Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Ἡ Ἐκκίνηση τῆς Δυτικῆς Πολιτικῆς Σκέψης
Θά ξεκινήσω µία θεµελιώδη ἀναθεώρηση καί συζήτηση γιά τή δηµοκρατία καί τήν πολυπλοκότητα τῶν κριτηρίων βάσει τῶν ὁποίων ἕνα τέτοιο πολιτικό σύστηµα θά µποροῦσε νά διατηρηθεῖ ἤ, ἀκριβέστερα, νά βελτιώσει τή λειτουργία του.
Ἡ δυτική σκέψη ἔχει ἀρχικά καί ἄκαµπτα ἐπηρεαστεῖ ἀπό Ἕλληνες φιλοσόφους ὅπως ὁ Ἀριστοτέλης, στόν ὁποῖο πιστώνεται ἡ ἀνάπτυξη τῆς πολιτικῆς θεωρίας. Ὁ Ἀριστοτέλης πίστευε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα «πολιτικό ζῶο», πού χρειάζεται νά συµµετέχει σέ πολιτικό λόγο καί πολιτικές ἀνταλλαγές. Πρόσθετε ὅτι ἀπό τή στιγµή πού ἡ πολιτική ἀσκεῖ νοµοθετική δραστηριότητα γίνεται πολύπλοκη, λαµβάνοντας ὑπόψη τήν παρουσία ἤ τήν ἀπουσία ἐνάρετων πολιτικῶν, γνωστῶν ὡς «ἄριστοι». Συζητῶντας περαιτέρω τήν πολιτική του θεωρία, ὑποστήριζε ὅτι µέσα σέ ἕνα πολιτικό σύστηµα ὅσοι ἔχουν πλοῦτο θεωροῦν ὅτι ἔχουν µεγαλύτερα πολιτικά δικαιώµατα ἀπό ἐκείνους πού δέν ἔχουν τέτοιο πλοῦτο. Τούς πρώτους ἀπεκάλεσε Ὀλιγάρχες καί τούς δεύτερους Δηµοκράτες.
Σύµφωνα µέ τόν Ἀριστοτέλη τό πολιτικό σύστηµα πρέπει νά ἔχει ὑψηλούς στόχους καί νά ἐνεργεῖ µέ σκοπό τήν ἐπίτευξη τῆς ὑψηλότερης δυνατῆς ποιότητος ζωῆς γιά τούς πολῖτες.
Στό ἔργο του γνωστό ὡς Νικοµάχεια Ἠθική, ὁ Ἀριστοτέλης τονίζει τήν ἄµεση σύνδεση µεταξύ τῆς προσωπικῆς ἠθικῆς καί τῆς πολιτικῆς καί ὅτι ὁ προσωπικός προσανατολισµός πρός τήν ἠθική αὐξάνεται καθώς αὐξάνεται ἡ ἀτέρµονη προσπάθεια γιά πνευµατική ἀνάπτυξη. Θά πρόσθετα περαιτέρω ὅτι ὁ ὅρος «ἄριστοι», πού προτείνει ὁ Ἀριστοτέλης, ἔχει θεολογική χροιά πού σηµαίνει ὅτι τέτοια ἐνάρετα ἄτοµα ὑπάρχουν µόνο σέ ἕνα θεολογικό περιβάλλον. Μποροῦµε νά συµπεράνουµε ὅτι ἡ ποιότητα τῆς δηµοκρατίας αὐξάνεται καθώς αὐξάνεται τό ἐπίπεδο ἠθικῆς ἀριστείας τῶν ἀνθρώπων. Ὁ Ἀριστοτέλης θεωρεῖ ὅτι τό σύνταγµα εἶναι ἕνα εὐαγγέλιο ἀρετῆς πού µπορεῖ νά ἐφαρµοστεῖ µόνο ἀπό ἐνάρετους ἀνθρώπους. Τό δηµοκρατικό πολίτευµα πού ὑποστηρίζεται ἀπό Ὀλιγάρχες, οἱ ὁποῖοι εἴτε χαίρουν φήµης εἴτε πλούτου, εἶναι ἀπερίσκεπτο καί δέν προκύπτει ἀπό ἀρετή. Ὁ Ἀριστοτέλης ἀποδοκίµασε τήν ὀλιγαρχική διακυβέρνηση γιατί πίστευε ὅτι θά ἦταν ἄδικη καί µεροληπτική ἀπέναντι στούς λιγότερο πλούσιους καί λιγότερο ἰσχυρούς.
