ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΑΠΟΔΟΧΕΣ
ΣΤΟΥΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΤΩΝ ΗΠΑ!
Στίς 24 Ὀκτωβρίου 2022 ὁ Ἀµερικανός δικαστής Ralph J. Porzio ἐξέδωσε µία ἱστορική ἀπόφαση: Ὅρισε νά ἐπανέλθουν σέ καθεστώς πλήρους ἀπασχόλησης καί νά λάβουν ἀναδροµικές ἀποδοχές οἱ ἐργαζόµενοι στήν Πόλη τῆς Νέας Ὑόρκης, πού εἶχαν τιµωρηθεῖ µέ ἀπόλυση, ἐπειδή δέν συµµορφώθηκαν µέ τόν ὑποχρεωτικό ἐµβολιασµό κατά τοῦ κορῶνα-ἰοῦ. Θαυµάσαµε τότε τό ἦθος τοῦ δικαστῆ καί ἀναρωτηθήκαµε, ἐάν ὑπάρχουν ἀκόµα (τέτοιοι) δικαστές καί στήν Ἀθήνα.
Ἀκριβῶς ἕνα µήνα ἀργότερα, στίς 24 Νοεµβρίου 2022, ἦρθε ἡ ἀπάντηση στό ἐρώτηµά µας. Δηµοσιεύτηκε µία ἀπόφαση ἡ ὁποία χαρακτηρίστηκε ἐπίσης ἱστορική καί παροµοιάστηκε µέ «τελετή λήξεως µιᾶς λίαν σκοτεινῆς περιόδου»1: ἡ ἀπόφαση 2332/2022 τοῦ Συµβουλίου τῆς Ἐπικρατείας. Μέ τήν ἀπόφαση αὐτή, ἡ ὁποία ἐκδόθηκε µετά ἀπό προσφυγή τῆς Πανελλήνιας Ὁµοσπονδίας Ἐργαζοµένων Δηµοσίων Νοσοκοµείων (Π.Ο.Ε.ΔΗ.Ν), κρίθηκε ἀντισυνταγµατική ἡ παράταση τοῦ ὑποχρεωτικοῦ ἐµβολιασµοῦ τῶν ἐργαζοµένων σέ δοµές ὑγείας.
Ὑπενθυµίζεται ὅτι ὁ ὑποχρεωτικός ἐµβολιασµός κατά τοῦ κορωναϊοῦ Covid-19 ἐπιβλήθηκε µέ τό ἄρθρο 206 παρ. 1 τοῦ Ν. 4820/2021 σέ «ὅλο τό προσωπικό τῶν ἰδιωτικῶν, δηµόσιων καί δηµοτικῶν µονάδων φροντίδας ἡλικιωµένων καί φροντίδας ἀτόµων µέ ἀναπηρία (ἰατρικό, παραϊατρικό, νοσηλευτικό, διοικητικό καί ὑποστηρικτικό προσωπικό)» καί βασίστηκε σέ «ἐπιτακτικούς λόγους προστασίας τῆς δηµόσιας ὑγείας» (κατά τή διατύπωση τῆς ἴδιας τῆς διάταξης).
Οἱ συνέπειες τῆς µή συµµόρφωσης µέ τόν ὑποχρεωτικό ἐµβολιασµό προβλέφθηκαν στήν παράγραφο 6 τοῦ ἴδιου ὡς ἄνω ἄρθρου 206 τοῦ Ν. 4820/2021. Εἰδικά γιά τούς ἐργαζόµενους σέ φορεῖς τοῦ δηµοσίου τοµέα ἐπιβλήθηκε, «κατά παρέκκλιση κάθε ἄλλης γενικῆς ἤ εἰδικῆς διάταξης, τό εἰδικό διοικητικό µέτρο τῆς ἀναστολῆς καθηκόντων γιά ἐπιτακτικούς λόγους προστασίας τῆς δηµόσιας ὑγείας». Ὁ νοµοθέτης ἐπιµένει νά κάνει λόγο γιά «ἐπιτακτικούς λόγους προστασίας τῆς δηµόσιας ὑγείας», προσπαθῶντας, θαρρεῖς, νά πείσει γιά τήν κρισιµότητα τῆς κατάστασης.
