ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ καί ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ καί ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ
 ΣΕ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

 

Κρίσιµα σηµεῖα πού σχετίζονται

µέ τή Δηµοκρατία καί τόν Καπιταλισµό

 

Ἀναγνωρίζοντας ὅτι ἡ Δηµοκρατία καί ὁ Καπιταλισµός εἶναι συστήµατα πού διέπουν τή συµπεριφορά τῶν ἀνθρώπων καί ἔχουν ἐπηρεάσει τή σχέση µεταξύ τῶν κοινωνιῶν, αὐτό τό ἄρθρο θά ἐπανεξετάσει συστηµικά καί στοιχειώδη σηµεῖα τῶν προαναφερθέντων συστηµάτων. Ἡ δηµοκρατία ἔχει ἔµµεση ἐπίδραση στήν οἰκονοµική ἀνάπτυξη. Γιά παράδειγµα, µεγαλύτερες πολιτικές ἐλευθερίες συµβάλλουν σέ ὑψηλότερο ΑΕΠ καί αὐξηµένες ἐπενδύσεις. Ἕνα δηµοκρατικό πολιτικό σύστηµα «δυνητικά» µπορεῖ νά ἔχει θετικά ἀποτελέσµατα στήν οἰκονοµική ἀνάπτυξη, ἐάν καί µόνο ἐάν, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν πλήρη ἐνηµέρωση τοῦ οἰκονοµικοῦ τους περιβάλλοντος καί ἡ συµπεριφορά τους εἶναι ὀρθολογική.

Ἡ διαπλεκόµενη δοµή µεταξύ Δηµοκρατίας καί Καπιταλισµοῦ ἀπεικονίζεται στήν ἀκόλουθο ρήση πού περιγράφει τή σχέση µεταξύ «ἀποδοτικότητος» καί «ἰσότητος»: «Ἡ δηµοκρατία χρειάζεται ἀποδοτικότητα γιά νά βάλει λίγο ὀρθολογισµό στήν ἰσότητα καί ἡ ἀγορά χρειάζεται ἰσότητα γιά νά βάλει λίγη ἀνθρωπιά στήν ἀποδοτικότητα». Ἡ Δηµοκρατία καί ὁ Καπιταλισµός εἶναι µιά ἀλληλένδετη καί συνυφασµένη θεσµική δοµή πού προσπαθεῖ νά φέρει ἁρµονία στήν ἀποδοτικότητα καί τήν ἰσότητα πού εἶναι ἐγγενῶς σέ σύγκρουση.  Ἡ ἰσότητα προωθεῖται ἀπό τή δηµοκρατία καί ἡ ἀποδοτικότητα προωθεῖται ἀπό τόν καπιταλισµό. Ἔτσι, ἕνα Δηµοκρατικό Πολιτικό σύστηµα πρέπει νά ἐνσωµατώνει τήν ἁρµονική λειτουργία καί τῶν δύο φαινοµενικά ἀντιθετικῶν ἐπιδιώξεων, δηλαδή τῆς Δηµοκρατίας καί τοῦ Καπιταλισµοῦ καί νά ἐπιτυγχάνει ἕνα σχετικό συµβιωτικό βέλτιστο. Τό ἐπίπεδο οἰκονοµικῆς ἀποδοτικότητος ποικίλλει µεταξύ οἰκονοµιῶν, ὀργανισµῶν ἤ ἀνθρώπων. Αὐτή ἡ µεταβλητότητα στήν ἀποδοτικότητα δηµιουργεῖ διαφορετικές ἀνισότητες πού πρέπει νά ἀντιµετωπίζονται µέ σύνεση. Αὐτό τό ἀµερόληπτο καθῆκον ἔχει ἀναλάβει ἡ κυβέρνηση τῆς συγκεκριµένης χώρας τῆς ὁποίας οἱ σκοπιµότητες δέν πρέπει νά ἐπηρεάζονται ἀπό τήν Καπιταλιστική ἐπιδίωξη µεγιστοποίησης τῆς ἀποδοτικότητος.