Στή δηµοκρατία τοῦ Περικλῆ, γνωστή ὡς χρυσή ἐποχή τῆς Ἀθήνας, δηµιουργήθηκαν καί ἐξουσιοδοτήθηκαν δηµόσιοι φορεῖς προκειµένου νά φέρουν στό πολιτικό σύστηµα τά κατώτερα κοινωνικά στρώµατα τῆς ἀθηναϊκῆς κοινωνίας. Πρίν µπεῖ ὁ Περικλῆς στήν πολιτική ζωή τῆς Ἀθήνας, ἡ δηµοκρατία περιοριζόταν στά ἀνώτερα στρώµατα τῆς κοινωνίας. Ἡ συµµετοχικότητα ἦταν σύλληψη τοῦ Περικλῆ γιά τήν ἐπίτευξη µεγαλύτερης συµµετοχῆς στή δηµοκρατική ἐξουσία καί ὡς ἐκ τούτου τήν ἐνίσχυση τῆς δηµοκρατίας στό πολιτικό σύστηµα. Ὁ θεσµικός προσανατολισµός στή διακυβέρνηση τοῦ πολιτικοῦ συστήµατος θεωρήθηκε ὅτι ἦταν θεµελιῶδες κλειδί γιά τή λειτουργία τῆς δηµοκρατίας. Ἐπιπλέον, οἱ πολιτικοί ἡγέτες πρέπει νά δεσµεύονται πλήρως στή διασφάλιση τῶν ἀρχῶν τῆς δηµοκρατίας καί νά προάγουν τήν κατανόηση καί τή συµµετοχή τῶν πολιτῶν σέ αὐτήν. Τέτοιες ἔννοιες καί στρατηγικές ὑποστηρίχθηκαν ἀργότερα ἀπό φιλοσόφους ὅπως ὁ Πλάτωνας, οἱ ὁποῖοι πρόσθεσαν ὅτι ἡ δηµοκρατία θεωρεῖ ὅλους τούς πολῖτες ἴσους, ἀλλά µπορεῖ νά εἶναι ἄδικη ἐάν δέν κάνει διάκριση µεταξύ ἄνισων ἀναγκῶν. Ὁ Ἀριστοτέλης, ὡστόσο, δέν προσυπέγραψε τήν παραπάνω θέση. Αὐτό εἶναι συνεπές µέ τίς ἀτοµικές τους φιλοσοφίες, αὐτή τῆς συλλογικότητος γιά τόν Πλάτωνα καί τοῦ ἀτοµικισµοῦ γιά τόν Ἀριστοτέλη.
Μία προεπισκόπηση τῆς σύγχρονης δηµοκρατίας
Ἐδῶ, θά πρέπει νά σταµατήσουµε γιά νά συζητήσουµε τήν ἔννοια τῆς «ποιότητος ζωῆς». Τί εἶναι ἡ «ποιότητα ζωῆς»; Ποιά κριτήρια χαρακτηρίζουν ἤ περιγράφουν τήν «ποιότητα ζωῆς»; Βέβαια, τέτοια κριτήρια περιλαµβάνουν τήν ἐλευθερία, τά ἀτοµικά δικαιώµατα, τήν ἰσότητα καί τήν κοινωνική συνέχεια. Ποιό ἐπίπεδο τέτοιων κριτηρίων θά ἦταν ἐπαρκές γιά τόν ὁρισµό τῆς «ποιότητος ζωῆς»; Εἶναι σχετική ἡ ἔννοια τῆς «ποσότητος»; Γιά παράδειγµα, τί «ποσότητα» ἐλευθερίας ἀπαιτεῖ ἡ λειτουργία τῆς δηµοκρατίας; Σέ ποιό ἐπίπεδο «ποσότητος» ἡ ἐλευθερία µετατρέπεται σέ ἀναρχία; Συλλογικά, ποῖοι εἶναι οἱ ἐχθροί τῆς δηµοκρατίας; Ποιές συµπεριφορές ὑπονοµεύουν τή δηµοκρατία; Ποιό εἶναι τό ἀναγκαῖο καί ἐπαρκές κριτήριο γιά τήν ἐπίτευξη καί περαιτέρω ἐνίσχυση τῆς λειτουργικότητος τῆς δηµοκρατίας; Πόσο ἐµπλέκεται τό πολιτικό σύστηµα, οἱ ἡγέτες καί οἱ πολῖτες, µέ τήν ἔννοια τῆς δηµοκρατίας καί τή χρησιµότητά της; Ἀπαιτεῖ τό πολιτικό σύστηµα ἄµεση ἤ ἔµµεση δηµοκρατική διακυβέρνηση; Στήν ἄµεση µορφή τῆς δηµοκρατίας οἱ πολῖτες συµµετέχουν πλήρως στή διακυβέρνηση. Στήν ἀνωτέρω µορφή, ἡ διαφοροποίηση µεταξύ κυβερνητικῶν ἀξιωµατούχων καί πολιτῶν εἶναι