Ὀργανούληδες!
Τούς γνωρίζετε, τούς ὀργανούληδες; Μᾶλλον ὄχι. Εὐκαιρία καί καιρός λοιπόν νά μάθετε γι’ αὐτούς, ἀφοῦ τά παιδιά μας ἀπό 7 ἕως 11 ἐτῶν, ἤδη ἀπό τόν Ἰανουάριο τοῦ 2021 προοδευτικά σέ ὅλο καί περισσότερα σχολεῖα γνωρίζονται μέ αὐτές τίς συμπαθητικές ὑπάρξεις. Πρόκειται γιά ἰδιαίτερα χαριτωμένες φιγοῦρες, πού ἀπεικονίζουν τά ὄργανα καί τούς ἱστούς ἐκείνους, πού κυρίως χρησιμοποιοῦνται γιά τίς μεταμοσχεύσεις.
Τό ἐκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ὀργανούληδες», ὅπως διαβάζουμε στήν ἱστοσελίδα τοῦ Ἱδρύματος Ὠνάση1, ἀποτελεῖ μέρος μιᾶς πρωτοβουλίας πού ἔχει ἀναλάβει τό Ἵδρυμα μέ «ὅραμα τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ τομέα τῶν μεταμοσχεύσεων» στήν Ἑλλάδα. Κορύφωση τῆς πρωτοβουλίας θά εἶναι ἡ δημιουργία τοῦ Ὠνάσειου Ἐθνικοῦ Μεταμοσχευτικοῦ Κέντρου, τό ὁποῖο ἀναμένεται νά παραδοθεῖ στήν Πολιτεία τό 2024.
Οἱ ἀριθμοί πού μᾶς παρέχονται σέ ἕνα ἀπό τά ἐκπαιδευτικά ἐργαλεῖα τοῦ Προγράμματος, τό ὁποῖο ὑποστηρίζεται, φυσικά, πλήρως ἀπό τόν Ἐθνικό Ὀργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) καί τό Ὑπουργεῖο Ὑγείας, ἐκπέμπουν σῆμα κινδύνου γιά τό ὅλο ἐγχείρημα τῶν μεταμοσχεύσεων. Οἱ ἀσθενεῖς στήν Ἑλλάδα πού περιμένουν μόσχευμα ἀνέρχονται σέ 1400, ἐνῷ οἱ δότες πού ἀντιστοιχοῦν σέ 1.000.000 κατοίκους εἶναι μόλις 4,52. Ἡ Πολιτεία, θέλοντας νά αὐξήσει τόν ἀριθμό τῶν δοτῶν, τό 2011 εἶχε ψηφίσει τόν νόμο 3984/2011, μέ τόν ὁποῖο εἶχε εἰσαγάγει τή λεγόμενη «εἰκαζόμενη συναίνεση» ὡς κριτήριο τῶν μεταμοσχεύσεων. Αὐτό σήμαινε, ὅτι ἀπό τήν 1η Ἰουνίου τοῦ 2013, τήν ἡμερομηνία ἔναρξης ἰσχύος τοῦ νόμου, ὁ ΕΟΜ δέν θά διατηροῦσε πλέον μητρῶο δωρητῶν, ὅπως ἴσχυε μέχρι ἐκείνη τήν ἡμερομηνία, ἀλλά μητρῶο ἀρνητῶν δωρεᾶς ὀργάνων. Ὅσοι δέν θά ἐγγράφονταν στό νέο αὐτό μητρῶο θά ἦσαν ὑποψήφιοι δότες ὀργάνων σέ περίπτωση ἐγκεφαλικοῦ θανάτου!
