1η Σεπτεμβρίου. Ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου
Μνήμη τοῦ Ὁσίου Συμεών τοῦ Στυλίτου
Ἡ πρώτη Σεπτεμβρίου εἶναι, ὡς γνωστόν, ἡ ἀρχή τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ἔτους, ἡ ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου. Ἡ λέξη indictio εἶναι λατινική· ἐξελληνισμένη, εἶναι ἡ ἰνδικτιών – τῆς ἰνδικτιῶνος. Indictio, κατά τήν ρωμαϊκή ἐποχή, πρό καί μετά Χριστόν, ἦταν τό «διάγγελμα», ὅπως μεταφράζεται στά Ἑλληνικά ἡ λέξη, δηλαδή ὁ «ὁρισμός», ἤ ἡ διαταγή, σχετικά μέ τούς φόρους, πού οἱ ἑκάστοτε Ρωμαῖοι Βασιλεῖς διέταζαν καί ἐπέβαλαν στούς ὑπηκόους κάθε ἐπαρχίας τοῦ ἀχανοῦς βασιλείου των.
Καί ἡ Ἐκκλησία μας λοιπόν, τήν ἴδια αὐτή ἡμέρα, πνευματικοποιῶντας καί ἐκχριστιανίζοντας τό νόημα αὐτῆς τῆς λέξεως, indictio, μέ τήν ἀρχή τοῦ νέου ἔτους της, μᾶς ὑπενθυμίζει τόν πνευματικό «φόρο» στόν Θεό. Εἶναι κάτι σάν αὐτό πού ψάλλουμε στό Δοξαστικό τῶν Αἴνων τῆς Δεσποτικῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων: «Διό προσφέρομεν καί ἡμεῖς, ὑπέρ τήν χρηματικήν φορολογίαν, ὀρθοδόξου πλουτισμόν θεολογίας». Πρόκειται δηλαδή, γιά τήν ἐκ μέρους μας πρός τόν Θεόν «φορολογική» προσφορά ὑμνωδίας, προσευχῆς καί ἱκεσίας, οὕτως ὥστε, ἐξιλεούμενος ὁ Θεός, νά μᾶς εὐλογήσει καί νά μᾶς χαρίσει πλούσια τά ἐλέη Του καί τά ἀγαθά Του, τόσο τά σωματικά – μέ τήν εὐφορία τῶν καρπῶν τῆς γῆς - ὅσο καί τά πνευματικά, κατά τόν νέον αὐτόν «ἑνιαυτόν τῆς χρηστότητός» Του.
Συγχρόνως, τήν ἴδια αὐτή ἡμέρα, ἑορτάζονται οἱ μνῆμες πολλῶν Ἁγίων, ἐκ τῶν ὁποίων πρῶτος στό Μηνολόγιο μνημονεύεται ὁ Ὅσιος Συμεών ὁ Στυλίτης.
Ὁ Ὅσιος Συμεών, Σύριος τῷ γένει, γεννήθηκε τό ἔτος 392 σέ χωριό τῆς Συρίας ὀνομαζόμενο Σισάν, ἀπό γονεῖς ποιμένες. Τελείωσε τήν ζωή του κατά τό ἔτος 461, ἑξῆντα ἐννέα ἐτῶν. Ἔμεινε δέ γνωστός στήν ἐκκλησιαστική ζωή καί ἱστορία μέ τήν ἐπωνυμία «Στυλίτης», διότι, ἀφοῦ κατ’ ἀρχάς διήνυσε ἀσκητική ζωή σέ συνηθισμένα ἡσυχαστήρια καί ἀσκητήρια, τελικά ἀπεφάσισε, πρῶτος αὐτός στήν ἱστορία τοῦ μοναχισμοῦ, νά ἀνεβεῖ σέ στῦλο, κίονα (ἐξ οὗ καί κιονίτης) καί νά λατρεύει «μόνος μόνῳ Θεῷ», ἐγκαινιάζοντας ἔτσι τό – σχετικῶς βραχύβιο - ἄθλημα αὐτό, πού μετρημένοι στά δάχτυλα Ἅγιοι Ἀσκητές τό κατόρθωσαν. Οἱ σημερινοί Ὀρθόδοξοι Σύριοι δείχνουν μέχρι σήμερα κάποια ἐρείπια, ἀπομεινάρια τοῦ ἀσκητηρίου καί βάση – κατά τήν παράδοση – τοῦ στύλου αὐτοῦ. Τά θαύματα πού ἐπετέλεσε ἀπό τόν στῦλο ὁ Ὅσιος, καθώς καί τά μετά τήν τελείωσή του, εἶναι ἀναρίθμητα.