στενή, νοµιµοποιῶντας τή δηµοκρατία πού ἐκφράζει τήν ἰσότητα. Αὐτός ὁ ἄµεσος τύπος δηµοκρατικῆς διακυβέρνησης δίνει στούς πολῖτες τό πλεονέκτηµα τῆς ἀξιολόγησης καί τοῦ ἐλέγχου τῶν κυβερνητικῶν στελεχῶν. Αὐτή ἦταν ἡ µορφή τῆς ἀθηναϊκῆς δηµοκρατίας ὑπό τόν Περικλῆ. Γιά παράδειγµα, στήν Ἑλβετία οἱ ἐκλογές καί τά δηµοψηφίσµατα γίνονται ἀρκετές φορές τό χρόνο. Ὡς ἐκ τούτου δίδεται ἡ εὐκαιρία στούς Ἑλβετούς νά ἀξιολογήσουν καί νά ψηφίσουν γιά τίς κυβερνητικές πολιτικές καί τά κυβερνητικά στελέχη.
Ἡ Ἀνγκέλα Μέρκελ τῆς Γερµανίας τό 2015 ἀνέλαβε τό πολιτικό κόστος τῆς πολιτικῆς της τῶν «ἀνοιχτῶν συνόρων γιά τούς πρόσφυγες» πού εἶχε ὡς ἀποτέλεσµα τήν ἀπώλεια τῶν ἐκλογῶν τοῦ κόµµατός της. Ἄν καί ἡ Ἀνγκέλα Μέρκελ ἐξελέγη δηµοκρατικά, ἡ πολιτική της γιά τά ἀνοιχτά σύνορα εἶχε πολιτικό κόστος. Ἔτσι, ἡ κυβερνητική πολιτική ἤ ἡ λήψη πολιτικῶν ἀποφάσεων πρέπει ἀνά πᾶσα στιγµή νά εἶναι σύµφωνη µέ τή σχετική βούληση τῶν πολιτῶν. Στίς ΗΠΑ τό πολιτικό σύστηµα ἔχει ἐπίγνωση τῆς ἀνάγκης ἐφαρµογῆς πολιτικῶν πού ἀντικατοπτρίζουν τίς προσδοκίες τῶν πολιτῶν. Τό παράδειγµα τῆς δηµοκρατίας ἤ τῆς δηµοκρατικῆς διακυβέρνησης τῶν ΗΠΑ ἀπαιτεῖ σκέψη ὅσον ἀφορᾶ στή λειτουργία τῆς δηµοκρατίας τῶν Ἀµερικανῶν.
Ἡ παρουσία τῶν πολιτικῶν Μέσων Ἐνηµέρωσης στήν Ἀµερικανική κοινωνία ἀποτελεῖ µιά πειστική ἀπόδειξη τῆς προσπάθειας τοῦ πολιτικοῦ συστήµατος νά ἐφαρµόσει καί νά διαφυλάξει ἕνα δηµοκρατικό σύστηµα. Ὡστόσο, τά πολιτικά Μέσα Ἐνηµέρωσης ἔχουν γίνει µία µή-τυπική, µή-ρυθµιστική µορφή διακυβέρνησης µέ µή ρυθµιστική θεσµική ἐπιρροή. Αὐτή ἡ ἐπιρροή θεωρεῖται ὅτι ἔχει µεγαλύτερο ψυχολογικό ἀντίκτυπο στήν ἀντίληψη τῶν πολιτῶν γιά τίς κυβερνητικές πολιτικές ἤ τή λήψη ἀποφάσεων. Ἡ ἄσκηση τέτοιας ἐπιρροῆς ἐπί τῆς δηµοκρατικῆς ἐξουσίας ἔχει κάνει τήν ἐφαρµογή τῆς δηµοκρατίας ἐξαιρετικά περίπλοκη, δεδοµένου ὅτι τό θεµέλιο στήν ἐφαρµογή τῆς δηµοκρατίας εἶναι περισσότερο ἡ «ἀρετή» παρά τό ταλέντο. Ἑποµένως, ἡ θεσµική ἐπιρροή τῶν πολιτικῶν Μέσων Ἐνηµέρωσης πρέπει νά πειθαρχεῖται ἤ καί νά ἐλέγχεται προσεκτικά. Ἡ γένεση ἤ ἡ καλλιέργεια τῆς ἀρετῆς καταστέλλεται ἤ περιορίζεται ἀπό τό οἰκονοµικό πλεονέκτηµα πού ἐνεργεῖ ἐνάντια στήν ἰσότητα τῆς δηµοκρατίας, καθώς τό πλούσιο κοινωνικό στρῶµα εἶναι ἱκανότερο νά ἀσκήσει ἐπιρροή στή χάραξη τῆς κυβερνητικῆς πολιτικῆς ἀπό τά µή πλούσια κοινωνικά στρώµατα. Μία τέτοια πραγµατικότητα προωθεῖ τήν Ὀλιγαρχία πού εἶναι µιά ἀνεπαίσθητη ἀπειλή γιά τή δηµοκρατία, καθώς διαιρεῖ οὐσιαστικά τήν κοινωνία.
