτι δὲ συνήφθει στὰ σοβαρά, παρὰ µόνο φαινοµενικά, ὁπότε εἶναι αὐτοδικαίως ἄκυρος. Ἐνώπιον δικαστηρίου δὲ µπορεῖ νὰ προβληθοῦν οἱ ἀνωτέρω ἰσχυρισµοί, ὁπότε διασώζεται τὸ κύρος τοῦ γάµου.
4. Ἂν ἐκδίδεται τὸ συναινετικὸ διαζύγιο ἀπὸ συµβολαιογράφο, γεννᾶται ὁ κίνδυνος νὰ µὴν ἀναγνωρίζεται αὐτόµατα ἀπὸ ἄλλες χῶρες µέλη τῆς Ε.Ε. ἐν ὄψει τῶν διατάξεων τοῦ Κανονισµοῦ 2201/2003, στὰ ἄρθρα 1§ 1, 2 § 1, 3 § 1, 4, 21 § 1 καὶ τὴν αἰτιολογικὴ σκέψη 7 τοῦ ὁποίου ἀναφέρονται οἱ ὅροι «δικαστήριο» καὶ «ἀπόφαση». Ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ἐὰν τὸ συναινετικὸ διαζύγιο θὰ ἀναγνωρίζεται αὐτόµατα ἀπὸ ἄλλες χῶρες µέλη τῆς Ε.Ε., τὸ συγκεκριµένο ἐπιχείρηµα ἐνδεικνύει, ὅτι ἡ λύση τοῦ γάµου µὲ συµβολαιογραφικὴ πράξη δὲν συνάδει µὲ τὸ ἑνωσιακὸ δίκαιο. Ἑποµένως, σὲ καµία περίπτωση δὲν µπορεῖ νὰ ἐπικαλεστεῖ ἡ Κυβέρνηση, ὅτι ἡ ἐν λόγῳ ρύθµιση τὴν ὁποία προωθεῖ, ὑπαγορεύτηκε ἀπὸ τὴν ἀνάγκη ἐναρµόνισης µὲ τὸ ἐνωσιακὸ δίκαιο.
5. Ἡ ἔκδοση συναινετικοῦ διαζυγίου ἀπὸ συµβολαιογράφο, καὶ ὄχι ἀπὸ Δικαστήριο, θέτει ζήτηµα µὴ συµβατότητας µὲ τὰ ἄρθρα 26 § 3, 94 § 1,2 καὶ 96 § 1 τοῦ Συντάγµατος, οἱ διατάξεις τῶν ὁποίων ἔχουν ὡς ἑξῆς:
α) Ἄρθρο 26 παρ. 3 τοῦ Συντάγµατος: «Ἡ δικαστικὴ λειτουργία ἀσκεῖται ἀπὸ τὰ δικαστήρια. Οἱ ἀποφάσεις τους ἐκτελοῦνται στὸ ὄνοµα τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ».
β) Ἄρθρο 94 παρ. 1 καὶ 2 τοῦ Συντάγµατος: «1. Στὸ Συµβούλιο τῆς Ἐπικρατείας καὶ τὰ τακτικὰ διοικητικὰ δικαστήρια ὑπάγονται οἱ διοικητικὲς διαφορές, ὅπως νόµος ὁρίζει, µὲ τὴν ἐπιφύλαξη τῶν ἁρµοδιοτήτων τοῦ Ἐλεγκτικοῦ Συνεδρίου. 2. Στὰ πολιτικὰ δικαστήρια ὑπάγονται οἱ ἰδιωτικὲς διαφορές, καθὼς καὶ ὑποθέσεις ἑκούσιας δικαιοδοσίας (στὶς ὁποῖες συγκαταλέγεται καὶ ἡ ἔκδοση συναινετικοῦ διαζυγίου), ὅπως νόµος ὁρίζει».