 

Ἐξέλιξη τοῦ σύγχρονου Καπιταλισµοῦ σέ µία Δηµοκρατία

Θεωρητικοί ὅπως ὁ Μάξ Βέµπερ (Max Weber), πού ἐπενόησε τόν ὅρο «Προτεσταντική ἠθική» καί περιέγραψε τόν καπιταλισµό, πρότειναν ὅτι ἡ σκληρή δουλειά καί ἡ λιτότητα εἶναι ἀπαραίτητες γιά τή δηµιουργία ὑλικοῦ πλούτου. Ἡ ἐν λόγῳ τοποθέτηση ἔδωσε ἀξιοπιστία στήν ἔννοια τοῦ Καπιταλισµοῦ.

Ὡστόσο, τό φάσµα τοῦ Καπιταλισµοῦ ἔχει διαφορετικά ἐπίπεδα προσήλωσης σέ αὐτό. Γιά παράδειγµα, ἡ αὐστηρή συσσώρευση πλούτου εἶναι διαφορετική ἀπό τήν ἐπιδίωξη ἀποδεκτῶν ἐπιπέδων ἄνετης διαβίωσης. Ἐπί τοῦ παρόντος, ἡ συσσώρευση πλούτου ἔχει αὐξηθεῖ σέ βάρος τῆς λειτουργίας τῆς Δηµοκρατίας. Τό Γραφεῖο Προϋπολογισµοῦ τοῦ Κογκρέσου τῶν ΗΠΑ ἀναφέρει ὅτι ἡ ἀνισότητα πλούτου διευρύνθηκε σηµαντικά µεταξύ τῶν ἐτῶν 1989 καί 2019 «µέ τό πλουσιότερο 1% τοῦ πληθυσµοῦ νά γίνεται ἀκόµη πλουσιότερο κατά 29 τρισεκατοµµύρια δολάρια καθώς ἡ µέση ἐργατική οἰκογένεια σηµείωσε µόνο ἀµελητέα αὔξηση». «Κατά τήν ἴδια περίοδο τῶν 30 ἐτῶν, τό κατώτερο µισό τῶν Ἀµερικανῶν εἶδε τό µερίδιό τους, στόν πλοῦτο τῆς χώρας, νά µειώνεται ἀπό 4% σέ 2%».

Ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο προσήλωσης στό φάσµα τοῦ καπιταλισµοῦ µπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ στήν τοποθέτηση τοῦ Αὐστριακοῦ Οἰκονοµολόγου Ζιόσεφ Σιούµπετερ (Joseph Schumpeter) ὁ ὁποῖος ἐπενόησε τόν ὅρο «δηµιουργική καταστροφή» πού περιγράφει τήν τάση τῆς ἐπιχειρηµατικότητος, δηλαδή τοῦ Καπιταλισµοῦ, νά ἐπιταχύνει τόν ἐµπορικό θάνατο τῶν ὑπαρχόντων προϊόντων ἀντικαθιστώντας τα µέ νεότερα καλύτερα. Πράγµατι, αὐτό παρατηροῦµε στή µελέτη τῆς θεωρίας τοῦ Κύκλου Ζωῆς Προϊόντων (Product Life Cycle).  Αὐτή ἡ θεωρία προτείνει ὅτι πρίν ἀκόµη ἕνα προϊόν εἰσέλθει στό στάδιο ὡρίµανσης, ἄλλες νέες διαφοροποιήσεις προϊόντος ἔρχονται στήν ἀγορά γιά νά ἀντικαταστήσουν τήν παλαιότερη ἔκδοση καί νά συµβάλλουν στόν θάνατό της.  Ἐπικριτές θά µποροῦσαν νά προτείνουν ὅτι ὁ καπιταλισµός εἶναι ἄµεσα ὑπεύθυνος γιά ἕνα τέτοιο γεγονός. Ἴσως, ἀλλά ὁ Σιούµπετερ (Schumpeter) τό προσδιόρισε σωστά ὡς «δηµιουργική καταστροφή». Τό ὑποστηρικτικό ἐπιχείρηµα ἐδῶ εἶναι ὅτι ἡ ἐπιχειρηµατικότητα, ἡ ὁποία ἐπιδιώκει τήν ἀνάπτυξη προϊόντων, ἴσως νά µήν ὑπῆρχε ἐάν οἱ ἐπιχειρηµατικοί ὀργανισµοί ἤ οἱ ἄνθρωποι δέν προσπαθοῦσαν νά βελτιώσουν τά ὑπάρχοντα προϊόντα.