Στόν ἔµµεσο τύπο δηµοκρατικῆς διακυβέρνησης, πού ἀπεικονίζεται στήν περιφερειοποίηση ἤ τοπικισµό, οἱ πολῖτες εἶναι πιό πιθανό νά συµµετάσχουν στή διασφάλιση τῶν συµφερόντων τους ἐπηρεάζοντας τήν κατεύθυνση τῆς λήψης ἀποφάσεων τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν. Στό Ἀµερικανικό πολιτικό σύστηµα, ἡ διαρκής ἐπικέντρωση στή διατήρηση καί τήν προώθηση τῆς δηµοκρατίας εἶναι ἐπαχθής δεδοµένης τῆς αὐξανόµενης πολυπλοκότητος τῆς Ἀµερικανικῆς θεσµοθέτησης. Γιά παράδειγµα, ἡ ἐξάπλωση τῶν πολιτικῶν Μέσων Ἐνηµέρωσης ἤ ἡ ἔλευση τῶν µέσων κοινωνικῆς δικτύωσης, ὅσο δηµοκρατικά καί ἄν φαίνονται, δείχνει νά ἀγκαλιάζουν ὀλιγαρχικές θέσεις πού προωθοῦν τά συµφέροντά τους ἤ τά συµφέροντα τῶν ὀλιγαρχικῶν τάξεων πού δυνατόν νά ἐκπροσωποῦν.
Ἡ δηµοκρατία εἶναι ἀσυµπτωτική καί ἀπαιτεῖ ἐνάρετους ἡγέτες καί µιά συµµετοχική ἐνάρετη κοινωνία ἱκανή νά ἐπιδεικνύει ἐνάρετη συµπεριφορά. Ἡ ἀρετή ἐξαφανίζεται ὅταν τά πολιτικά Μέσα Ἐνηµέρωσης προκαλοῦν σύγχυση καί γίνονται µεροληπτικά, προστατεύοντας ἤ προωθῶντας τά ὀλιγαρχικά τους συµφέροντα. Τό σηµερινό πλεονέκτηµα τοῦ ἑταιρικοῦ περιβάλλοντος ἔναντι τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας τῶν κυβερνήσεων, λειτουργεῖ ἐνάντια στή δηµοκρατία, καθώς ἀσκεῖ ὀλιγαρχικές σκοπιµότητες σέ βάρος τῆς δηµοκρατικῆς κυριαρχίας. Μεταξύ µίας ἐνάρετης κοινωνίας καί µίας ἐνάρετης πολιτικῆς ἡγεσίας ἡ ἔλλειψη ἀρετῆς σέ µία κοινωνία µπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὅτι εἶναι πιό κρίσιµη ἀπό τήν ἔλλειψη ἀρετῆς στήν πολιτική ἡγεσία. Ὁ Ἰσοκράτης εἶπε: «Ὁ χαρακτήρας τῶν κυβερνητῶν ἀντανακλᾶ τόν χαρακτήρα τοῦ κράτους.» Ἕνα πολιτικό σύστηµα πού ἐπιτρέπει στούς πλούσιους νά ἔχουν µεγαλύτερη ἐπιρροή ἐπί τῆς κυβερνητικῆς πολιτικῆς στερεῖται δικαιοσύνης καί ἑποµένως στερεῖται ἀρετῆς. Σέ ἕνα ὀλιγαρχικό περιβάλλον ἤ ἕνα περιβάλλον πολιτικῆς σύγχυσης καί ἀναταραχῆς ἡ δικαιοσύνη φαίνεται νά εἶναι προνόµιο τῶν ἰσχυρῶν.