Πρίν ἀκόμα τεθεῖ σέ ἰσχύ ὁ νέος αὐτός νόμος, λόγῳ κάποιων ἀντιδράσεων ἀπό τό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Ἰατρικῆς, εἶχε συμπληρωθεῖ μέ τήν πρόταση «καί κατόπιν συναίνεσης τῆς οἰκογένειάς του»3. Αὐτό, ὅπως φαίνεται στά τελευταῖα 10 χρόνια, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά μήν αὐξηθεῖ οὐσιαστικά ἀπό τότε ὁ ἀριθμός τῶν δοτῶν. Ἔτσι ὁ νομοθέτης προέβη τό 2018 σέ νέα ρύθμιση4: Παράλληλα μέ τό ἤδη ὑπάρχον μητρῶο ἀρνητῶν δωρεᾶς ὀργάνων δημιουργήθηκε στόν ΕΟΜ πάλι μητρῶο δωρητῶν, ὥστε, στίς περιπτώσεις συνειδητῆς συναίνεσης, ἡ δωρεά νά εἶναι ἐξασφαλισμένη καί νά μή ἐξαρτᾶται ἀπό τή συναίνεση τῆς οἰκογένειας.
Προφανῶς, ὅμως, ἡ ὅλη προσπάθεια γιά τήν εὕρεση ὀργάνων ἀπαιτοῦσε μιά οὐσιαστική ἐνίσχυση, νέες ἰδέες, καινοτόμες δράσεις. Αὐτές τώρα μέ τήν ἐθνική πρωτοβουλία τοῦ Ἱδρύματος Ὠνάση βρέθηκαν. Στόχος τῆς διαφημιστικῆς καμπάνιας δέν εἶναι πλέον μόνο οἱ ἐνήλικοι. Τό θέμα εἰσάγεται στά σχολεῖα, ἤδη ἀπό τήν τάξη τῆς Β´ Δημοτικοῦ. Μάλιστα δέν περιορίζεται μόνο στά σχολεῖα. Μέσῳ τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ προγράμματος «Ὀργανούληδες» μεταφέρεται καί στίς οἰκογένειες, γιά τίς ὁποῖες ἐπίσης ἔχουν καταρτιστεῖ ἐκπαιδευτικά ἐργαλεῖα!5 Οἱ γονεῖς συμβουλεύονται σχετικά μέ τό πῶς μποροῦν νά φέρουν τό θέμα κοντά στά παιδιά τους ἤδη ἀπό τήν ἡλικία τῶν 4 ἐτῶν, πάντα βέβαια μέ αὐτοπεποίθηση, χωρίς βιασύνη, χωρίς ἀναγκασμούς, πάντα, ὅσο εἶναι δυνατό, μέ τή συμμετοχή ὅλων τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας καί πάντα μέ τό νά ἑστιάζουν στά αἰσθήματα ἐκείνων πού ἔχουν ἀνάγκη τά ὄργανα καί τά δέχονται. Ἔτσι ἐμπλέκεται ἡ ἀπόκτηση γνώσης γύρω ἀπό τά ὄργανα μέ τήν καλλιέργεια τῆς κουλτούρας τῆς δωρεᾶς, τό σχολεῖο μέ τήν οἰκογένεια. Καί προφανῶς ἡ ἐμπλοκή τῆς οἰκογένειας δέν εἶναι τυχαία, ἀφοῦ στήν περίπτωση μή ἐγγραφῆς στό μητρῶο δωρητῶν, ἡ οἰκογένεια καλεῖται νά συναινέσει καί νά ἐκπληρώσει τίς ἐπιθυμίες τοῦ κάθε μέλους.