Σέ µία µάλιστα πρωτοφανῆ ἐπίδειξη ἰσχύος καί σκληρότητας, ὁρίζει πώς «κατά τόν χρόνο ἀναστολῆς καθηκόντων, ὁ ὁποῖος δέν λογίζεται ὡς χρόνος πραγµατικῆς δηµόσιας ὑπηρεσίας, δέν καταβάλλονται ἀποδοχές». Πρακτική συνέπεια τῆς ἀνάλγητης αὐτῆς διάταξης ἦταν νά περιέλθουν σέ καθεστώς ἐργασιακῆς ὁµηρίας καί οἰκονοµικῆς ἀνέχειας οἱ ἀνεµβολίαστοι ὑγειονοµικοί ὑπάλληλοι.
Ἡ ἐργασιακή αὐτή ὁµηρία διήρκησε γιά διάστηµα δέκα ἕξι (16) µηνῶν, ἀρχῆς γενοµένης ἀπό τήν 1η Σεπτεµβρίου 2021, µέ ἀλλεπάλληλες παρατάσεις. Τοῦτο παρά τό γεγονός ὅτι τό µέτρο τοῦ ὑποχρεωτικοῦ ἐµβολιασµοῦ ἐπρόκειτο νά ἐπανεξεταστεῖ ἕως τίς 31 Ὀκτωβρίου 2021 (ἄρ. 206 παρ. 8 Ν. 4820/2021), εἶχε δηλαδή ἀρχική διάρκεια δύο µηνῶν. Ἀναλυτικά περιγράφει τό ΣτΈ τό χρονικό τῆς ἀναστολῆς ἐργασίας τῶν ὑγειονοµικῶν: «Στήν παρ. 8 τοῦ ἄρθρου 206 τοῦ Ν. 4820/2021 ὁρίστηκε ἀρχικῶς ὅτι ἡ ἐφαρµογή τοῦ ἀνωτέρῳ ἄρθρου 206, ἤτοι ἡ ἐπιβαλλόµενη µέ τήν διάταξη αὐτή ὑποχρέωση ἐµβολιασµοῦ στό ἀνωτέρῳ προσωπικό, ἐπαναξιολογεῖται ἕως τίς 31-10-2021. Στήν συνέχεια, µέ τό ἄρθρο 94 τοῦ Ν. 4850/2021 (Α΄ 208/5-11-2021) προβλέφθηκε ὅτι ἡ ἀνωτέρῳ παρ. 8 τοῦ ἄρθρου 206 τοῦ Ν. 4820/2021 περί τῆς ἐπαναξιολογήσεως τῆς ὑποχρεωτικότητας τοῦ ἐµβολιασµοῦ κατά τοῦ κορωνοϊοῦ covid-19, γιά ἐπιτακτικούς λόγους προστασίας τῆς δηµόσιας ὑγείας, τροποποιεῖται, ὡς πρός τήν ἡµεροµηνία τῆς ἐπαναξιολογήσεως, καί ἡ παρ. 8 τοῦ ἄρθρου 206 διαµορφώθηκε ὡς ἑξῆς: «8. Ἡ ἐφαρµογή τοῦ παρόντος ἄρθρου ἐπαναξιολογεῖται ἕως τήν 31η-12-2021». Ἀκολούθησε ὁ Ν. 4876/2021 (Α΄ 251/23-12-2021), στό ἄρθρο 1 παρ. 2 τοῦ ὁποίου ὁρίστηκε ὅτι «Ἡ ἰσχύς τῆς παρ. 8 τοῦ ἄρθρου 206 τοῦ Ν. 4820/2021, περί ἐπαναξιολόγησης τῆς ὑποχρεωτικότητας ἐµβολιασµοῦ, παρατείνεται ἕως τήν 31η-3-2022». Τέλος, ὁ Ν. 4917/2022 (Α΄ 67/31-32022) προέβλεψε στό ἄρθρο δεύτερο παρ. 2 ὅτι «Ἡ ἰσχύς τῆς παρ. 8 τοῦ ἄρθρου 206 τοῦ Ν. 4820/2021, περί ἐπαναξιολόγησης τῆς ὑποχρεωτικότητας ἐµβολιασµοῦ, παρατείνεται ἕως τήν 31η-12-2022»».
