Πρὶν ἀπὸ τὶς ἐκλογὲς διαβάστε αὐτὸ τὸ ἄρθρο
ΣΑΝ ΛΑΟΣ
ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΘΕΙ ΟΛΙΚΗ ΑΜΝΗΣΙΑ;
Τὸ καλοκαῖρι ποὺ μᾶς πέρασε, δὲν ὑπῆρξε, φαντάζομαι, ἄνθρωπος, ποὺ δὲν μιλοῦσε γιὰ τὴν Εὐρώπη, γιὰ τοὺς δεσμοὺς τῆς χώρας μας μὲ τὴν Εὐρώπη, γιὰ τὸ κοινὸ παρελθὸν-παρὸν-μέλλον μας, γιὰ τὸ ὅτι μᾶς χρωστοῦν τὸ ὄνομα καὶ τὸν πολιτισμό τους, γιὰ τὸ ὅτι εἴμαστε κι ἐμεῖς ἕνας εὐρωπαϊκὸς λαὸς καὶ τῆς ἀνήκουμε –ἢ ὅτι δὲν εἴμαστε εὐρωπαϊκὸς λαὸς καὶ δὲν τῆς ἀνήκουμε– κι ἄλλα πολλὰ καὶ διάφορα.
Γενικά, οἱ ἀντιδράσεις μας καὶ ἡ ἀντιμετώπιση τῆς ὅλης δύσκολης κατάστασης, μοῦ θύμισε ὁμάδα παιδιῶν στὸ σχολεῖο, ἡ ὁποία ἔχει σὰν ἀρχηγὸ τὸ “νταὴ” τῆς τάξης, ποὺ κρατάει κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιρροὴ καὶ τὴ διακυβέρνησή του ὅλους τοὺς ὑπόλοιπους. Ἔτσι, τὰ ἄλλα παιδιά, ἢ ὑποκύπτουν στὴν τρομοκρατία του καὶ τὸν ὑπηρετοῦν δουλικά, ἤ, μπορεῖ νὰ θυμώνουν μαζί του, ἀλλὰ προσβλέπουν καὶ πάλι σὲ αὐτὸν καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὴν κυριαρχία του, γιατί ἡ προστασία του τοὺς ἐξασφαλίζει κάποια ἀπαραίτητα γι’ αὐτοὺς ὀφέλη.
Μοῦ ἔφερε ἐπίσης στὸ νοῦ, μὲ ἀνατριχιαστικὴ ἀκρίβεια, παραλληλισμοὺς μὲ τὰ τραγικὰ χρόνια τῶν Παλαιολόγων, τῆς δυναστείας ποὺ κυβέρνησε τὴν Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία ἀπὸ τὸ 1261, ποὺ ὁ στρατηγὸς Ἀλέξιος Στρατηγόπουλος ἀπελευθέρωσε τὴ Κωνσταντινούπολη ἀπὸ τὴ Φραγκικὴ κυριαρχία, μέχρι τὸ 1453, ποὺ ὅλα χάθηκαν. Ἀπὸ τὸ 1261 μέχρι τὸ 1453 πέρασαν 192 χρόνια. Μέσα σ’ αὐτὰ τὰ χρόνια, δόθηκε στοὺς Παλαιολόγους ἡ εὐκαιρία νὰ φανοῦν ἀντάξιοι τῶν παλιῶν αὐτοκρατόρων καὶ νὰ ξανακτίσουν σιγὰ-σιγά, μὲ σκληρὴ δουλειά, σύνεση καὶ διορατικότητα τὴν αὐτοκρατορία, ἂν ὄχι σὲ ὅλη τὴν προηγούμενη αἴγλη καὶ ἔκτασή της, τουλάχιστον ὅσο σὲ περισσότερη μποροῦσαν.