Ἐμεῖς τώρα, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ ὑπερανθρώπου βίου του, θά σταθοῦμε σέ δύο σχετικές παρατηρήσεις καί διαπιστώσεις, πού πολύ θά μᾶς ὠφελήσουν, πιστεύω.
1) Ἡ πρώτη διαπίστωση εἶναι, τό ποῦ μπορεῖ νά ὁδηγηθεῖ ὁ Χριστιανός, ὅταν τόν κυριεύσει ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ· εἴτε αὐτός ἀσκεῖται στόν κόσμο, ὑπό οἱανδήποτε ἰδιότητα, εἴτε ἀσκεῖται στόν μοναχικό στίβο. Θά βοηθηθοῦμε πολύ ἐν προκειμένῳ, ἐάν καταφύγουμε σέ δύο σχετικά κείμενα τῆς «Κλίμακος» τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου. Παρατίθενται στή συνέχεια σέ μετάφραση, γιά νά τά κατανοοῦν ὅλοι.
α) Λόγος πέμπτος, περί μετανοίας, στῖχος 7: «Δέν τό ἀγνοῶ, θαυμαστοί μου φίλοι, ὅτι σέ μερικούς ἀπό σᾶς, θά φανοῦν ἀπίστευτα τά κατορθώματα τῶν μακαρίων ἀσκητῶν, πού διηγήθηκα· σέ ἄλλους, θά φανοῦν δύσπιστα καί σέ ἄλλους, ὅτι δημιουργοῦν ἀπόγνωση. Ὁ γενναῖος ὅμως ἄνδρας, μᾶλλον θά ὠφεληθεῖ. Θά πάρει ἀπό αὐτά ἕνα κεντρί καί ἕνα πυρωμένο βέλος καί θά φύγει μέ φλογερό ζῆλο στήν καρδιά του. Ἀλλά καί αὐτός πού ἔχει ὀλιγώτερη προθυμία, θά καταλάβει τήν ἀδυναμία του, θά ἀποκτήσει εὔκολα ταπεινοφροσύνη μέ τήν αὐτομεμψία καί θά τρέξει πίσω ἀπό τόν προηγουμένως ἀναφερθέντα. Δέν γνωρίζω μάλιστα, μήπως καί τόν προφθάσει καί τόν ἰσοφαρήσει. Ἀντίθετα, ὁ ἀμελής δέν πρέπει οὔτε νά πλησιάσει καί νά ἀκούσει αὐτά πού διηγήθηκα, μή τυχόν πέσει σέ τελεία ἀπόγνωση καί σκορπίσει κι αὐτό τό λίγο πού μέχρι τώρα κατόρθωσε».
β) Λόγος εἰκοστός ἕκτος, περί διακρίσεως, στῖχος 3: «Κανείς ἄς μήν περιπέσει, ἐξ αἰτίας τῆς ἀγνοίας του, σέ ἀπιστία, ἀκούοντας, διαβάζοντας ἤ βλέποντας ὑπερφυσικά καί ὑπεράνθρωπα σημεῖα μέσα στό χῶρο τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Διότι, ὅπου ἐγκατασταθεῖ ὁ Θεός, πού εἶναι ὑπέρ τήν φύσιν, ἐκεῖ εὐλόγως παρατηροῦνται καί πράγματα ἤ γεγονότα ὑπερφυσικά καί ὑπεράνθρωπα».
