ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ἀπό τόν σεβαστόν καί ἀγαπητόν μας π. Νεκτάριον Μπουραζερίτην ἐλάβαμε μετά χαρᾶς 14 Λειτουργικά καί Τελετουργικά ἐρωτήματα, ἄλλα σύντομα καί ἄλλα μακροσκελῆ. Τόν εὐχαριστῶ ἐγκάρδια, διότι μέ αὐτήν του τήν ἐπιθυμία γιά ἀπαντήσεις μέ ‘‘ὑποχρεώνει’’ νά ἐκπληρώσω -ἔστω καί ἐν μέρει- τό χρέος μου πρός τήν Τελετουργική, χρέος πού ἀνέλαβα μέ τήν ἔκδοση τοῦ πρώτου τόμου.
Βεβαίως δέν εἶναι δυνατόν νά δοθῇ ἀπάντηση σ’ αὐτό τό τεῦχος σέ ὅλα τά ἐρωτήματα. Θά ἐπιχειρήσουμε, ὅμως, νά ἀρχίσουμε μέ τό πρ[το του ἐρώτημα. Ζητῶ ἐκ προοιμίου τήν κατανόηση τοῦ π. Νεκταρίου ἀλλά καί ὅλων τῶν ἀναγνωστῶν μας γιά τήν καθυστέρηση ὁλοκληρώσεως ὅλων τῶν ἐρωτημάτων, δεδομένου ὅτι ἀφ’ ἑνός οἱ ὑποχρεώσεις μᾶς ὁδηγοῦν στά τρέχοντα, πού ἀπαιτοῦν ἄμεση διεκπεραίωση, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἡ ἐπικαιρότητα ἀπαιτεῖ καί ἐκείνη τήν προτεραιότητά της.
Γράφει ὁ π. Νεκτάριος:
«Σεβαστέ μας πάτερ Βασίλειε,
Εὐλογεῖτε, Τήν εὐχή σας!
Ἡ ἐκ μέρους σας ἀγαπητική ἀνταπόκριση στά περυσινά ἐρωτήματά μου μέ τίς μεστές πειθοῦς ἀναλύσεις καί ἀπαντήσεις σας, μοῦ ἄνοιξε τήν ὄρεξη. Καί, ἀφοῦ κατόπιν τῆς τηλεφωνικῆς μας (ἐνεστῶτος μηνός) συνδιαλέξεως, ἐσεῖς ὁ ἴδιος μέ προτρέψατε, ἐάν ἔχω κι ἄλλα ἐρωτήματα, νά μήν ἐντραπῶ νά ξανααπευθυνθῶ πρός τήν ἀγάπη σας, λοιπόν, «τολμήσας» καί «παραφρονῶν λαλῶν» - κατά τήν τῶν συμμοναστῶν μου γνώμην - ἀπευθύνομαι πάλιν πρός ἐσᾶς· ὅμως, «Οὐ γάρ ὡς καταφρονῶν προσέρχομαι» στήν ἐγνωσμένη θεολογικο-φιλολογική σας κατάρτιση, «ἀλλ’ ὡς θαρρῶν τῇ ἀφάτῳ» ὑπομονῇ σας. Εὐχαριστῶν ἐκ προτέρων,
διατελῶ μετά σεβασμοῦ
Μοναχός Νεκτάριος
Κελλίον Μπουραζέρη
– Καρυαί ΑΓ. ΟΡΟΣ
ΕΡΩΤΗΜΑ 1: ΧΟΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΡΧΙΕΡΕΩΣ ΣΕ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Ὅταν σέ Θεία Λειτουργία παρίσταται Ἐπίσκοπος, ὄχι ὡς Λειτουργός, ἀλλ’ ὡς χοροστατῶν ἀπό τοῦ Δεσποτικοῦ Θρόνου - ὁπότε Λειτουργός ἤ Λειτουργοί εἶναι κάποιος Ἱερεύς ἤ κάποιοι Ἱερεῖς – τότε εἶναι λογικό νά «εἰρηνεύει» ἀπό τοῦ θρόνου του, ὁσάκις πρέπει νά λεχθεῖ τό «Εἰρήνη πᾶσι» ἤ «Εἰρήνη σοι» κτλ . Τό ἴδιο καί πρό τῆς Ἀπολύσεως, εἶναι λογικό νά ἐκφωνεῖ ἀπό τοῦ θρόνου του, εὐλογῶν τό ἐκκλησίασμα, τό «Εὐλογία Κυρίου καί ἔλεος…». Τί γίνεται ὅμως σχετικά μέ τίς δύο ἐκφωνήσεις: α) «Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ…» καί β) «Καί ἔσται τά ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ…»; Τίς ἐκφωνεῖ ἐξ ὁλοκλήρου ὁ Λειτουργός Ἱερεύς – καί μάλιστα εὐλογῶντας - ἤ γίνεται κάτι ἄλλο; Κάποιοι Ἱερεῖς, ἐν προκειμένῳ, ἀφήνουν στόν χοροστατοῦντα Ἐπίσκοπο τίς καταλήξεις τῶν ἀνωτέρω ἐκφωνήσεων, προκειμένου νά συνοδευθοῦν καί ἀπό τήν ἀρχιερατική του (διά χειρός) εὐλογία. Πολλοί χοροστατοῦντες Ἐπίσκοποι, τότε, δέν τό ἀντιλαμβάνονται αὐτό καί γίνεται μία σιωπή χασμωδίας, μέχρι κάποιος ἐκ τῶν δύο – τέλος πάντων – νά ὁμιλήσει.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ στό 1ο Ἐρώτημα:
Γιά νά κατανοήσουν οἱ ἀναγνῶστες μας τό ἐρώτημα ἀλλά καί τήν ἀπάντηση πρέπει νά ἐξηγήσουμε τί ἐστί Χοροστασία Ἀρχιερέως σέ Θ. Λειτουργία. Ἐξηγοῦμε, λοιπόν, ὅτι στίς Χοροστασίες ὁ Ἀρχιερεύς προσέρχεται ἀπό τόν Ὄρθρο καί ἀνεβαίνει στόν Δεσποτικό Θρόνο, φορῶν ἐπάνω ἀπό τό ἐξώρασόν του μόνο τό Ἐγκόλπιον (κάποιοι δέ Ἀρχιερεῖς φοροῦν καί τόν Ἀρχιερατικό Μανδύα) μετέχων, ὅπως ὅταν πρόκειται νά λειτουργήσῃ. Μέ τήν ἔναρξη, ὅμως, τῆς Θ. Λειτουργίας, παραμένει στόν Δεσποτικό Θρόνο χωρίς νά ἔχῃ ἐνδυθῇ τά ἀρχιερατικά ἄμφια πού ἀπαιτοῦνται γιά τήν Θ. Λειτουργία, δηλαδή δέν Λειτουργεῖ, ἐπεμβαίνει, ὅμως, κατά τήν διάρκειά της μέ τόν τρόπο πού περιγράφεται στό ἐρώτημα τοῦ π. Νεκταρίου.