Δυστυχῶς, στὴν πλειοψηφία τους φάνηκαν πολὺ κατώτεροι τῶν κοσμογονικῶν καιρῶν ποὺ ἔζησαν. Αὐτοὺς τοὺς δύο, σχεδόν, αἰῶνες, ἀντὶ νὰ χτίζουν, κατέστρεφαν, λὲς καὶ ἡ πιὸ σπουδαία ἐπιδίωξή τους δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὸν ἀφανισμὸ τῆς αὐτοκρατορίας τους! Τρεῖς ἐμφύλιοι πόλεμοι ἐρήμωναν τὶς ἐλάχιστες ἐπαρχίες ποὺ εἶχαν πιὰ ἀπομείνει, ἐνῶ πλήθη ἀπὸ Τούρκους μετανάστες ἔρχονταν νὰ ἐγκατασταθοῦν στὰ ἐδάφη της, διεκδικῶντας τα γιὰ δικά τους! (Μήπως θυμίζει τίποτα αὐτό;) Ἡ δὲ ἐγκληματικὴ συνήθεια νὰ χρησιμοποιοῦν τοὺς ἐχθρούς μας γιὰ νὰ πολεμήσει ἀδερφὸς τὸν ἀδερφό του καὶ πατέρας τὰ παιδιὰ καὶ παιδιὰ τὸν πατέρα –ποὺ εἶχε ἤδη φέρει τὸν ὄλεθρο στὴν αὐτοκρατορία, δίνοντας στοὺς Φράγκους τὴν εὐκαιρία νὰ μᾶς ὑποδουλώσουν– ἐξακολουθοῦσε νὰ κυριαρχεῖ, γιατί κανεὶς δὲν εἶχε μάθει τίποτα ἀπὸ τὸ παρελθόν!
Ἀπὸ τὴν πρώτη Ἐθνοσυνέλευση τῆς Ἐπιδαύρου, τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1822, ἂν αὐτὴ θεωρηθεῖ ἡ ἀρχὴ τοῦ νέου Ἑλληνικοῦ κράτους, ἔκλεισαν φέτος 193 χρόνια, ἕνας ἐπιπλέον χρόνος ἀπὸ τὸν καιρὸ ποὺ εἶχαν στὴ διάθεσή τους οἱ Παλαιολόγοι. Ἂν θεωρήσουμε σὰν ἀρχὴ τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας τὴ συνέλευση τῆς Τροιζήνας, τὸ 1827, ποὺ ὥρισε σὰν πρῶτο Κυβερνήτη τὸν Ἰωάννη Καποδίστρια, τότε ἔχουμε 188 χρόνια μέχρι σήμερα, δηλαδὴ ἔχουμε ἀκόμα τέσσερα χρόνια στὴ διάθεσή μας νὰ κάνουμε κάτι καλύτερο ἀπὸ ἐκείνους!
Δυστυχῶς, ἂν βάλει κανεὶς δίπλα-δίπλα τὰ γεγονότα αὐτῶν τῶν δύο περιόδων καὶ τὴ συμπεριφορά μας ὡς λαοῦ, θὰ τρομάξει βλέποντας τὶς ὁμοιότητες. Εἶναι σχεδὸν σὰν νὰ ἐπαναλαμβάνονται οἱ δυὸ αἰῶνες πρὶν τὴ Τουρκοκρατία, δυὸ αἰῶνες μετὰ τὴν Τουρκοκρατία καὶ εἶναι ἀνάγκη σὲ μελλοντικὸ τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ μας νὰ τὴν κάνουμε αὐτὴ τὴν καταγραφή, ἂν μὴ τί ἄλλο, γιὰ νὰ ἀποδειχθεῖ πὼς οἱ λαοὶ -ὅπως, δυστυχῶς καὶ οἱ ἄνθρωποι- δὲν ἀλλάζουν!
Πρὸς τὸ παρόν, τὸ καλοκαῖρι ποὺ μᾶς πέρασε, αὐτὸ πού μοῦ προξένησε μεγάλη ἀπορία εἶναι ἡ γοητεία ποὺ φαίνεται νὰ ἀσκεῖ ἡ Εὐρώπη σὲ μᾶς, ἀκριβῶς ὅπως ἀσκοῦσε καὶ στοὺς Παλαιολόγους. Χωρὶς λογική, χωρὶς καμμιὰ ἀπόδειξη φιλίας ἀπὸ μέρος τῆς Δύσης –ἀλλὰ μᾶλλον τὸ ἀντίθετο– στρέφουμε τὰ μάτια καὶ ὅλες τὶς ἐλπίδες μας πρὸς τοὺς λαοὺς τῆς Εὐρώπης καὶ τοὺς ἀτενίζουμε σὰν σωτῆρες καὶ εὐεργέτες μας.
