Τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας
προασπίζει τήν διαφορετικότητα ἤ κάνει Ἱεραποστολή;
Σέ ἕνα µικρό ναό τῆς Κωνσταντινουπόλεως κοντά στόν Ἱππόδροµο ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐκφώνησε τά Χριστούγεννα τοῦ 380 µ.Χ. τόν λόγο του «Εἰς τήν Γέννησιν τοῦ Σωτῆρος». Ἦταν ὁ µόνος Ναός πού εἶχε µείνει στήν κατοχή τῶν Ὀρθοδόξων. Ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶχαν περιέλθει ἐπί 40 χρόνια στά χέρια τῶν αἱρετικῶν Ἀρειανῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τήν εὔνοια τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς. Ἔχοντας ὡς ὁρµητήριο αὐτό τό µικρό ἐκκλησάκι τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος µέ τούς θεολογικούς καί ταὐτόχρονα πύρινους λόγους του, ἀλλά καί µέ τήν ἅγια ζωή του, µέσα σέ λίγο χρονικό διάστηµα “ἀνέστησε” τήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί οἱ ναοί, ὁ ἕνας µετά τόν ἄλλον, παραδόθηκαν πάλι στόν ὀρθόδοξο λαό.
Τό πιστό ἀκροατήριο πού παρακολουθοῦσε στόν µικρό ναό τόν φλογερό κήρυκα τήν ἡµέρα ἐκείνη δέν θά µποροῦσε νά φανταστεῖ, ὅτι ὁ λόγος αὐτός θά ἀποτελοῦσε ἕναν πολύτιµο θησαυρό τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι µέ τόν λόγο αὐτό θά διδάσκονταν καί θά εὐφραίνονταν ἑκατοντάδες γενεές ἀνθρώπων. Καί σίγουρα δέν θά µποροῦσε νά φανταστεῖ ὅτι κάποια ἀπό τά λόγια πού ἄκουγε τήν ἡµέρα ἐκείνη ἀπό τόν σεβαστό Ἱεράρχη θά ἀποτελοῦσαν τό περιεχόµενο ἐκκλησιαστικῶν ὕµνων. Τέσσερις αἰῶνες ἀργότερα, στά τέλη τοῦ 8ου αἰῶνα, ὁ ὑµνογράφος καί µελωδός Ἅγιος Κοσµᾶς ἐπίσκοπος Μαϊουµά θά συνθέσει τόν Κανόνα τῶν Χριστουγέννων παίρνοντας γιά τήν πρώτη ὠδή αὐτούσια τά λόγια τῆς ὁµιλίας τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου: «Χριστός γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστός ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστός ἐπί γῆς, ὑψώθητε. Ἄσατε τῷ Κυρίῳ, πᾶσα ἡ γῆ».
Ἀπό τότε, ἐπί 12 αἰῶνες, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἰσέρχεται στήν προετοιµασία τοῦ ἑορτασµοῦ τῶν Χριστουγέννων ἀπευθύνοντας, µέ αὐτά τά λόγια τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, τό εὐφρόσυνο κάλεσµα γιά συµµετοχή στή χαρά τοῦ γεγονότος τῆς ἐνανθρωπίσεως τοῦ Θεοῦ. Ἄν ὅµως, διαβάζαµε τή συνέχεια τοῦ λόγου του, θά ἀκούγαµε ἀπό τόν Ἅγιο νά µᾶς ἐκθέτει ἐπακριβῶς τήν αἰτία αὐτῆς τῆς χαρᾶς: «Τό σκοτάδι διαλύεται, τό φῶς ἐµφανίζεται. Οἱ σκιές ἀποµακρύνονται, ἡ ἀλήθεια φανερώνεται... Ὁ ἄσαρκος σαρκώνεται. Ὁ ἀόρατος γίνεται ὁρατός. Ἐκεῖνος, τόν ὁποῖο δέν µποροῦσε νά ἀγγίξει κανείς, µπορεῖ νά ψηλαφηθεῖ. Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γίνεται Υἱός ἀνθρώπου... Οἱ Ἰουδαῖοι ἄς σκανδαλίζονται, οἱ Ἕλληνες ἄς περιγελοῦν, οἱ αἱρετικοί ἄς κουράζονται µέ τίς φλυαρίες τους...».