Ἡ δηµοκρατία ἐπιβάλλει τό νόµιµο δικαίωµα τοῦ λαοῦ νά συµµετέχει στή χάραξη πολιτικῆς ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀνάπτυξη µιᾶς Καπιταλιστικῆς Οἰκονοµίας ἤ ἀγορῶν. Ὁ Χρηµατικός Οἰκονοµολόγος Μίλτον Φρίντµαν (Milton Friedman) πρότεινε ὅτι ἡ ἐλεύθερη ἀγορά καί ἡ ἀνάπτυξη Καπιταλιστικῶν θεσµῶν εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν πολιτική ἐλευθερία. Ἐπιπλέον, ὁ Φρίντµαν εἶπε ὅτι ἡ Οἰκονοµική Ἐλευθερία συσχετίζεται µέ τήν Πολιτική Ἐλευθερία.

 

Ποία εἶναι ἡ τρέχουσα κατάσταση;

Εἶναι ἀποδεδειγµένο ὅτι ὁ Καπιταλισµός χρειάζεται, καί ὑποστηρίζει, τήν Δηµοκρατία καί ἡ Δηµοκρατία χρειάζεται, καί ὑποστηρίζει, τόν Καπιταλισµό. Ἀλλά, εἶναι ἡ ἀλληλοϋποστήριξη ἀµοιβαία;  Ἄν παρατηρήσουµε τήν ἐξέλιξη τῆς Διεθνοῦς Οἰκονοµίας τά τελευταῖα 30 περίπου χρόνια, µπορεῖ νά συµπεράνουµε ὅτι ἡ σχέση µεταξύ Δηµοκρατίας καί Καπιταλισµοῦ βρίσκεται σέ ἀνισορροπία.  Θά προσφέρω παραδείγµατα πρός ἀπόδειξη τοῦ ἀληθοῦς τῆς ἐν λόγῳ θέσεως:

  • Ἡ ἐξέλιξη τοῦ Νεοφιλελευθερισµοῦ, γνωστοῦ ὡς ὑπερκαπιταλισµός. Αὐτό περιγράφεται ὡς ἕνας ἀδυσώπητος προσανατολισµός γιά τήν µείωση τῶν Διεθνῶν ἐµπορικῶν φραγµῶν καί τοῦ Προστατευτισµοῦ, τήν προώθηση τοῦ ἀπεριόριστου διεθνοῦς ἀνταγωνισµοῦ, τήν ὑπονόµευση τῶν ἐθνικῶν προστατευτικῶν κανονισµῶν, κλπ.
  • Ἰδιωτικοποίηση τῆς ἐθνικῆς ἀγορᾶς. Αὐτό ἔχει ὡς στόχο τήν προώθηση τῆς ἀποδοτικότητος, ἡ ὁποία εἶναι µιά στρατηγική πού προσανατολίζεται στό κέρδος.
  • Ἕνας ἀπεριόριστος παγκόσµιος χρηµατοπιστωτικός τοµέας. Τά πλεονεκτήµατα περιλαµβάνουν τήν ἀπουσία ρυθµιστικῶν παρεµβολῶν, τίς λιγότερο αὐστηρές ἀπαιτήσεις γνωστοποίησης κινήσεως ἐπενδυτικῶν κεφαλαίων καί τό εὐνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Ἐπιπρόσθετα πλεονεκτήµατα γιά τίς διεθνεῖς ἐπιχειρήσεις περιλαµβάνουν: δανεισµό µέ χαµηλότερο κόστος, µεγαλύτερη εὐελιξία λόγῳ λιγότερων ρυθµίσεων, µεγαλύτερος κίνδυνος ἀπό τίς διακυµάνσεις τῶν νοµισµάτων καί µεγαλύτερη διαφοροποίηση τῶν ἐπενδύσεων λόγῳ λιγότερου συστηµατικοῦ κινδύνου (less systematic risk or macroeconomic risk).
  • Ἡ ὑπεροχή τῶν µετόχων ἔναντι τῶν ἐργαζοµένων. Αὐτή εἶναι µία εὐφυής στρατηγική τοῦ Καπιταλισµοῦ µέ τήν ὁποία προσελκύονται οἱ ἐργαζόµενοι νά ἐπενδύσουν στήν ἀνάπτυξη τῶν ἑταιρειῶν σάν µέτοχοι καί γιά κέρδος.
  • Μία αὐξανόµενη ἀνισορροπία µεταξύ τῶν τάξεων. Ἡ συγκέντρωση τοῦ εἰσοδήµατος αὐξάνεται σέ βάρος τῆς ἀναδιανοµῆς. Οἱ πλουσιότεροι γίνονται ἀκόµη πλουσιότεροι γρηγορότερα. Ἡ εἰσοδηµατική ἀνισότητα στίς ΗΠΑ ἔχει αὐξηθεῖ ἀπό τό 1980 καί εἶναι µεγαλύτερη ἀπό ὅ,τι στίς ὁµοτίµους χῶρες. (Pew Research Center)