Καί, σὰν παράδειγμα, θὰ χρησιμοποιήσω τὸν τελευταῖο -πρὶν τὸν Κωνσταντῖνο – Παλαιολόγο αὐτοκράτορα, τὸν Ἰωάννη τὸν Η΄, ποὺ ἦταν ὁ μεγαλύτερος ἀδερφὸς τοῦ Κωνσταντίνου καὶ ὁ δάσκαλός του, θὰ ἔλεγε κανείς, στὰ θέματα τῆς πολιτικῆς τῆς αὐτοκρατορίας, γιατί μόνον αὐτοὶ οἱ δύο ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα ἀδέλφια εἶχαν σύνδεσμο καὶ ἀγάπη καὶ σεβασμὸ μεταξύ τους, ἀλλὰ καὶ ἀγαποῦσαν μὲ αὐταπάρνηση τὴν αὐτοκρατορία καὶ ἤθελαν νὰ κάνουν τὸ καλύτερο, ὄχι ἀπὸ ἰδιοτελῆ κίνητρα, ἀλλὰ ἀπὸ φιλοπατρία.
Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀνέβηκε στὸ θρόνο μὲ τὴν πεποίθηση ὅτι οἱ Τοῦρκοι εἶναι ἐχθροὶ καὶ οἱ Δυτικοὶ φίλοι, ποὺ θὰ βοηθοῦσαν τὴν αὐτοκρατορία νὰ ἀντιμετωπίσει τοὺς Τούρκους, τὸν κοινὸ ἐχθρό. Ποῦ στηριζόταν αὐτὴ ἡ πεποίθηση; Οἱ Σταυροφορίες, ξεκίνησαν μὲν νὰ πολεμοῦν τοὺς Τούρκους, ἀλλὰ σὲ ξένα ἐδάφη, σὲ ἐδάφη τῆς αὐτοκρατορίας, τὰ ὁποῖα οὐδέποτε ἔδωσαν πίσω στοὺς Κομνηνοὺς αὐτοκράτορες, παρὰ τὶς συνθῆκες ποὺ εἶχαν ὑπογράψει καὶ τοὺς ὅρκους ποὺ εἶχαν δώσει. Οἱ σταυροφόροι πολέμησαν πάντα ἔχοντας πίσω τὶς ἡγεμονίες τους ἀσφαλεῖς καὶ πάντα προκαλῶντας φθορὰ στὰ αὐτοκρατορικὰ ἐδάφη, ταράζοντας τὴν εὐημερία καὶ ἀπειλῶντας τὴν ἀσφάλεια τῶν Ρωμαίων. Ἀκόμα καὶ ὁ Μανουὴλ Κομνηνός, ὁ ὁποῖος θαύμαζε ὑπερβολικά τοὺς σιδεροντυμένους καὶ ἐπιβλητικοὺς Ἱππότες καὶ τὴν εὐγένεια τοῦ κώδικα τιμῆς τους, ὅταν ἡ Β’ Σταυροφορία ἔφτασε ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς Κωνσταντινούπολης, φοβόταν ὅσο τίποτε ἄλλο ὅτι ἡ Πόλη κινδύνευε νὰ πολιορκηθεῖ ἀπὸ τὸ σταυροφορικὸ στρατό, γι’ αὐτὸ δὲν ἔβλεπε τὴν ὥρα νὰ τοὺς περάσει ἀπέναντι στὴν ἀκτὴ τῆς Ἀσίας γιὰ νὰ τοὺς ξεφορτωθεῖ. Καὶ εἶχε δίκιο. Καὶ ἀποδείχτηκε ὅτι εἶχε δίκιο, τὸ 1204, ποὺ οἱ σταυροφόροι κατέλαβαν καὶ κατέστρεψαν τὴ Βασιλεύουσα.