Τό Ἀνώτατο Ἀκυρωτικό ἔκρινε, πώς ἡ τελευταία αὐτή διάταξη τοῦ ἄρθρου δεύτερου παρ. 2 τοῦ Ν. 4917/2022, ἡ ὁποία παρέτεινε τόν ὑποχρεωτικό ἐµβολιασµό ἕως τήν 31η-12-2022, εἶναι ἀντισυνταγµατική, ὡς ἀντικείµενη στή συνταγµατική ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας.
Ἡ ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας ἐλέγχει τή σχέση ἀνάµεσα στό σκοπό τοῦ νοµοθέτη καί στό ἑκάστοτε µέτρο πού λαµβάνει ὁ νοµοθέτης γιά νά ἐπιτύχει τό σκοπό αὐτόν, τό ὁποῖο (µέτρο) περιορίζει τά συνταγµατικά δικαιώµατα. Συνιστᾶ, ὅπως λέγεται ἕναν «περιορισµό τῶν περιορισµῶν» τῶν συνταγµατικῶν δικαιωµάτων. Κατά τή ρητή διατύπωση τοῦ ἄρθρου 25 παρ. 1 ἐδ. δ τοῦ Συντάγµατος: «Οἱ κάθε εἴδους περιορισµοί πού µποροῦν κατά τό Σύνταγµα νά ἐπιβληθοῦν στά δικαιώµατα αὐτά (σ.σ. τά δικαιώµατα τοῦ ἀνθρώπου ὡς ἀτόµου καί ὡς µέλους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου) πρέπει νά προβλέπονται, εἴτε ἀπευθείας ἀπό τό Σύνταγµα, εἴτε ἀπό τό νόµο, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχει ἐπιφύλαξη ὑπέρ αὐτοῦ καί νά σέβονται τήν ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας».
Ἡ ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας, ἐφαρµοζόµενη στά ἀτοµικά δικαιώµατα, ἐπιτάσσει νά ὑπάρχει εὔλογη σχέση µεταξύ τοῦ νόµιµου σκοποῦ, πού ἐπιδιώκει ὁ περιορισµός τοῦ δικαιώµατος καί τῆς ἔντασης, ἔκτασης καί διάρκειας τοῦ συγκεκριµένου περιορισµοῦ. Προκειµένου νά γίνει δεκτό, ὅτι ὁ περιορισµός ἑνός συνταγµατικοῦ δικαιώµατος σέβεται τήν ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας, θά πρέπει νά συγκεντρώνει τά ἑξῆς τρία χαρακτηριστικά:
α) προσφορότητα, καταλληλότητα: Πρόσφορος εἶναι ὁ περιορισµός πού µπορεῖ νά ἐπιφέρει τό ἐπιδιωκόµενο ἀποτέλεσµα. Καί ἀντίστροφα, ἀπρόσφορος εἶναι ὁ περιορισµός πού µαταιώνει ἤ δυσχεραίνει τήν ἐπίτευξη τοῦ ἀποτελέσµατος.
β) ἀναγκαιότητα: ἀναγκαῖος εἶναι ὁ περιορισµός τοῦ δικαιώµατος, ὅταν δέν µπορεῖ νά ἐφαρµοστεῖ ἄλλο µέτρο, λιγότερο περιοριστικό κατ’ ἔνταση, ἔκταση καί διάρκεια, ἀλλά ἐξίσου ἀποτελεσµατικό.
γ) stricto sensu ἀναλογικότητα: Ἡ stircto sensu ἀναλογικότητα σηµαίνει στάθµιση µεταξύ τῶν µειονεκτηµάτων καί τῶν πλεονεκτηµάτων τοῦ περιορισµοῦ (στάθµιση κόστους – ὠφέλους), λαµβάνοντας ὑπόψη τούς λόγους πού τόν ἐπέβαλαν, ἀλλά καί τό ἀντικειµενικά ἐπιτεύξιµο ἀποτέλεσµα.
Τά ἐπιµέρους στοιχεῖα τῆς ἀρχῆς τῆς ἀναλογικότητας ἐξετάζονται διαδοχικά. Ἡ ἐξέταση τῆς ἀναγκαιότητας προϋποθέτει, δηλαδή, τήν κατάφαση τῆς καταλληλότητας τοῦ περιορισµοῦ ἑνός δικαιώµατος, ἐνῶ γιά νά προχωρήσουµε σέ ἔλεγχο stricto sensu ἀναλογικότητας σηµαίνει ὅτι πληροῦνται ἡ καταλληλότητα καί ἡ ἀναγκαιότητα.