Ἀνάλυση τοῦ παρόντος πολιτικό-οἰκονοµικοῦ περιβάλλοντος καταδεικνύει ὅτι ἡ ἀνισορροπία µεταξύ Καπιταλισµοῦ καί Δηµοκρατίας εἶναι προϊόν δυσκαµψίας ἀντιθετικῶν ἐπιδιώξεων τῶν δύο συστηµάτων. Ὁ Καπιταλισµός καί ἡ Δηµοκρατία εἶναι τό ἀποτέλεσµα τῆς σύνθεσης τάξεων καί ταξικῶν συµφερόντων πού ὁδηγοῦνται ἀπό πολιτικές πεποιθήσεις.  Ἀντιθέτως, Καπιταλισµός καί Δηµοκρατία πρέπει νά εἶναι σέ ἰσορροπία καί νά συγκλίνουν.  Ἡ νέα πραγµατικότητα, ὡστόσο, εἶναι ὅτι ὁ Καπιταλισµός καί ἡ Δηµοκρατία ἀποκλίνουν. Ἐάν ὁ Καπιταλισµός ὑπερισχύσει τῆς Δηµοκρατίας, θά ὁδηγήσει σέ ἀπεριόριστη συγκέντρωση πλούτου πού µέ τή σειρά του θά ὑπερνικήσει συνετά Πολιτικά µοντέλα καί θά καταστήσει τίς ἐθνικές κυβερνήσεις δέσµιες τοῦ κεφαλαίου.  Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ἐάν ἡ Δηµοκρατία ὑπερισχύσει τοῦ Καπιταλισµοῦ, θά ἔχει ἀρνητικές ἐπιπτώσεις στίς προσπάθειες τοῦ Καπιταλισµοῦ νά µεγιστοποιήσει τίς οἰκονοµικές ἀποδόσεις. Ἄρα, ἡ ἐπιλογή εἶναι ἀνάµεσα στήν «ἀποδοτικότητα» καί τήν «πολιτική ἀπαίτηση». Δηλαδή, «οἰκονοµικά συµφέροντα» ἔναντι «πολιτικῶν συµφερόντων». Αὐτό σηµαίνει ὅτι ὁ Καπιταλισµός δέν εἶναι Δηµοκρατικός καί, ἀντίστροφα, ἡ Δηµοκρατία δέν εἶναι Καπιταλιστική.  Αὐτές εἶναι οἱ δύο ὄψεις τοῦ ἴδιου νοµίσµατος πού εἶναι ἀχώριστες ἀλλά ἀντίθετες. Μιά ἁρµονική ἐνοποίηση µεταξύ τῶν δύο θά ἦταν φαινοµενικά ὁ Δηµοκρατικός Καπιταλισµός, σύµφωνα µέ τόν ὁποῖον οἱ ἀγορές ἀποδίδουν εἰσόδηµα πού προκύπτει ἀπό ἕνα δεδοµένο ἐπίπεδο ἀποδοτικότητος, ἐνῶ ἡ κυβέρνηση ἀναδιανέµει τό εἰσόδηµα µέ βάση τήν πολιτική ἀπαίτηση.