Ὁ Ἰωάννης Παλαιολόγος τὰ ἤξερε αὐτά. Ὅπως ἤξερε ὅτι ὁ πρόγονός του, ὁ Μιχαὴλ Η΄ Παλαιολόγος, ὁ πρῶτος τῆς δυναστείας τους, ὅταν πῆρε ξανὰ πίσω τὴν Πόλη τὸ 1261, βρῆκε μόνον ἐρείπια ποὺ ἔπρεπε νὰ ἀναστηλώσει. Γιατί οἱ σταυροφόροι δὲν συμπεριφέρθηκαν στὴν κατάκτησή τους σὰν νὰ ἦταν μιὰ ἀπὸ τὶς δικές τους πόλεις ποὺ τὶς καλλώπιζαν καὶ τὶς ἀναβάθμιζαν. Δὲν συμπεριφέρθηκαν οὔτε κἂν ὅπως συμπεριφέρθηκαν στὴν Ἱερουσαλὴμ ὅταν τὴν πῆραν ἀπὸ τοὺς Τούρκους, ποὺ τὴν ἔκαναν δικό τους βασίλειο καὶ τὴν ὀχύρωσαν καὶ ἔχτισαν τὰ δικά τους κάστρα καὶ παλάτια καὶ τὴ φρόντισαν. Τὴν Κωνσταντινούπολη τὴ σύλλησαν καὶ τὴ βεβήλωσαν καὶ τὴ λεηλάτησαν καὶ ἔστειλαν στὶς δικές τους πόλεις τὸ χρυσὸ καὶ τοὺς θησαυροὺς καὶ τὸν πλοῦτο ποὺ βρῆκαν καὶ μετά, ἀφοῦ τὴν ἄδειασαν καὶ τὴ ρήμαξαν, τὴν ἐγκατέλειψαν στὴ φθορά, ἔτσι ὥστε ὁ Μιχαὴλ ὁ Η΄ ἔπρεπε νὰ ξαναρχίσει νὰ τὴ χτίζει καὶ νὰ ἐπιδιορθώνει τὰ τείχη της, χωρὶς νὰ ἔχει τὰ χρήματα γι’ αὐτὸ τὸ ἔργο.
Ὅπως ἤξερε καὶ τὴν ἀποτυχία ὅλων τῶν προηγούμενων αὐτοκρατόρων τῆς δυναστείας του, ποὺ στήριξαν τὶς ἐλπίδες τους στὴ Δύση καὶ τὴ βοήθειά της, μιὰ βοήθεια ποὺ δὲν εἶδαν ποτὲ καὶ στὴ φιλία της, ποὺ ἐπίσης δὲν εἶδαν ποτέ!
Ὁ Ἰωάννης ὁ Η΄ εἶχε καὶ τὸ παράδειγμα τοῦ πατέρα του, τοῦ Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγου, ποὺ ἦταν ὁ πρῶτος ποὺ βγῆκε στὶς αὐλὲς τῆς Εὐρώπης ζητιανεύοντας βοήθεια καὶ μάλιστα ἦταν ὁ μοναδικὸς αὐτοκράτορας ποὺ ἐπισκέφτηκε ποτὲ τὴ Βρετανία, τὴν αὐλὴ τοῦ Ἐρρίκου τοῦ Δ΄, γιὰ νὰ κερδίσει…. ἕνα τουρνουὰ πρὸς τιμήν του, στὸ Eltham Palace ὅπου φιλοξενήθηκε…
Εἶχε δεῖ καὶ τὸν ἀδερφό του τὸν Ἀνδρόνικο νὰ προσφέρει τὴ Θεσσαλονίκη στὴ Βενετία, γιὰ νὰ τὴ σώσει, ὑποτίθεται, ἀπὸ τοὺς Τούρκους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σηκωθοῦν καὶ νὰ φύγουν μὲ τὰ πλοῖα τοὺς οἱ Βενετοί, τὸ 1430 καὶ νὰ τὴν ἐγκαταλείψουν στὸν Μουράτ!