Ἐπιστρέφοντας τώρα στήν ἀπόφαση 2332/2022 τοῦ ΣτΈ, θά πρέπει νά τονίσουµε πώς τό δικαστήριο ἔκρινε ὅτι «σέ περιπτώσεις κατά τίς ὁποῖες τίθεται σέ σοβαρό κίνδυνο ἡ δηµόσια ὑγεία, ὅπως εἶναι ἡ τρέχουσα κατάσταση πανδηµίας, τό Κράτος ὀφείλει νά λάβει τά κατάλληλα καί ἀπαραίτητα γιά τόν περιορισµό τῆς διαδόσεως τῆς ἀσθένειας µέτρα, πού στηρίζονται σέ ἔγκυρα, ἐπίκαιρα καί τεκµηριωµένα ἐπιστηµονικά, ἰατρικά καί ἐπιδηµιολογικά δεδοµένα. Τά µέτρα αὐτά µπορεῖ µέν νά συνιστοῦν ἀκόµα καί σοβαρή ἐπέµβαση στήν ἀπόλαυση τῶν θεµελιωδῶν δικαιωµάτων τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως εἶναι ἡ ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητάς του, ἡ ἐλευθερία κινήσεως καί ἡ ἰδιωτική του ζωή, πλήν ἡ ἐπέµβαση αὐτή εἶναι συνταγµατικῶς ἀνεκτή ἐφ’ ὅσον, µεταξύ ἄλλων, τά µέτρα αὐτά λαµβάνονται γιά τό ἀπολύτως ἀναγκαῖο χρονικό διάστηµα καί, πάντως, µέχρι τήν ἐξεύρεση λύσεως γιά τήν ἀνάσχεση τῆς πανδηµίας, ἡ ἔνταση δέ καί ἡ διάρκειά τους, λόγῳ τῆς προσωρινότητάς τους, πρέπει νά ἐπανεξετάζονται περιοδικῶς ἀπό τά ἁρµόδια κρατικά ὄργανα ἀνάλογα µέ τά ὑφιστάµενα ἐπιδηµιολογικά δεδοµένα καί τήν ἐξέλιξη τῶν ἔγκυρων ἐπιστηµονικῶν παραδοχῶν».
Παραδέχτηκε µέν τό δικαστήριο, πώς τό µέτρο τοῦ ὑποχρεωτικοῦ ἐµβολιασµοῦ «συνιστᾶ σοβαρή µέν παρέµβαση στήν ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας καί στήν ἰδιωτική ζωή τοῦ ἀτόµου καί δή στήν σωµατική καί ψυχική ἀκεραιότητα αὐτοῦ, πλήν συνταγµατικῶς ἀνεκτή, ἐφ’ ὅσον, κατά τά ἀνωτέρῳ, προβλέπεται ἀπό εἰδική νοµοθεσία, υἱοθετοῦσα πλήρως τά ἔγκυρα καί τεκµηριωµένα ἐπιστηµονικά, ἰατρικά καί ἐπιδηµιολογικά πορίσµατα στόν ἀντίστοιχο τοµέα καί παρέχεται δυνατότητα ἐξαιρέσεως ἀπό τόν ἐµβολιασµό σέ εἰδικές ἀτοµικές περιπτώσεις, γιά τίς ὁποῖες αὐτός ἀντενδείκνυται».
Ἀπό τά ἀνωτέρῳ γίνεται σαφές πώς τό ΣτΕ δέν θεώρησε τόν ὑποχρεωτικό ἐµβολιασµό τῶν ὑγειονοµικῶν ἀντισυνταγµατικό καθ’ ἑαυτόν. Ἔκρινε ὅµως πώς ἡ παράταση τοῦ ὑποχρεωτικοῦ ἐµβολιασµοῦ παραβιάζει τήν ἀρχή τῆς ἀναλογικότητας, γιά τούς ἑξῆς λόγους:
Πρῶτον, λόγῳ τῆς µεγάλης διάρκειας τοῦ µέτρου.: Συγκεκριµένα, τόνισε τό Δικαστήριο, ὅτι τό χρονικό διάστηµα ἰσχύος τῆς ὑποχρεωτικότητας «λόγῳ τῆς φύσεως τοῦ µέτρου, τῆς προσωρινότητάς του καί τῶν συνεπειῶν του στούς ἴδιους τούς ἐργαζοµένους καί στό σύστηµα ὑγείας τῆς Χώρας, ὑπερβαίνει προδήλως τό εὔλογο».