Ὅσον γνωρίζω, ἡ νεοφανής πρακτική τῆς Χοροστασίας Ἀρχιερέως σέ Θ. Λειτουργία, δέν προβλέπεται ἀπό κανένα Κώδικα ἤ παλαιό Τυπικό. Χοροστασία σέ Ἑσπερινό καί σέ Ὄρθρο προβλέπεται, ἀλλά ὄχι σέ Θ. Λειτουργία. Αὐτή ἡ ἀπουσία προβλέψεως συνάδει μέ τήν οὐσία τοῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Λειτουργίας, δεδομένου ὅτι εἶναι ἀδιανόητο νά χοροστατῇ Ἀρχιερεύς, δηλαδή νά μετέχῃ κατά κάποιον τρόπον στήν τέλεση τῆς Θ. Λειτουργίας καί ὄχι ὁλοκληρωτικά, ἀφήνοντας νά ἱερουργήσῃ τήν Θυσία Πρεσβύτερος!
Ἡ χοροστασία Ἀρχιερέως στήν Θ. Λειτουργία συνιστᾶ περιφρόνηση τῆς Θ. Εὐχαριστίας, ἀφοῦ στήν περίπτωση αὐτήν ὁ Ἐπίσκοπος οὔτε προσφέρει τήν «ἀναίμακτον Λατρείαν», οὔτε κοινωνεῖ τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ἐνῶ παρίσταται καί μετέχει ἐνεργῶς ὄρθιος ἐπί τοῦ Θρόνου καθ’ ὅλην τήν διάρκεια τῆς Θ. Λειτουργίας. Ἡ πρόχειρη ἐξήγηση ὅτι ἡ Χοροστασία διευκολύνει τούς γηραιοτέρους Ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι λόγῳ γήρατος δέν ἀντέχουν σέ καταπόνηση δέν εὐσταθεῖ, δεδομένου ὅτι μέ τήν χοροστασία δέν ἀποφεύγεται καθόλου ἡ ὀρθοστασία τους. Ἀντιθέτως, μάλιστα, ἐάν Λειτουργοῦν, ἔχουν τήν δυνατότητα νά καθίσουν σέ κάποια σημεῖα τῆς Θ. Λειτουργίας, ἐφ’ ὅσον εὑρίσκονται ἐντός τοῦ Ἱεροῦ Βήματος
Τό Τυπικό τῆς χοροστασίας Ἀρχιερέως στήν Θ. Λειτουργία εἶναι καινοφανής ἐπινόηση τῶν τελευταίων δεκαετιῶν καί εἶναι πρός τιμήν τῶν Ἀρχιερέων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, πού ἀποφεύγουν αὐτές τίς χοροστασίες.
Κατόπιν τῶν ἐκτεθέντων ἀνωτέρω, περιττεύει, νομίζω, ἡ ἐπί μέρους ἀπάντηση στίς συγκεκριμένες εὔλογες διερωτήσεις τοῦ π. Νεκταρίου, ἀφοῦ αὐτή καθ’ ἑαυτήν ἡ ἁπλῆ χοροστασία Ἀρχιερέως σέ Θ. Λειτουργία εὑρίσκεται ἐκτός τῆς ἀρχαιόθεν ἰσχυούσης Ὀρθοδόξου Τελετουργικῆς Παραδόσεως. Ὡστόσο, οἱ διερωτήσεις αὐτές ἐπιβεβαιώνουν πανηγυρικά –μέ τά ἄτοπα καί τίς χασμῳδίες, πού ἐπισημαίνουν– ὅτι ἡ νέα αὐτή Ἀρχιερατική πρακτική δέν συνάδει λογικά καί Θεολογικά, ἐφ’ ὅσον ἐπιδιώκεται ἀπό τήν Λειτουργική παρουσία τοῦ Ἀρχιερέως τό ἔλασσον, δηλαδή ἡ Ἀρχιερατική του εὐλογία καί ὄχι τό μεῖζον, ἡ Θυσία, ἡ προσφορά τῆς ἀναιμάκτου Λατρείας!
π. Βασίλειος Ε. Βολουδάκης
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Φύλλου 246
Φεβρουάριος 2023