Νομίζω ὅτι ὁ Ὅσιος Ἰωάννης, μᾶς ἔδωσε τήν καλύτερη ἐξήγηση, σχετικά μέ τό θέμα μας. Φυσικά καί κανείς ἀπό μᾶς, οὔτε καλεῖται νά γίνει οὔτε καί θά γίνει ποτέ στυλίτης-κιονίτης, ὅπως ὁ τιμώμενος Ὅσιος Συμεών. Καλεῖται ὅμως νά γίνει στυλίτης-κιονίτης, μέσα στόν καθημερινό στῖβο, εἴτε τῆς κοσμικῆς, εἴτε τῆς μοναστικῆς ζωῆς, μέ τρόπους πού θά τοῦ ὑπαγορεύει ἑκάστοτε τό ἐκχείλισμα, ἡ ὑπερχείλιση τῆς θείας ἀγάπης, πού πρέπει νά μᾶς κυριεύει καί νά μᾶς κατέχει. Αὐτό ὅμως, μήν ξεχνᾶμε, κοστίζει πολύ, ὅπου κι ἄν ζεῖ ὁ καθένας. Διότι πολλές φορές θέλουμε ἀνώδυνα καί χωρίς κόπο, νά φθάσουμε σέ μέτρα, ἐμπειρίες καί καταστάσεις πνευματικές, ὅπου ἄλλοι – τόσο κοσμικοί ὅσο καί μοναχοί - ἔφθασαν μετά ἀπό πολλούς ἀγῶνες αὐταπαρνήσεως, «ἁρπάζοντας» μέ πολλή «βία» τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Τοὐλάχιστον, μετά τήν ἀνωτέρω διαπίστωση καί μετά τήν ἐπίγνωση τῆς πνευματικῆς μας ἀνεπάρκειας, ἄς
λαμβάνουμε δωρεάν πνευματική τροφή, καταφεύγοντας μέ τήν προσευχή μας στόν πνευματικό σιτοβολῶνα τῶν Ἁγίων, πού μέ τήν ἐργασία καί τούς ἱδρῶτες τους ἐπί τῆς γῆς, ἔχουν τήν δυνατότητα καί τήν ἐξουσία αὐτῆς τῆς πνευματικῆς σιτοδοσίας. Ἕνας τέτοιος Ἅγιος εἶναι καί ὁ Ὅσιός μας Συμεών ὁ Στυλίτης. Γιατί, μήν ξεχνᾶμε, βρισκόμαστε σέ περίοδο «ἰσχνῶν ἀγελάδων» καί ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό πολλούς «παγκάλους» Ἰωσήφ! Ἐδῶ θυμήθηκα ἕναν σύγχρονο Γέροντα τῆς ἐδῶ Σκήτης τῆς Ἁγίας Ἄννης, πού γράφει σχετικῶς σέ βιβλίο του: «Τώρα, γεννᾶται τό ἐρώτημα: Μπορεῖ νά ἔχει νόημα ἡ ὑπόμνηση καί ἡ περιγραφή τέτοιων ἤ καί παρομοίων καταστάσεων πνευματικῆς ζωῆς, μέ τόση ἄσκηση, βία, Θεῖο ἔρωτα, «ἁρπαγή νοός» κλπ., σέ μιά ἐποχή σάν τήν δική μας; Φρονοῦμε ταπεινά, ὅτι ἔχει. Ἀπό αὐτά τά παραδείγματα τῶν ὁσίων Γερόντων, παίρνουμε δύναμη καί θάρρος, παίρνουμε πληροφορία, τοῦ πῶς καί τί ἐργάζεται ἡ θεία χάρις στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων· τί ἀπεργάζονται οἱ κόποι καί οἱ πόνοι τῆς ἀσκήσεως κλπ. Ἀκόμη, ἀπό τήν παρουσίαση αὐτῶν τῶν μορφῶν, ἀναλόγως καί τῆς προαιρέσεώς μας, ἀνάβει μέσα μας ὁ ζῆλος καί ὁ πόθος πρός – κατά τό δυνατόν – μίμηση τῆς ὁσιακῆς ζωῆς. Ὠφελούμεθα, λοιπόν, ἔστω καί ἄν κάποιοι συνεχίζουμε νά μένουμε ἀδιάφοροι καί ἀσυγκίνητοι ἀπέναντι σ’ αὐτούς τούς Βίους. Καί πάντοτε νά δεώμεθα: Δι’ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν» (Γέροντος Θεολήπτου μοναχοῦ Ἁγιαννανίτου, ἀπό τό βιβλίο του: «ὁ Ἁγιαννανίτης παπᾶ-Μηνᾶς»).