Καί δεύτερον, λόγῳ τῆς ἔλλειψης ἐπαναξιολόγησής του «βάσει ἐπίκαιρων, κατά τόν χρόνο ἐκεῖνο, ἐπιστηµονικῶν καί ἐπιδηµιολογικῶν στοιχείων, γιά τήν ἀξία, τήν ἀποτελεσµατικότητα καί τίς συνέπειες τῶν ἐµβολίων κατά τοῦ κορωνοϊοῦ καί τήν πορεία καί τήν ἐξέλιξη τῆς πανδηµίας, καθώς καί γιά τίς συνέπειες ἀπό τήν θέση σέ ἀναστολή καθηκόντων τῶν ἐργαζοµένων στήν λειτουργία τῶν δοµῶν ὑγείας.»
Σηµειωτέον, ὅτι ἡ Διοίκηση οὔτε ἐνώπιον τοῦ Δικαστηρίου δέν προσκόµισε συγκεκριµένα ἐπιστηµονικά στοιχεῖα καί δεδοµένα τά ὁποῖα νά δικαιολογοῦν τήν παράταση τῆς ὑποχρεώσεως πρός ἐµβολιασµό.
Τοῦτο βεβαίως σηµαίνει, ὅτι ἄν στό µέλλον ἡ Διοίκηση ἐπικαλεστεῖ ἐπιστηµονικά δεδοµένα περί ἐπιδείνωσης τῆς ἐπιδηµιολογικῆς εἰκόνας τῆς Χώρας, εἶναι πιθανόν νά ἐπιβληθεῖ ἐκ νέου ὑποχρέωση πρός ἐµβολιασµό. Ἑποµένως, οἱ ὑγειονοµικοί ὑπάλληλοι δέν προστατεύονται ἐπαρκῶς.
Ἡ ἀπόφαση 2332/2022 ἀποτελεῖ ὡστόσο µία, καθυστερηµένη ἔστω, δικαίωση. Κρίµα πού ἡ ὀδοντίατρος Χρυσάνθη δέν ἄντεξε, γιά νά τή ζήσει καί ἐκείνη. Λυπούµαστε πολύ γιά τόν ἄδικο θάνατό της. Δέν θά ἦταν, πιστεύουµε, ὑπερβολή νά ποῦµε πώς καί ἐκείνη, κατά µίµηση τοῦ Χριστοῦ µας, ἔδωσε τήν ψυχή της «λύτρον ἀντί πολλῶν». Αἰωνία ἡ µνήµη της!
Χαιρόµαστε ὅµως, πού ἐπιτέλους τό Ἀνώτατο Ἀκυρωτικό ὕψωσε ἀνάχωµα στήν ἀναλγησία καί τήν αὐθαιρεσία τῶν κρατούντων, ἡ ὁποία στοιχίζει τή ζωή τῶν πολιτῶν. Καί ἐλπίζουµε πώς ὅταν ἐσεῖς, ἀγαπητοί ἀναγνῶστες τοῦ περιοδικοῦ, θά διαβάζετε αὐτές τίς γραµµές οἱ ἀνεµβολίαστοι συµπολῖτες µας ὑγειονοµικοί θά ἔχουν ἤδη ἐπανέλθει στίς θέσεις ἐργασίας τους. Καλή χρονιά!
Ζωή Ἀγγελικούδη
Νοµικός
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 245
Ἰανουάριος 2023
Ὑποσηµείωση
1. Ἡ φράση χρησιµοποιήθηκε ἀπό τόν Καθηγητή, κ. Πάνο Λαζαράτο στήν ἀνάρτησή του µέ τίτλο «Ἡ ἱστορική ἀπόφαση τοῦ ΣτΈ µοιάζει µέ τελετή λήξεως µιᾶς λίαν σκοτεινῆς περιόδου»: https://enromiosini.gr/arthrografia/panos-lazaratos-i-istoriki/