Βελτίωση τῆς πολιτικῆς σκέψης τῶν ΗΠΑ
Ἡ µεταρρύθµιση τοῦ δηµοκρατικοῦ κανόνα εἶναι ἀπαραίτητη σέ µιά δηµοκρατία, καθώς ἡ δηµοκρατία εἶναι τό καλύτερο καί τό πιό δυναµικό πολιτικό σύστηµα. Δύο κριτήρια πρέπει νά εἶναι τό ἐπίκεντρο τῆς µεταρρύθµισης στό ἀµερικανικό δηµοκρατικό σύστηµα: Ἡ ἱκανότητα καί ἡ ἠθική διάθεση. Ἡ ἱκανότητα ὁρίζεται ἀπό τή γνώση καί τήν ἐκπαίδευση τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν, ἐνῷ ἡ ἠθική διάθεση ἀναφέρεται στήν τάση τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν νά εἶναι ἐνάρετοι. Ἡ ἀπόκτηση ἱκανότητος, δηλαδή γνώσης καί ἐκπαίδευσης, εἶναι ἁπλῆ καί µετρήσιµη. Ἡ δηµιουργία ἑνός ἐνάρετου χαρακτήρα εἶναι ἐπίπονη καί ἡ ἀνάπτυξη ἐνάρετης συµπεριφορᾶς περίπλοκη.
Ἕνα ἐνάρετο πολιτικό περιβάλλον εἶναι ἀπαραίτητο γιά τήν προστασία ἀπό τήν ἀδικία. Συνταγµατικά προβλεπόµενα δικαιώµατα ὅπως ἡ ἐλευθερία, τό ἄτοµο, ἡ θρησκεία κ.λπ., ἀναγνωρίζονται, ὡστόσο µία τέτοια ἀναγνώριση εἶναι ρυθµιστική καί µπορεῖ ἤ ὄχι νά προστατεύεται ἀπό ἕνα ἐνάρετο περιβάλλον. Εἶναι µιά συγκεκριµένη συµπεριφορά νόµιµη ἤ ἐνάρετη; Ὁ Σωκράτης εἶπε ὅτι «ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἀρετή». Ὅµως, δικαιοσύνη εἶναι ἡ δίκαιη καί συνετή ἐφαρµογή τοῦ νόµου ἀνεπηρέαστη ἀπό τό προσωπικό συµφέρον. Ἡ πολιτικοποίηση τοῦ νόµου στερεῖται ἠθικῆς δεδοµένου ὅτι ἐπιτρέπει στό προσωπικό συµφέρον νά ἐπηρεάσει τήν ἐφαρµογή ἄψογης δικαιοσύνης. Ἡ «ἀρετή» ἐπηρεάζει τήν ἔννοια, τή διατύπωση καί τήν ἐφαρµογή τῆς δικαιοσύνης, καθώς ἡ «ἀρετή» εἶναι τό ἠθικό θεµέλιο τῆς δικαιοσύνης.
Τό Ἀµερικανικό πολιτικό περιβάλλον βρίσκεται ὑπό πίεση, ὡς ἀποτέλεσµα τῶν ἐπιπτώσεων τῆς πολυπολιτισµικότητος πού ἔχει εἰσαγάγει συστήµατα ἀξιῶν καί ἠθικές πού ὁρίζουν ἤ βλέπουν τίς ἀρετές διαφορετικά, συµβάλλοντας στόν κοινωνικό διχασµό πού µπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ κατακερµατισµό τῆς κοινωνίας. Ἡ πολιτική πόλωση, οἱ φυλετικές τεταµένες σχέσεις καί τό αὐξανόµενο χάσµα στόν διαµοιρασµό τοῦ πλούτου συνέβαλαν σέ µεγάλο βαθµό στήν κλιµάκωση τῶν ἀνωµαλιῶν κατά τήν ἐφαρµογή τῆς δηµοκρατίας καί στήν διακριτική ἐνθάρρυνση ἤ τήν τάση διάφορων µοντέλων δηµοκρατίας, ὅπως ἡ δηµοκρατική ὀλιγαρχία. Τά περισσότερα ἀπό τά πολιτικά συστήµατα, σέ ὅλο τόν κόσµο, πληροῦν τίς προϋποθέσεις νά εἶναι µᾶλλον ὀλιγαρχικά παρά δηµοκρατικά. Ὅσο πιό ἰσχυρές εἶναι οἱ πολιτικές σκοπιµότητες καί ὅσο µεγαλύτερο τό χάσµα πλούτου σέ µία κοινωνία, τόσο λιγότερη εἶναι ἡ παρουσία τῆς ἀρετῆς καί τόσο µεγαλύτερη εἶναι ἡ πιθανότητα ὀλιγαρχίας.