Στή γνωριμία τους μέ τούς «ὀργανούληδες», τά παιδιά μας θά μάθουν γιά τή θέση, τό μέγεθος καί τή λειτουργία τῶν 6 συμπαγῶν ὀργάνων, ἥπατος, καρδιᾶς, πνευμόνων, νεφρῶν, παγκρέατος καί λεπτοῦ ἐντέρου, θά 
πληροφορηθοῦν γιά τούς ἱστούς, τόν μυελό τῶν ὀστῶν, τό δέρμα καί τόν κερατοειδῆ χιτῶνα. Ἀφ’ ἑτέρου, θά εἰσάγονται στό πνεῦμα τῶν μεταμοσχεύσεων. Θά συνειδητοποιοῦν ὅτι ἡ ἀπόφαση νά δωρίσουν τά ὄργανά τους μετά θάνατον θά τούς καταστήσει «ὑπερήρωες», ἡ ἀλληλεγγύη τους θά χαρίσει ζωή, θά δώσει μιά «δεύτερη εὐκαιρία» σέ συνανθρώπους τους. Προφανές εἶναι, ὅτι ὁ καθένας ἀξίζει καί πρέπει νά τοῦ δοθεῖ μιά δεύτερη εὐκαιρία. Εἶναι ἀπάνθρωπο νά τοῦ τή στερήσεις. Ἐπί πλέον αὐτή ἡ ἀπόφαση θά ἐκφράσει μιά «στάση ζωῆς, πού ἐπιστρέφει σέ ἐμᾶς καί τούς δικούς μας», «δημιουργῶντας ἕνα καλύτερο μέλλον γιά τή ζωή ὅλων». Τά παιδιά θά ἔχουν τήν εὐκαιρία, νά γνωρίσουν τήν «ἱστορία τοῦ Σταμάτη», ἑνός φανταστικοῦ προσώπου, τό ὁποῖο ὅμως ἐκφράζει τίς ἐμπειρίες καί τά συμπτώματα πολλῶν ἀνθρώπων πού περιμένουν μόσχευμα: μαθαίνουν τό ὄργανο πού χρειάζεται ὁ Σταμάτης καί καλοῦνται νά σκεφτοῦν, «πῶς μπορεῖ ἡ δωρεά ἑνός ὀργάνου νά βελτιώσει τή ζωή τοῦ Σταμάτη», «τί θά μπορεῖ νά κάνει πού δέν μποροῦσε νά κάνει νωρίτερα», «πῶς θά ἔνιωθε ὁ Σταμάτης ἄν τοῦ προσφερόταν ἕνα μόσχευμα». Φυσικά σέ ὅλη αὐτή τήν ἐξοικείωση μέ τίς μεταμοσχεύσεις καμία σκέψη, καμία ἀμφιβολία δέν ἐπιτρέπεται νά ἐπισκιάσει τό μεγάλο αὐτό ἀγαθό. Ἐπίσης τά παιδιά ὅπως καί ὅλοι οἱ συμμετέχοντες μαθαίνουν, ὅτι «Οἱ περισσότερες θρησκεῖες, ὅπως καί ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὑποστηρίζουν τίς βασικές ἀρχές τῆς δωρεᾶς ὀργάνων καί κατανοοῦν πώς ἡ δωρεά ὀργάνων εἶναι θέμα ἀτομικῆς ἐπιλογῆς».
Ὄντως ἔτσι ἔχουν τά πράγματα ὡς πρός τή Διοίκηση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Στίς «Βασικές 
θέσεις ἐπί τῆς Ἠθικῆς τῶν Μεταμοσχεύσεων» (10.12.1999)6 τονίζεται ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση ἡ «συνειδητή συναίνεση» ἐκ μέρους τοῦ δότη (ἄρθρο 5β καί 18) καί ἡ πεποίθηση, ὅτι «ὁ λήπτης λαμβάνει θνητό σῶμα» (ἄρθρο 5α). Ἡ πεποίθηση αὐτή στηρίζεται στήν κατ’ αὐτήν «διεθνῶς ὁμόφωνη ἄποψη ὅτι ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος ταυτίζεται μέ τό ἀμετάκλητο βιολογικό τέλος τοῦ ἀνθρώπου» (ἄρθρο 12). Γι’ αὐτό καί στό ἄρθρο 13 καταλήγει στή θέση: «Αὐτό πού στήν οὐσία κάνει ἡ τεχνητή ὑποστήριξη τῆς ἀναπνοῆς, εἶναι ὅτι προσωρινά ἀναχαιτίζει τήν διαδικασία ἀποσυνθέσεως τοῦ σώματος ὄχι ὅμως καί τήν ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς.»