 

Τί ρόλο, ὅµως, ἔχει παίξει ἡ Παγκοσµιοποίηση;

Ἡ Παγκοσµιοποίηση ἔχει ἐµποδίσει τήν ἱκανότητα τῶν Δηµοκρατικῶν Κυβερνήσεων νά κυβερνοῦν, ἀπειλῶντας τή Δηµοκρατία νά µετατραπεῖ σέ Ὀλιγαρχία, πού µπορεῖ νά γίνει νόµιµη µέ γενικές ἐκλογές. Ἡ παγκοσµιοποίηση ἔχει τονίσει καί ἔχει δώσει ἔµφαση στόν νεοφιλελευθερισµό. Στό µεταξύ, θεσµικές πρωτοβουλίες ἀπό τόν ΠΟΕ, τό ΔΝΤ, τίς παγκόσµιες ἑταιρεῖες καί ἄλλους ὑπερεθνικούς ὀργανισµούς ὑποστήριξαν καί προώθησαν τήν ἔννοια τῆς Παγκοσµιοποίησης. Ὁ Νεοφιλελευθερισµός, λοιπόν, ἔχει µεταµορφώσει τή Δηµοκρατία καί ἔχει γεννήσει τέσσερις σαφεῖς ἀπειλές.  Αὐτές εἶναι:

  • Ἀσύµµετρη πολιτική συµµετοχή. Ἡ Πολιτική διαδικασία κυριαρχεῖται ἀπό πλούσια στρώµατα τῆς κοινωνίας σέ βάρος τῶν κατώτερων στρωµάτων πού χαρακτηρίζονται ἀπό φτώχεια.
  • Ἔχει ἀποτύχει ν’ ἀποτρέψει τήν αὔξηση τῆς οἰκονοµικῆς ἀνισότητος.
  • Ἡ αὐξανόµενη µόχλευση τῆς παγκόσµιας χρηµατιστικοποίησης ἐπί τῶν ἐθνικῶν κυβερνήσεων. Οἱ ἐθνικές κυβερνήσεις ἀναγκάζονται νά ἐξυπηρετήσουν παγκόσµια οἰκονοµικά συµφέροντα.
  • Οἱ ἐξουσίες λήψης πολιτικῶν ἀποφάσεων ἔχουν µεταφερθεῖ ἀπό τά ἐθνικά κοινοβούλια σέ στελέχη ἐπιχειρήσεων. Αὐτό δίνει ἀξιοπιστία στόν νέο χαρακτῆρα τῆς παγκόσµιας ἑταιρείας πού εἶναι γνωστή ὡς «παγκόσµιος ἑταιρικός καπιταλισµός» (global corporate capitalism). Γιά παράδειγµα, τό 2016 ἡ ἑταιρεία Τράνς Κάναδα (TransCanada) µήνυσε τήν κυβέρνηση τῶν ΗΠΑ γιά 15 δισεκατοµµύρια δολάρια, σύµφωνα µέ τό Κεφάλαιο 11 τῆς συµφωνίας NAFTA γιά τήν προστασία τῶν ἐπενδυτῶν καί τῶν κερδῶν τους καί γιά τήν ἀκύρωση τοῦ ἀγωγοῦ Keystone XL τῶν ΗΠΑ.