2) Ἡ δεύτερη ἐπισήμανση πού μᾶς προσφέρει ὁ Ὅσιος Συμεών, προέρχεται ἀπό μία λεπτομέρεια τοῦ βίου του, ὄχι καί τόσο γνωστή στό ἐκτός μοναχισμοῦ χριστεπώνυμο πλήρωμα. Τήν καταθέτουμε ἀμέσως: Ὅταν ἡ τότε «Γερουσία» τῶν Ἀσκητῶν τῆς ἐποχῆς τοῦ Ὁσίου Συμεών, πληροφορήθηκε τό μέχρι τότε ἄγνωστο εἶδος τῆς ἀσκήσεώς του, ὡς στυλίτου δηλαδή, τότε «κατεπλάγη μέ τό ὑπέρ φύσιν» ἄθλημα τοῦ Ὁσίου. Λοιπόν, «συμβούλιον λαβόντες», ἀπεφάσισαν μέ ἕνα ἔξυπνο μοναχικό τέστ, νά δοκιμάσουν, ἄν ὄντως ὁ Ὅσιος ἐμφορεῖται, στήν πρωτοφανῆ καί καινοφανῆ ἄθλησή του, ἀπό πνεῦμα Θεοῦ ἤ ἀπό πνεῦμα πλάνης ἰδίου θελήματός του. Ἔστειλαν κάποιους Γέροντες νά πλησιάσουν τόν στῦλο τοῦ Ὁσίου καί, ἀπό κάτω ἱστάμενοι, νά τοῦ ἀνακοινώσουν, ὅτι ἡ πράξη του αὐτή εἶναι ἀπόρροια ἐγωιστικοῦ ἰδίου θελήματος καί ὅτι ὀφείλει νά ὑπακούσει στήν ἀπόφαση τῆς Γεροντίας, νά ἐγκαταλείψει ἀμέσως τόν στύλο, κατεβαίνοντας καί κάνοντας ὑπακοή. Ἐάν ἡ ἀπάντηση τοῦ Συμεών εἶναι ἀρνητική – διέταξαν τούς ἀπεσταλμένους οἱ Γέροντες – τότε, διά τῆς βίας νά κατεβάσουν αὐτόν ἀπό τόν στῦλο, ὡς παρήκοον καί ἀκολουθοῦντα τό ἴδιον ἐγωϊστικό θέλημά του. Ἐάν ὅμως κάνει ὑπακοή καί ἀρχίσει ἀμέσως νά κατεβαίνει ἀπ’ τόν στῦλο, λέγοντας «νἆναι εὐλογημένο», τότε νά τόν ξαναδιατάξουν, ἐν ὀνόματι τῆς Γερουσίας, νά συνεχίσει τήν ἄθλησή του αὐτή, ἡ ὁποία ἔτσι θά ἀποδειχθεῖ, ὅτι εἶναι ἐκ Θεοῦ.