Μέ ἀφορμή τό ἐκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ὀργανούληδες» καί τήν ἐπίκληση ἐκ μέρους αὐτοῦ τοῦ προγράμματος τῆς θετικῆς θέσης τῆς Ἐκκλησίας ὡς πρός τίς μεταμοσχεύσεις θά θέλαμε νά ἐκφράσουμε τήν παράκλησή μας πρός τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τήν ἀναθεώρηση αὐτῶν τῶν «Βασικῶν θέσεων ἐπί τῆς Ἠθικῆς τῶν Μεταμοσχεύσεων». Περιοριζόμαστε στό κεντρικό σημεῖο τοῦ ὅλου ζητήματος τῶν Μεταμοσχεύσεων, στόν ἐγκεφαλικό θάνατο ὁ ὁποῖος, ὅπως φαίνεται καθαρά ἀπό τό ἔγγραφο, γίνεται ἀποδεκτός ὡς ὁριστικός θάνατος καί ἑπομένως ὡς χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Εἶναι ὅμως δυνατό, νά ἀποδεχθοῦμε τήν ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα σέ ἀνθρώπους πού ἔχουν μέν διαγνωστεῖ ἐγκεφαλικά νεκροί, οἱ ὁποῖοι ὅμως μέ δεδομένη τήν κατάλληλη μηχανική ὑποστήριξη:
- πρέπει νά δέχονται περιποίηση καί ἐπίβλεψη. Προκειμένου νά μή πεθάνουν, πρέπει νά τούς παρέχονται τροφή καί φάρμακα.
- παρουσιάζουν τή διατήρηση σταθερῆς θερμοκρασίας, ἀσυνήθεις κινήσεις γνωστές ὡς «Lazarus Sign», ἀπορρόφηση καί ἀφομοίωση τροφῶν, αὔξηση βάρους, ἐπούλωση τραυμάτων.
- κατά τήν ὥρα τῆς χειρουργικῆς ἐπέμβασης γιά τήν ἀφαίρεση τῶν ὀργάνων μπορεῖ νά ἐμφανίζουν αὔξηση τῆς ἀρτηριακῆς πίεσης καί τοῦ ρυθμοῦ τῆς καρδιᾶς, κοκκίνισμα τοῦ προσώπου ἤ σημείων τοῦ δέρματος, ἐφίδρωση, δάκρυα στά μάτια, πού σέ ἄλλες ἐγχειρήσεις ἑρμηνεύονται ὡς σημάδια ἀντίδρασης στόν πόνο.
- ἐν ἀνάγκῃ δέχονται προσπάθειες ἀναζωογόνησης.
- καί τό πιό ἐντυπωσιακό, σέ περίπτωση ἐγκύων γυναικῶν μποροῦν νά κυοφοροῦν γιά ὁλόκληρους μῆνες καί νά φέρουν στόν κόσμο ζωντανά καί ὑγιῆ μωρά7.