Τήν ἴδια ἐποχή, λίγες µέρες ἀργότερα, στόν ἴδιο Ναό ὁ Ἅγιος Γρηγόριος θά ἐκφωνήσει τόν λόγο του «Εἰς τά Ἅγια Φῶτα» ἀπευθύνοντας ἕνα νέο χαρµόσυνο κάλεσµα στό ἀκροατήριό του: «Αὐτή τήν ἁγία ἡµέρα τῶν Φώτων, εἰς τήν ὁποίαν ἔχοµεν φθάσει..., ἀκούσατε τήν φωνήν τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία εἰς ἐµένα µέν ἀκούγεται πολύ δυνατά, µακάρι δέ νά ἀκουσθῇ καί σέ σᾶς “Ἐγώ εἰµί τό φῶς τοῦ κόσµου”, καί διά τόν λόγον αὐτόν πλησιάσετέ Τον καί πάρετε φῶς. Νά, εὐκαιρία ἀναγεννήσεως· ἄς γίνωµεν οὐράνιοι. Νά, καιρός ἀναδηµιουργίας· ἄς ξαναβροῦµε τόν πρῶτο Ἀδάµ (ὅπως ἦταν πρίν ἀπό τήν παρακοή καί τήν πτῶσιν). Νά µή µείνωµε ἐκεῖνο τό ὁποῖον εἴµεθα, ἀλλά νά γίνωµεν ἐκεῖνο τό ὁποῖον ἤµεθα κάποτε»... Τέσσερις αἰῶνες ἀργότερα ὁ Ἅγιος Κοσµᾶς θά συνθέσει Κανόνα καί στά Ἅγια Θεοφάνεια. Κι ἐµεῖς, µετά ἀπό 12 αἰῶνες, θά συνεχίζουµε νά ψάλλουµε µαζί του: «Ἀδάµ τόν φθαρέντα ἀναπλάττει, ρείθροις Ἰορδάνου καί δρακόντων κεφαλάς ἐµφωλευόντων διαθλάττει, ὁ Βασιλεύς τῶν αἰώνων Κύριος».
Τόσο ἁπλᾶ καί τόσο ξεκάθαρα οἱ Ἅγιοί µας µέ τόν λόγο τους, µέ τήν πέννα τους, µέ τούς ὕµνους τους µᾶς µιλοῦν γιά τό µυστήριο τῆς «Θείας Οἰκονοµίας». Δέν µᾶς ἀφήνουν ἀµφιβολία ὅτι ὁ «ὑπό Παρθένου τεχθείς» καί «ὑπό Ἰωάννου βαπτισθείς» εἶναι ὁ µόνος ἀληθινός Θεός, τό Φῶς πού ἦλθε νά διαλύσει τό σκοτάδι τῆς ἀγνωσίας, ἡ Ἀλήθεια πού ἦλθε νά κατατροπώσει τά ψεύδη, ὁ Κύριος τῆς Κτίσης πού ἦλθε νά καταργήσει τό κράτος τῶν δαιµονικῶν δυνάµεων. Ἡ µελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν πατερικῶν κειµένων καί τῆς πλούσιας ὑµνολογίας µᾶς ἀφήνει ἄραγε περιθώρια γιά κατάργηση τῆς µοναδικότητας τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως;
Ἡ ἀπορία αὐτή µᾶς δηµιουργήθηκε διαβάζοντας µιά εἴδηση στό φύλλο τῆς 25ης Νοεµβρίου τῆς ἐφηµερίδας «Ὀρθόδοξος Τύπος» µέ ἀφορµή τή σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας ἀπό 15 ὡς 17 Νοεµβρίου. Ὅλα τά παρατεθέντα στήν ἐφηµερίδα ἀποσπάσµατα τῶν ἀνακοινώσεων χρήζουν σχολιασµοῦ, ἀλλά ἐµεῖς θά σταθοῦµε σέ µιά συγκεκριµένη παράγραφο κάνοντας καί σύντοµη ἀναφορά σέ κάποια ἄλλα σηµεῖα τοῦ κειµένου:
«Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀφρικῆς θά συνεχίσει νά συµµετέχει ἐνεργά σέ ὅλους τούς ἐπισήµους διαχριστιανικούς καί διαθρησκευτικούς διαλόγους, παρά τίς ὅποιες δυσκολίες καί προβλήµατα τά ὁποῖα κατά καιρούς ἀναφύονται. Ἐκτός τῆς συµµετοχῆς µας στό Παγκόσµιο Συµβούλιο Ἐκκλησιῶν, ἀναβαθµίζουµε τήν παρουσία καί δράση µας στό Παναφρικανικό Συµβούλιο τῶν Ἐκκλησιῶν. Ὀφείλουµε µέ ταπείνωση κάθε στιγµή νά καταθέτουµε τήν µαρτυρία τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, τῆς πληρότητας τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως, τήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία µας διαφυλάττει. Πορευόµενοι στά ἴχνη τοῦ Ἰησοῦ, ὀφείλουµε νά γινώµεθα ὄργανα καταλλαγῆς καί νά καλλιεργοῦµε τήν εἰρηνική συνύπαρξη τῶν ἀνθρώπων, σεβόµενοι καί προασπιζόµενοι τήν ἐθνική, φυλετική καί θρησκευτική τους διαφορετικότητα. Ἀπό κοινοῦ µετά τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν καί θρησκευµάτων καλούµεθα νά ἐργασθοῦµε γιά τήν καταπολέµηση κάθε συστηµικῆς ἀδικίας καί δαιµονικοῦ, µέ ὅποια µορφή καί ἄν ἐµφανίζεται καί ἀκυρώνει τή ζωή τοῦ βαρέως τραυµατισµένου καί αἱµορραγοῦντος ποιµνίου µας...».
Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας ἀναγνωρίζει ὅτι ὀφείλει νά καταθέτει µαρτυρία τῆς πληρότητας τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως. Πῶς ὅµως εἶναι αὐτό ἐφικτό, ὅταν σέ προηγούµενη παράγραφο, κατά τήν ὁποία γίνεται σύντοµη ἀποτίµηση τῆς Συνόδου τοῦ Κολυµβαρίου, ἀναφέρεται: «Ἡ Σύνοδος... ἀποτελεῖ µιά δυναµική ἀπάντηση στούς διαπρύσιους κήρυκες τῆς ἐσωστρέφειας, τῆς ἀποκλειστικότητας (ἡ ὑπογράµµιση δική µας), τοῦ ἐθνοφυλετισµοῦ καί τοῦ φονταµενταλισµοῦ». Ἡ ὁρολογία παραπέµπει χωρίς δεύτερη σκέψη στή Νέα Τάξη πραγµάτων, ἀλλά αὐτό τό παρακάµπτουµε... Ἐάν ἡ Θεία Ἀποκάλυψις ἔχει πράγµατι πληρότητα, τότε διεκδικεῖ ἀσυζητητί τήν ἀποκλειστικότητα. Πῶς, λοιπόν, ἡ ἀποκλειστικότητα εἶναι κατακριτέα; Ὅταν ὁ Μ. Ἀθανάσιος, ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας, ἀγωνιζόταν ἐναντίον τῶν κακοδοξιῶν τῶν αἱρέσεων καί ἐναντίον τῶν εἰδωλολατρικῶν πλανῶν, γιά νά µήν “ἀκυρώσει” τήν αἰώνια ζωή τοῦ ποιµνίου του, ἦταν ἐσωστρεφής καί φονταµενταλιστής; Τότε οἱ σηµερινοί Ἱεράρχες τῆς Ἀφρικῆς πῶς τόν τιµοῦν πανηγυρικῶς µέχρι σήµερα;
Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας φιλοδοξεῖ νά «βαδίσει στά ἴχνη τοῦ Χριστοῦ καί νά προασπίσει τή θρησκευτική διαφορετικότητα». Ἔρχεται, δηλαδή, τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας σέ πλήρη ἀντίθεση µέ τούς Ἁγίους Ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθῶντας τά πραγµατικά ἴχνη τοῦ Χριστοῦ, διέδωσαν τόν Χριστιανισµό πανταχοῦ πραγµατοποιοῦντες τήν προτροπή τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ τους: «Πορευθέντες µαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνοµα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάµην ὑµῖν». Γι’ αὐτό καί δέν παρέµεινε ἡ Ἐκκλησία ἕνας στενός κύκλος κάποιων ἑκατοντάδων ἀνθρώπων στήν Παλαιστίνη.