Πράγματι, λοιπόν, οἱ ἀπεσταλμένοι τῆς Γεροντίας, ἔφθασαν κοντά στόν στῦλο τοῦ Ὁσίου καί τοῦ ἀνεκοίνωσαν τήν προσταγή τῶν Γερόντων, νά ἐγκαταλείψει τόν στῦλο καί τό ἴδιόν του θέλημα. Ἀμέσως τότε, ὁ Ὅσιος, λέγοντας «νἆναι εὐλογημένο», ἄρχισε νά κατεβαίνει ἀπό τόν στῦλο. Τότε κι ἐκεῖνοι εὐθύς τόν ἐμπόδισαν νά τελειώσει τήν κάθοδό του, ἀποκαλύπτοντάς του συγχρόνως τήν σχετική προαναφερθεῖσα Γεροντική ἀπόφαση. Καί ἀφοῦ τοῦ εὐχήθηκαν καλή δύναμη καί Θεία εὐόδωση στόν ἀγῶνα του, ἀνεχώρησαν πρός τούς Γέροντας. Κι ἔτσι, εὐοδώθηκε ἡ ἀρχή τῆς στυλιτικῆς ζωῆς, ὡς τρόπος ἀκροτάτης ἀσκήσεως. Ἔστω καί βραχύβιας.
Τά συμπεράσματα τοῦ καθενός μας ἀπ’ αὐτό τό «νἆναι εὐλογημένο» τοῦ Ὁσίου μας, νομίζω ὅτι πολύ δύσκολα ἐκτίθενται ἤ ὑπονοοῦνται στήν παροῦσα γραφή. Μᾶλλον, ὅπως δείχνουν τά πράγματα – καί πάλι μετ’ ἐπιφυλάξεως – μέ τόν Πνευματικό του ὁ κάθε κοσμικός καί μέ τόν Γέροντά του ὁ κάθε μοναχός, θά τά βροῦμε. Περισσότερα, οὔτε τολμῶ οὔτε πρέπει νά πῶ, καθ’ ὅσον «αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι»· τόσο πονηραί, πού ἡ ἔνοχη ὑπακοή ἤ ἡ ἁγία ἀνυπακοή, ἔχουν μπερδεμένα τά σύνορά τους! Ὁ Θεός νά μᾶς λυπηθεῖ, ὅλους!
Πάντως, σέ κάθε περίπτωση, ἰσχύουν νομίζω τά λόγια τοῦ ἀειμνήστου ἀρχιμανδρίτου πατρός Ἠλιού Μαστρογιαννοπούλου: «Οἱ ἅγιοι χρειάζονται, ἐκ μέρους μας, μιά εἰδική ἀνακάλυψη. Μόνο μέ πνευματικούς φακούς μπορεῖς νά τούς βρεῖς. Ἀλλά καί μέ ἀνάλογο τρόπο πρέπει νά τούς προσεγγίζουμε καί νά τούς ἀξιοποιοῦμε. Καί οἱ πνευματικές ἀνατάσεις τῶν Ἁγίων εἶναι δύσκολο νά περιγραφοῦν, γιατί ἔχουν κάτι ἀπό τήν Θαβώρεια ἀπερίγραπτη ἔκπληξη, πού ἔνοιωσαν οἱ τρεῖς Μαθητές κατά τήν Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ». (Πρόλογος ἀπό τό βιβλίο του «Τρεῖς Ἅγιες τοῦ αἰῶνα μας»)
Ὅλοι μιλᾶνε γιά ὑπακοή καί ἀγάπη· καί ὅτι ἡ πραγματική ὑπακοή, σημαίνει ἀγάπη πρός τόν ἐντολοδότη. Μόνο πού φοβᾶμαι, ὅτι ἰσχύει ὁ λόγος τοῦ ἀειμνήστου Καθηγητοῦ μας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Μέγα Φαράντου: «μόνο οἱ Ἅγιοι ξέρουν νά ἀγαποῦν πραγματικά»!
Μέ ἀγάπη Χριστοῦ
Μοναχός Νεκτάριος
Χιλανδαρινόν Κελλίον Ἁγ. Νικολάου Μπουραζέρη, ΑΓ. ΟΡΟΣ
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 240-241
Αὔγουστος-Σεπτέμβριος 2022