Σηµείωση: Ὁ Παγκόσµιος Καπιταλισµός συζητήθηκε στό ἄρθρο τοῦ συγγραφέα: «Global Capitalism: A Perspective of Convergence» International Review of Modern Sociology; Τόµ. 20, Νο. 2 (Φθινόπωρο 1990), σσ. 239-251 (13 σελίδες). https://www.jstor.org/stable/41421569

 

Ὁ Ἀντιδηµοκρατικός χαρακτήρας
 τῆς Παγκοσµιοποίησης

Ἡ Παγκοσµιοποίηση ἔχει ὑποτάξει τήν Δηµοκρατία στόν Καπιταλισµό. Αὐτή εἶναι µία παρέκκλιση ἀνάλογη µέ ἐκείνη τοῦ Μάρξ πού ὑποστηρίζει ὅτι τό Νοµικό σύστηµα πρέπει νά εἶναι ὑποχείριο τῆς Οἰκονοµίας. Ἐπιπλέον, ἡ παγκοσµιοποίηση ἔχει καταστήσει δύσκολο γιά ἕναν ἔµπορο νά ἐµπορευτεῖ τό προϊόν του, ἐπειδή εἶναι δύσκολο νά στρωµατοποιήσει ἤ/καί νά χρησιµοποιήσει τήν προσαρµογή. Οἱ ἀρνητικές ἐπιπτώσεις τῆς Παγκοσµιοποίησης στή Δηµοκρατία περιγράφονται παρακάτω:

  • Ἐλευθέρωση τοῦ ἐµπορίου. Οἱ διεθνεῖς ἐµπορικές συµφωνίες δέν ἔχουν λάβει ὑπ’ ὄψιν τίς διαφορές µεταξύ τῶν ἀναπτυγµένων οἰκονοµιῶν (Developed Economies - DCs) καί τῶν λιγότερο ἀναπτυγµένων οἰκονοµιῶν (Less Developed Economies - LDCs), προκαλώντας ἀσυµµετρίες, µέ ἀποτέλεσµα τό ἐγγενές πλεονέκτηµα τῶν ἀναπτυγµένων οἰκονοµιῶν σέ σχέση µέ τίς λιγότερον ἀναπτυγµένες οἰκονοµίες. Οἱ ἀναπτυγµένες οἰκονοµίες ἀπαιτοῦν ἀπό τίς λιγότερο ἀναπτυγµένες οἰκονοµίες νά ἀνοίξουν τήν ἀγορά τους ἀκόµα καί ἄν δέν εἶναι ἕτοιµες γιά αὐτό. Γιά παράδειγµα, στήν περίπτωση τῆς Ε.Ε., ἡ Γερµανία ἀπαιτεῖ τά ἀνώτερα προϊόντα της νά πωλοῦνται στήν Ἑλληνική ἀγορά, ἀνταγωνιζόµενη τά Ἑλληνικά προϊόντα πού µπορεῖ νά εἶναι χαµηλότερης ποιότητος.
  • Ἀπελευθέρωση κεφαλαίου. Οἱ Ἄµεσες Ξένες Ἐπενδύσεις (Foreign Direct Investment - FDI), ὡς ἐπί τό πλεῖστον, δέν διέπονται ἀπό κανονισµούς. Ἐπιπλέον, οἱ εἰσροές κεφαλαίων ἀσκοῦν ἀνοδική πίεση στό ἐθνικό νόµισµα πού πλήττει ἄµεσα τίς ἐξαγωγές τῆς χώρας καί τήν ἀνταγωνιστικότητα τῆς ἀγορᾶς της.
  • Ἐµπορικός Προστατευτισµός. Οἱ ἀναπτυγµένες χῶρες χρησιµοποιοῦν ἐκλεπτυσµένες µεθόδους γιά νά προστατεύσουν τίς οἰκονοµίες τους. Οἱ ἐν λόγῳ οἰκονοµίες χρησιµοποιοῦν χαµηλότερους δασµούς ταυτόχρονα αὐξάνοντάς τους µή δασµολογικούς φραγµούς ὅπως εἰδικές ἄδειες, κλπ.
  • Ἐµπορικές Συµφωνίες. Ὑποστηρίζουν ὅλο καί περισσότερο πρῶτα τό ἑταιρικό συµφέρον. Τέτοιες ἐµπορικές συµφωνίες δίνουν σέ ξένες ἑταιρεῖες τό δικαίωµα νά µηνύσουν µιά κυβέρνηση.