Καὶ αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ ἤξερε -ἢ τουλάχιστον ἔπρεπε νὰ ξέρει- κι ὅμως, ἡ μόνη του ἐλπίδα ἐξακολουθοῦσε νὰ εἶναι ἡ Δύση. Τουλάχιστον, ὁ ἀδερφός του ὁ Κωνσταντῖνος, ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα, πολεμοῦσε, πασχίζοντας νὰ προσθέσει ὅσα ἐδάφη μποροῦσε στὴ νότια Ἑλλάδα. Ἐκεῖνος ὅμως εἶχε πεισματικὰ κολλήσει στὴ Δύση καί, μιμούμενος τὸν πατέρα του, ταξίδεψε δυὸ φορές, τὴ μιὰ νὰ ἐκλιπαρήσει βοήθεια καὶ τὴ δεύτερη νὰ ξεπουλήσει καὶ τὸν τελευταῖο θησαυρὸ ποὺ εἶχε ἀπομείνει σὲ ἕνα λαὸ ποὺ τὰ εἶχε πουλήσει ὅλα –τὸ Θεό του! Καί, οἱ δυτικοὶ ἱστορικοί, πολὺ κυνικὰ ὁμολογοῦν ὅτι, μπορεῖ μὲν νὰ μὴ βγῆκε κανένα κέρδος γιὰ τὴν αὐτοκρατορία ἀπὸ αὐτὸ τὸ ξεπούλημα τῆς συνόδου Φερράρας-Φλωρεντίας, βγῆκε ὅμως κέρδος γι’ αὐτούς, γιατί αὐτὴ ἡ ἐπίσκεψη ἦταν ἡ ἀρχὴ τῆς δικῆς τους Ἀναγέννησης, ἀφοῦ τὰ 700 μέλη τῆς αὐτοκρατορικῆς ἀποστολῆς -μεταξύ τῶν ὁποίων καὶ ὁ Γεώργιος Γεμιστός, ὁ περίφημος φιλόσοφος Πλήθων- ἦρθαν σὲ ἐπαφὴ μὲ τοὺς Ἰταλοὺς οὑμανιστές, καὶ γιὰ πρώτη φορὰ τοὺς δόθηκε πρόσβαση σὲ Ἑλληνικὰ χειρόγραφα, τὰ ὁποῖα ἐπωλοῦντο στὶς συνεδριάσεις τῆς συνόδου!
Ὅμως, ἕνας λαὸς -ὅπως κι ἕνας ἄνθρωπος- ποὺ πουλάει τὸ Θεό του, πουλάει τὴν ψυχή του. Κι ἕνας λαὸς –ἢ ἕνας ἄνθρωπος– χωρὶς ψυχή, δὲν ἔχει μέλλον. Εἶναι ἤδη νεκρός…
Αὐτὸ θὰ κάνουμε καλὰ νὰ τὸ θυμόμαστε ἐμεῖς τώρα, τετρακόσια καὶ 193 χρόνια μετά, ποὺ συμπεριφερόμαστε λὲς καὶ ἔχουμε ὁλικὴ ἀμνησία, λὲς καὶ ποτὲ δὲν ἔζησαν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ εἶναι πατέρες καὶ παπποῦδες μας, λὲς καὶ τίποτα δὲν μάθαμε ἀπὸ τὴ ζωή τους. Ἐμεῖς, ποὺ ἐξακολουθοῦμε νὰ στηρίζουμε τὶς ἐλπίδες καὶ τὶς προσδοκίες μας, ὄχι στὸ Θεό μας, ποὺ παρ’ ὅλα ὅσα Τοῦ κάναμε καὶ Τοῦ κάνουμε κάθε μέρα ἀρνεῖται νὰ μᾶς ἐγκαταλείψει, ἀλλὰ στὴν Εὐρώπη, ποὺ μᾶς ἔχει καταστρέψει καὶ μᾶς ἔχει ἐγκαταλείψει ἐδῶ καὶ πολλοὺς- πολλοὺς αἰῶνες…
γιὰ σχόλια: ninetta.blogspot.com Νινέττα Βολουδάκη
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 156-157
Αὔγουστος - Σεπτέμβριος 2015