Εἶναι ὄντως δυνατό νά ἀποδεχθοῦμε τήν ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα σέ ἀνθρώπους πού ἐκδηλώνουν τό ἐξαιρετικά πολύπλοκο φαινόμενο ζωῆς, τό ὁποῖο παρατηρεῖται σέ κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξη; 30 περίπου τρισεκατομμύρια κυττάρων συνυπάρχουν καί ἀλληλεπιδροῦν στό ἀνθρώπινο σῶμα, ἀπό τά ὁποῖα στήν περίπτωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου πρέπει βέβαια νά ἀφαιρέσουμε τά περίπου 100 δισεκατομμύρια ἐγκεφαλικά κύτταρα πού ἔχουν νεκρωθεῖ. Ἤδη ἡ ζωή, πού ἐξελίσσεται σέ ἕνα μόνο τῶν 29,9 τρισεκατομμυρίων κυττάρων τοῦ 
ἐγκεφαλικά νεκροῦ ἀνθρώπου θά ἔπρεπε νά μᾶς πείθει γιά τήν ὕπαρξη ψυχῆς στό σῶμα αὐτό: ἡ ὑποδομή, οἱ λειτουργίες, τά ἐργοστάσια μέ μικροσκοπικά ρομπότ, τό σύστημα ἀνακύκλωσης πού διαθέτει, τό ὁδικό σύστημα μέ συνεχῆ πυκνή κίνηση τῶν περίπου 100.000.000 μορίων τοῦ κυττάρου, τό ὁποῖο ἐπεκτείνεται συνεχῶς γιά τή σύνδεση νέων περιοχῶν, ἡ παραγωγή ἐνέργειας μέρα νύχτα σέ μεγάλα ἐργοστάσια, ὁ πυρήνας τοῦ κυττάρου, πού περιέχει ὅλες τίς ὁδηγίες γιά τήν κανονική λειτουργία του σέ ἐπιμήκεις ἕλικες, τό DNA. Ὅλη αὐτή ἡ πολυπλοκότητα καί κινητικότητα τοῦ ἑνός κυττάρου ὑφίσταται σέ ἕναν χῶρο ἐλάχιστων ἑκατοστῶν τοῦ χιλιοστομέτρου. Καί αὐτό τό κύτταρο βρίσκεται σέ συνεργασία μέ τρισεκατομμύρια ἄλλα στό ὑποτιθέμενο νεκρό ἄνθρωπο.
Μέ δεδομένο αὐτήν τήν κραυγαλέα σύγκρουση στό ζήτημα καί μόνο τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου τῶν «Βασικῶν θέσεων ἐπί τῆς Ἠθικῆς τῶν Μεταμοσχεύσεων» μέ τήν πραγματικότητα ζωῆς τῶν ἐγκεφαλικά νεκρῶν, δέν ἐπιβάλλεται ἐπί τέλους ἡ ἄμεση ἀναθεώρηση αὐτοῦ τοῦ κειμένου καί ἡ ἀλλαγή τῆς τοποθέτησης τῆς Διοίκησης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος σέ αὐτό τό τόσο σημαντικό θέμα;
Λέον Μπράνγκ
Δρ. Θεολογίας
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 234
Φεβρουάριος 2022
Ὑποσημειώσεις:
1. https://www.onassis.org/el/health/orgamites-a-new-educational-program-promoting-healthy-living-and-organ-donation.
2. https://www.onassis.org/cms/documents/472/Brochure-for_families-Orgamites.pdf. Σέ μιά παγκόσμια στατιστική γιά τό 2020 ἡγοῦνται οἱ ΗΠΑ καί ἡ Ἱσπανία μέ 38 καί 37,9 δότες ἀνά ἑκατομμύριο (βλ. https://de.statista.com/statistik/daten/studie/226978/umfrage/anzahl-postmortaler-organspender-in-ausgewaehlten-laendern/).
3. Ἄρθρο 55 παρ. 4 τοῦ Νόμου 4075/2012.
4. Νόμος 4512/2018.
5. Βλ. ὑποσημείωση 2, ὅπως ἐπίσης https://www.onassis.org/cms/documents/473/Brochure-for_parents-Orgamites.pdf.
6. http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/commitees/bioethics/k0005.htm. Τίς παραθέτει καί ὁ ΕΟΜ: https://www.eom.gr/ekklisia-kai-metamoscheyseis-organon-iston-kai-kyttaron/.
7. Βλ. Sebastian T. Vogel, Organentnahmen bei hirntoten Schwangeren. Oder: Sterbehilfe am Lebensanfang?, Frankfurt am Main 2013. Στίς σελίδες 10 ἕως 28 παρουσιάζονται μέ βάση τή διεθνῆ βιβλιογραφία 30 περιπτώσεις, στίς ὁποῖες οἱ περισσότερες εἶχαν θετική ἔκβαση. Δηλαδή τά ἔμβρυα γεννήθηκαν μέ καισαρική τομή καί ἐπιβίωσαν. Τό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μηχανικῆς ὑποστήριξης μετά τή διάγνωσή του.