 

Τί ἕπεται;  Ποῦ πᾶµε ἀπό ἐδῶ;

Ἡ παραπάνω συζήτηση ἐπιβεβαιώνει τήν ἀνισορροπία µεταξύ Δηµοκρατίας καί Καπιταλισµοῦ, µέ τή Δηµοκρατία νά ἔχει γίνει δέσµια τοῦ Καπιταλισµοῦ. Πρίν συνεχίσουµε, ἄς κατονοµάσουµε τίς σχετικές ἀξίες τῆς Δηµοκρατίας καί τοῦ Καπιταλισµοῦ. Ἡ Δηµοκρατία ἔχει µιά σηµαντική ἔµµεση ἐπίδραση πού συµβάλλει στήν ἀνάπτυξη.  Προσφέρει µεγαλύτερη πολιτική εὐστάθεια, πολιτική καί οἰκονοµική ἐλευθερία καί µειωµένες κοινωνικές ἀντιπαραθέσεις ἤ συγκρούσεις. Ἡ δηµοκρατία µπορεῖ νά συµβάλει βέλτιστα στήν οἰκονοµική ἀνάπτυξη ἐάν καί µόνο ἐάν λειτουργεῖ ὑπό ἕνα καλά σχεδιασµένο Νοµοθετικό καί Δικαστικό σύστηµα νόµων. Ὁ καπιταλισµός προσφέρει οἰκονοµική ἀνάπτυξη καί αὔξηση τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου. Ἐπικεντρώνεται δέ, στήν ἀποδοτικότητα, τήν ἀποτελεσµατικότητα καί τήν τεχνοκρατική ἀνάπτυξη. Ἡ ἀνισορροπία µεταξύ Δηµοκρατίας καί Καπιταλισµοῦ ἔχει ἐπιφέρει σύγκλιση δύο ἀντιθετικῶν συστηµάτων. Μιλάω γιά Καπιταλισµό καί Σοσιαλισµό. Αὐτή ἡ σύγκλιση εἶναι προοδευτική καί ἐπιβάλλεται στά δύο συστήµατα πού εἶναι σαφῶς διαφορετικά. Ἡ ἐν λόγῳ σύγκλιση, ἡ ὁποία παρατηρεῖται παγκοσµίως, ἐπιφέρει τήν ὑποβάθµιση καί τήν διαφθορά τῶν Κυβερνήσεων καί τῶν Πολιτικῶν Κοµµάτων. Ὁ παγκόσµιος Καπιταλισµός προωθεῖται ἀπό τόν ἑταιρικό Καπιταλισµό. Αὐτό πού ἔχει βαθειά ριζωθεῖ στήν ἔννοια τοῦ Καπιταλισµοῦ εἶναι ἡ ἀνθρώπινη δίψα γιά πλοῦτο καί κοινωνικοοικονοµική δύναµη.  Ἑποµένως, τό νά προσδοκᾶς ὑποστήριξη ἀπό τούς Πολιτικούς δέν ἀποτελεῖ τελεσίδικα βιώσιµη ἐλπίδα. Προκειµένου νά µετριαστεῖ ἡ σύγκρουση Καπιταλισµοῦ καί Δηµοκρατίας τό ἐνδεδειγµένο µέσο εἶναι τά Κέντρα Οἰκονοµικῆς Ἐξουσίας.