Καί τά ἐρωτήµατα πού ἀναφύονται στή συνάφεια αὐτή ἐνδιαφέρουν τήν Ὀρθοδοξία καί ἄµεσα τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος:
1. Πῶς ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ «Πορευθέντες µαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη» ἀποτελεῖ ἐπιθυµία καί ἐπιδίωξη τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας ἀφοῦ προασπίζει τή θρησκευτική διαφορετικότητα;
2. Ὑφίσταται τελικά ἡ ἱεραποστολή στήν Ἀφρική ἀφοῦ πρέπει νά προασπίσει τήν Ἀφρικανική διαφορετικότητα;
3. Τά χρήµατα πού συγκεντρώνει κατά καιρούς ὁ χειµαζόµενος πιστός λαός τῆς Ἑλλάδος διατίθενται γιά ἱεραποστολή ἤ γιά τήν προάσπιση τῆς θρησκευτικῆς διαφορετικότητας;
Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας µᾶς διαβεβαιώνει ὅτι θά συνεχίσει νά συµµετέχει σέ ὅλους τούς διαχριστιανικούς καί διαθρησκευτικούς διαλόγους. Στήν παράγραφο γιά τή Σύνοδο τοῦ Κολυµβαρίου διαβάζουµε: «Ἦταν, εἶναι καί θά παραµείνει ὡς ἕνα µεγάλο θαῦµα συναντήσεως καί συνυπάρξεως ἐπί τό αὐτό τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί πιστεύουµε ὅτι ἡ νέα αὐτή ἐµπειρία θά ἀποκωδικοποιηθεῖ σταδιακά καί θά ἀποδώσει νέους καρπούς στόν Ὀρθόδοξο χῶρο». Τί λυπηρό! Ἡ συνάντηση τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀποτελεῖ «νέα ἐµπειρία», ἐνῶ ἡ συνάντηση µέ ἐκπροσώπους ἄλλων δογµάτων ἤ ἄλλων θρησκειῶν θεωρεῖται κάτι ἀπόλυτα συνηθισµένο καί φυσικό! Καί τό ἐρώτηµα: ἡ ἀνοχή καί ἡ διάθεση ἀλληλοκατανόησης τῶν συµµετεχόντων σέ τέτοιους διαλόγους ἐξαντλεῖται στούς ἀλλοδόξους καί ἀλλοθρήσκους, ὥστε ἡ συνάντηση καί συνύπαρξη µέ ὁµοδόξους ἀδελφούς νά ἐκλαµβάνεται ὡς «ἕνα µεγάλο θαῦµα»; Καί ἐπί πλέον: οἱ βόµβες, οἱ ἐµπρησµοί, οἱ καταστροφές ναῶν ἀλλά καί οἱ διωγµοί καί τά µαρτύρια τόσων χριστιανῶν στήν Αἴγυπτο καί σέ ἄλλες χῶρες τῆς Ἀφρικανικῆς ἠπείρου, τοῦ πραγµατικά αἱµορραγοῦντος ποιµνίου, ἀπό τούς “ἀδελφούς” µουσουλµάνους ἐντάσσονται ἁπλῶς στίς “κάποιες δυσκολίες ἤ τά κάποια προβλήµατα πού κατά καιρούς ἀναφύονται”;
Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας µᾶς καθησυχάζει ὅτι θά ἐργασθεῖ «µετά τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν καί θρησκευµάτων γιά τήν καταπολέµηση κάθε συστηµικῆς ἀδικίας καί δαιµονικοῦ». Ἔχει ἄραγε ὑψωθεῖ ποτέ φωνή ἀπό ὅλες αὐτές τίς “ἐκκλησίες” καί τά θρησκεύµατα ἤ ἔχει γίνει ποτέ κάποια δυναµική παρέµβαση γιά τίς ἄπειρες ἀδικίες τοῦ συστήµατος, τοπικοῦ καί παγκοσµίου; Ἄν ἑρµηνεύουµε σωστά τήν πρόταση, ἡ ὕπαρξη δαιµονικοῦ στοιχείου ἐντοπίζεται µόνο στό σύστηµα, στήν πολιτική ἐξουσία. Ἄρα ἡ ἀπελευθέρωση πού µᾶς χαρίζει ὁ Χριστός ἀπό τήν καταδυναστεία τοῦ διαβόλου εἶναι ἀπελευθέρωση ἀπό τήν κρατική ἐξουσία; Ὅµως ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία µᾶς διδάσκει καί µᾶς ὑπενθυµίζει συνεχῶς µέσα ἀπό τήν ὑµνολογία της καί τή λειτουργική της πράξη, ὅτι κάθε παρέκκλιση ἀπό τήν ὀρθή πίστη, στή θεωρία ἤ στήν πράξη –µικρή ἤ µεγαλύτερη– δίνει ἐξουσία στίς δαιµονικές δυνάµεις. Ὅταν αὐτό συµβαίνει σέ ἀνθρώπους πού ἔχουν «ἐνδυθεῖ τόν Χριστόν» µέ τό ἅγιο Βάπτισµα, πόσο µᾶλλον σέ ἀνθρώπους ἀλλοδόξους καί ἀλλοθρήσκους πού εἶναι ἀθωράκιστοι! Δηλαδή ἡ Ἱεραρχία τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας εἶναι πρόθυµη νά συνεργαστεῖ καί µέ τούς ἱεροδιαµέσους τῶν ἀφρικανικῶν θρησκευµάτων καί µέ µάγους τῶν φυλῶν γιά τήν καταπολέµηση τοῦ δαιµονικοῦ στοιχείου; Θά µᾶς τρελάνουν ἐντελῶς!...
Ὅµως στό ξεκίνηµα τῆς νέας χρονιᾶς ἐµεῖς θά ἀκολουθήσουµε τόν δρόµο τῆς λογικῆς, τῆς αἰσιοδοξίας καί τῆς ἐλπίδας. Διότι γνωρίζουµε ὅτι ἡ Πίστη µας στηρίζεται στόν Χριστό καί τούς Ἁγίους µας. Αὐτῶν τήν φωνή θά ἀκοῦµε. Ὅπως τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου πού µέ ἀφορµή τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων µᾶς καλεῖ καί πάλι: Ἀκούσατε τή φωνή τοῦ Θεοῦ: «Ἐγώ εἰµί τό φῶς τοῦ κόσµου». Πλησιάσετε τόν Κύριο καί πάρετε φῶς! Νά, εὐκαιρία ἀναγεννήσεως. Νά, καιρός ἀναδηµιουργίας!
Στό ξεκίνηµα τῆς νέας χρονιᾶς ἐµεῖς θά ἀκολουθήσουµε τόν δρόµο τῆς λογικῆς, τῆς αἰσιοδοξίας καί τῆς ἐλπίδας. Διότι γνωρίζουµε ὅτι ὁ Θεός δέν θά ἐπιτρέψει νά ἀλλοιωθεῖ ἡ Ἀλήθεια, ἀρκεῖ νά ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού Τήν ἀναζητοῦν µέ εἰλικρίνεια. Καί αὐτό εἶναι ἕνα ἐρώτηµα γιά τόν καθένα µας. Ἰδιαίτερα στό ξεκίνηµα τῆς νέας χρονιᾶς...
Εὐανθία Κωλέττη
Θεολόγος
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» - Ἀρ. Τεύχους 173
Ἰανουάριος 2017