γ) Ἄρθρο 96 παρ. 1 τοῦ Συντάγµατος: «Στὰ τακτικὰ ποινικὰ δικαστήρια ἀνήκει ἡ τιµωρία τῶν ἐγκληµάτων καὶ ἡ λήψη ὅλων τῶν µέτρων ποὺ προβλέπουν οἱ ποινικοὶ νόµοι» (Σηµειωτέον, ὅτι ἡ γράφουσα δὲν βλέπει ποιὰ σχέση µπορεῖ νὰ ἔχει ἡ δικαιοδοσία τῶν τακτικῶν ποινικῶν δικαστηρίων µὲ τὸ συναινετικὸ διαζύγιο. Ἐκτὸς ἂν ἀπὸ τυπογραφικὸ λάθος γράφτηκε «96 παρ. 1», ἀντὶ τοῦ ἄρθρου 9 παρ. 1 τοῦ Συντάγµατος, ὅπου ὁρίζεται µεταξὺ ἄλλων, ὅτι «Ἡ ἰδιωτικὴ καὶ οἰκογενειακὴ ζωὴ τοῦ ἀτόµου εἶναι ἀπαραβίαστη», πρᾶγµα ποὺ δὲ φαίνεται πιθανό).
Θὰ πρέπει νὰ προστεθεῖ στὸ σηµεῖο αὐτό, ὅτι ἡ λύση τοῦ γάµου µὲ συµβολαιογραφικὴ πράξη εἶναι εὐθέως ἀντίθετη καὶ µὲ τὶς θεµελιώδεις διατάξεις τοῦ Συντάγµατος τοῦ ἄρθρου 87 παρ. 1 κατὰ τὸ ὁποῖο «1. Ἡ δικαιοσύνη ἀποδίδεται ἀπὸ δικαστήρια συγκροτούµενα ἀπὸ τακτικοὺς δικαστές, ποὺ ἀπολαµβάνουν λειτουργικὴ καὶ προσωπικὴ ἀνεξαρτησία» καὶ τοῦ ἄρθρου 8 κατὰ τὸ ὁποῖο «Κανένας δὲν στερεῖται χωρὶς τὴ θέλησή του τὸν δικαστὴ ποὺ τοῦ ἔχει ὁρίσει ὁ νόµος. Δικαστικὲς ἐπιτροπὲς καὶ ἔκτακτα δικαστήρια, µὲ ὁποιοδήποτε ὄνοµα, δὲν ἐπιτρέπεται νὰ συσταθοῦν». Σύµφωνα µὲ τὶς διατάξεις αὐτές, ἡ ἀπονοµὴ τῆς Δικαιοσύνης εἶναι ἔργο ἀποκλειστικά τῆς δικαστικῆς ἐξουσίας καὶ δὲν µπορεῖ νὰ ἀφαιρεθεῖ ἀπὸ αὐτὴ καὶ νὰ ἀνατεθεῖ σὲ ὄργανα ποὺ δὲν συγκροτοῦνται ἀπὸ τακτικοὺς δικαστὲς καὶ δὲν ἔχουν τὶς συνταγµατικὲς ἐγγυήσεις ἀνεξαρτησίας.
6. Παραµένει ἀδιευκρίνιστη ἡ δυνατότητα προσβολῆς τῆς συµβολαιογραφικῆς πράξης ὅταν ὑπάρχουν ἐλαττώµατα στὴ βούληση τῶν συζύγων, δηλαδὴ ὅταν ὁ σύζυγος συγκατατέθηκε στὸ γάµο συνεπεία πλάνης ἢ ἀπάτης ἢ ἀπειλῆς. Ἀντιθέτως, στὴν περίπτωση δικαστικῆς ἀπόφασης εἶναι σαφὲς ὅτι µπορεῖ νὰ ἀνατραπεῖ µὲ τὴν ἄσκηση ἔφεσης.
7. Δὲν εἶναι σαφὲς σὲ ποιὰ ἀρχὴ καὶ µὲ ποιὰ διαδικασία θὰ γίνεται παραίτηση ἀπὸ τὰ ἔνδικα µέσα καὶ θὰ ἐκδίδεται πιστοποιητικὸ τελεσιδικίας ἢ ἀµετακλήτου ἢ πιστοποιητικὸ ὅτι λύθηκε ἢ ὅτι δὲν λύθηκε ἕνας γάµος.
8. Ἐπισηµαίνεται, τέλος, ὅτι ἡ διεθνὴς τάση εἶναι ἡ συγκρότηση εἰδικῶν οἰκογενειακῶν δικαστηρίων µὲ ἁρµοδιότητα γιὰ ὅλα τα θέµατα τῆς οἰκογένειας καὶ ὄχι ἡ ἀφαίρεση τῶν οἰκογενειακῶν διαφορῶν ἀπὸ τὰ δικαστήρια.