 

Πῶς νά ὑπερασπιστοῦµε τή Δηµοκρατία ἐνάντια

σέ ἕναν ξέφρενο Καπιταλισµό;

Ἡ Μεγάλη Ὕφεση τοῦ 2008 καί ὁ αὐξανόµενος συγκεντρωτισµός πλούτου δείχνουν ἄµεσα τήν ἀπείθαρχη συµπεριφορά τοῦ Παγκόσµιου Καπιταλισµοῦ, πού τροφοδοτεῖται ἀπό τόν Νεοφιλελευθερισµό.  Δεδοµένου ὅτι ὑπάρχει κοινή συµφωνία ὅτι ἡ Δηµοκρατία, ὅσο δύσκολο καί ἄν εἶναι νά λειτουργήσει, εἶναι τό πιό γνωστό Πολιτικό Σύστηµα. Γιά νά διατηρήσουµε αὐτό τό σύστηµα, πρέπει ὄχι µόνο νά ὑπερασπιστοῦµε τήν ἐπιβίωσή του ἀλλά καί νά τήν προωθήσουµε. Οἱ ἀκόλουθες ἐπιλεγµένες θεµελιώδεις στρατηγικές θεωρεῖται ὅτι προσφέρουν προστιθέµενη ἀξία στήν ἐπίτευξη τῆς ἐπιβίωσής της, ἀναγνωρίζοντας ὅτι ἡ ἐπιδίωξη τῆς Δηµοκρατίας εἶναι ἀσυµπτωτική:

  • Ἀναδιάρθρωση τῶν ἐµπορικῶν συµφωνιῶν. Ἔτσι ὥστε οἱ διεθνικές ἑταιρεῖες νά µήν ἔχουν πλεονέκτηµα ἔναντι τῶν Ἐθνικῶν Κυβερνήσεων. Αὐτό θά ἀπαιτοῦσε ἀλλαγή ἐπιλεγµένων διατάξεων τοῦ Παγκόσµιου Ὀργανισµοῦ Ἐµπορίου (ΠΟΕ) καί τῶν Περιφερειακῶν Ἐµπορικῶν Συµφωνιῶν (RTAs), ὅπως ἡ Ε.Ε., ἡ ἑταιρική σχέση Trans-Pacific Partnership (TPP), ἡ Περιεκτική καί Προοδευτική Συµφωνία γιά τήν Trans-Pacific Partnership (CPTPP) κ.λπ.
  • Κατάργηση τῆς χρήσης χρηµάτων ἤ χρηµατοδότησης. Προκειµένου νά προωθηθοῦν ἀντιδηµοκρατικές πολιτικές θέσεις καί νοµοθεσίες.
  • Προώθηση κυβερνητικῶν πρωτοβουλιῶν. Ὅσον ἀφορᾶ στήν ἀνακατανοµή τοῦ εἰσοδήµατος τοῦ ΑΕΠ µεταξύ τῶν φτωχῶν ἤ τῶν φτωχότερων τµηµάτων τοῦ πληθυσµοῦ.
  • Περιορισµός τῆς ἀσύµµετρης ἐπιρροῆς τῶν πλουσίων πολιτικῶν παραγόντων. Ἡ ἐν λόγῳ ἐπιρροή ἀσκεῖται ἐπί κυβερνητικῆς πολιτικῆς ἀπό κοινωνικο-οικονοµικούς παράγοντες.
  • Ἀποφυγή πολιτικοποίησης δηµοσίων θεσµῶν. Δηµόσιοι ὀργανισµοί δέν πρέπει νά ἔχουν κοµµατική χροιά.
  • Προστασία ἀπό Ὀλιγαρχική Δηµοκρατία. Μία τέτοια µορφή Δηµοκρατίας µπορεῖ νά προωθηθεῖ σάν Δηµοκρατικό Πολιτικό σύστηµα ὡστόσο δέν πληρεῖ τά αὐστηρά κριτήρια τῆς Δηµοκρατίας.
  • Ἡ κυβερνητική οἰκονοµική πολιτική θά πρέπει νά ἐλέγχεται. Συχνά δηµοψηφίσµατα προσφέρουν ἀξιοπιστία στήν ἀναζήτηση καί διασφάλιση ὅτι ἡ Δηµοκρατία καί ὁ Καπιταλισµός βρίσκονται σέ ἀνεκτή ἰσορροπία.

Κωνσταντῖνος Πολυχρονίου

Οἰκονοµολόγος

Καθηγητής Πανεπιστηµίου Σινσινάτι Η.Π.Α.

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Φύλλου 246

Φεβρουάριος 2023