Ἡ ὑπεράσπιση κατά τῆς ὀλιγαρχίας ἀπαιτεῖ τήν πολιτική συµµετοχή τῶν πολιτῶν, τόν περιορισµό τῆς ἐπιρροῆς τοῦ πλούτου στή λήψη πολιτικῶν καί ρυθµιστικῶν ἀποφάσεων, καθώς καί τή συχνή καί ἀµέριστη λογιστική καί ἔλεγχο τῆς ἀπόδοσης τῆς κυβέρνησης καί τῶν πολιτικῶν ἡγετῶν.
Ἡ πολιτική συµµετοχή εἶναι µιά ἐνεργή στρατηγική µέ τήν ὁποία ὑπερασπίζεται ἕνα πολιτικό δηµοκρατικό σύστηµα. Στήν ἀρχαία Ἀθήνα, οἱ Ἀθηναῖοι ἀσχολοῦνταν µέ πολιτικό λόγο σέ ἕναν τόπο γνωστό ὡς «Ἀγορά», ὅπου πολιτικοί ἡγέτες, φιλόσοφοι καί τακτικοί πολῖτες ἀντάλλασσαν ἀπόψεις γιά ὅλα τά θέµατα πού ἀφοροῦσαν στή διακυβέρνηση τῆς Ἀθήνας. Στήν σηµερινή ἐποχή ἡ ἔννοια τῆς «Ἀγορᾶς» ὑπάρχει στό διαδίκτυο καί στήν πολλαπλότητα τῶν Μέσων Ἐνηµέρωσης. Παρόλο πού αὐτή ἡ σύγχρονη «Ἀγορά» µπορεῖ νά εἶναι πιό δυναµική, ἡ πρόκληση εἶναι ὅτι εἶναι πολύ περίπλοκη καί ὅτι οἱ συζητητές εἶναι οὐσιαστικά ἀπεριόριστοι καί ἀρκετά συχνά κακόβουλοι.
Σύνοψη τῆς συζήτησης
Ἡ πιό ἁγνή µορφή δηµοκρατίας ἀπαιτεῖ µιά πραγµατικά ἐνάρετη κοινωνία µέ ὑψηλά ἤθη καί ἠθική καθώς καί µέ µία βέλτιστη διαχειρίσιµη ἑτερογένεια συµφερόντων. Φαίνεται ὅτι τό Ἀµερικανικό πολιτικό σύστηµα δείχνει σηµάδια ὀλιγαρχικῆς δηµοκρατίας. Τά σηµάδια τῆς Ὀλιγαρχίας στό Ἀµερικανικό πολιτικό σύστηµα πηγάζουν ἀπό τίς ἐσωτερικές διεργασίες σέ αὐτό. Οἱ ὀλιγαρχικές τάσεις ἐνισχύονται ὁλοένα καί περισσότερο καθώς οἱ πολιτικοί ἡγέτες ἀνεβαίνουν τή σκάλα τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας ἐπιδεικνύοντας µακιαβελική συµπεριφορά. Ἐπιπλέον, θά πρέπει νά σηµειώσω ὅτι ὁ προσανατολισµός πρός τήν Ὀλιγαρχία δέν φαίνεται νά εἶναι ἡ εὐρεῖα ἰδιοσυγκρασία τοῦ Ἀµερικανικοῦ λαοῦ πού, κατά τή γνώµη τοῦ συγγραφέα, φαίνεται νά θέλει νά ἐνστερνιστεῖ τήν ἔννοια τοῦ Ἀριστοτέλη γιά τούς ἄριστους, σέ ἀντίθεση µέ τήν πολιτική τους ἡγεσία.
Κωνσταντῖνος Πολυχρονίου
Οἰκονοµολόγος
Καθηγητής Πανεπιστηµίου Σινσινάτι
Η.Π.Α.
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 248
Ἀπρίλιος 2023