Κατόπιν αὐτῶν εἶναι ἐµφανὲς ὅτι τίθεται ζήτηµα ἀντισυνταγµατικότητας τῆς προωθούµενης ρύθµισης, ἀντίθεσης µὲ τὸ ἑνωσιακὸ κεκτηµένο ἐνῶ, ἐπιπροσθέτως, ἐγείρονται σοβαρὰ δικαιοπολιτικά, οὐσιαστικὰ καὶ διαδικαστικὰ ζητήµατα, ποὺ δὲν ἐπιτρέπουν τὴ νοµοθέτηση στὴν κατεύθυνση ποὺ ἐξαγγέλθηκε».
Τὸ δυσάρεστο εἶναι, ὅτι ἡ ἐν λόγῳ κραυγαλέα ἀντισυνταγµατικὴ ρύθµιση παρουσιάζεται ὡς θετικὴ ἀπὸ τήν Κυβέρνηση καὶ τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνηµέρωσης, γεγονὸς ποὺ καταδεικνύει, ὅτι ὑφίσταται στὶς µέρες µας ἐνορχηστρωµένη προσπάθεια ἀποπροσανατολισµοῦ τοῦ λαοῦ καὶ ἀλλοίωσης τοῦ ἤθους του.
Ἀναφέρεται στὸ σχετικὸ δηµοσίευµα τῆς ἐφηµερίδας «Καθηµερινὴ» ὅτι οἱ νέες ρυθµίσεις «ἐνθαρρύνουν τὴ συναίνεση», τὴ στιγµὴ ποὺ τὸ µόνο ποὺ ἐνθαρρύνεται, καὶ µάλιστα µὲ καταφανῶς ἀντισυνταγµατικὴ µεθόδευση, εἶναι ἡ διάζευξη τῶν συζύγων. Ὁ δὲ Ὑπουργὸς Δικαιοσύνης φέρεται νὰ δήλωσε ὅτι µὲ τὶς νέες ρυθµίσεις, ποὺ ἀφοροῦν τὴ λύση τοῦ γάµου µὲ συµβολαιογραφικὸ ἔγγραφο «ἀφαιρεῖται σιγὰ σιγὰ κρίσιµη δικαστικὴ ὕλη ἀπὸ τὰ δικαστήρια, προκειµένου νὰ µπορέσουν νὰ ἀνταποκριθοῦν στὸ δύσκολο καὶ σύνθετο ρόλο τους». Ἐνῶ δηλαδὴ παραδέχεται ὁ Ὑπουργός, ὅτι ἀφαιρεῖται κρίσιµη ὕλη ἀπὸ τὴ δικαιοδοσία τῶν δικαστηρίων, προσπαθεῖ νὰ µᾶς πείσει, ὅτι τοῦτο γίνεται εἰς ἔνδειξη σεβασµοῦ πρὸς τὰ δικαστήρια καὶ τὸ ἔργο τους! Ὀφείλει νὰ γνωρίζει ὁ κύριος Ὑπουργός, ὅτι ἡ προώθηση ἀντισυνταγµατικῶν ρυθµίσεων ποὺ ἀφαιροῦν ὕλη ἀπὸ τὰ δικαστήρια, µόνο σεβασµὸ δὲ δείχνει πρὸς τὴ Δικαιοσύνη, ἀφοῦ οὐσιαστικὰ τὴν ἀκυρώνει.
Τέλος, σύµφωνα πάντα µὲ τὸ ἴδιο δηµοσίευµα «παρόµοιες, ἐπίσης, ρυθµίσεις ἀναµένεται νὰ κατατεθοῦν καὶ γιὰ σωρεία ἄλλων δικαστικῶν διαδικασιῶν, σὲ µιὰ προσπάθεια ἀποσυµφόρησης τῆς δικαστικῆς ὕλης καὶ ἐκσυγχρονισµοῦ βασικῶν δοµῶν τῆς Δικαιοσύνης». Νὰ ἀναµένουµε ἑποµένως τὴν πλήρη διάλυση τοῦ Κράτους Δικαίου;
Ἀγγελικὴ Εὐθ. Ζώη
Νοµικὸς
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 175
Μάρτιος 2017
