Τό ἑνιαῖο τοῦ Δυτικοῦ πολιτισμοῦ:
Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα
Ἡ κάθε ἰδεολογία δημιουργεῖ μιά δικιά της ἰδανική εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν μιά χριστιανική παράδοση μετατρέπεται σέ ἰδεολογία, ὅταν ξεφεύγει ἀπό τήν πραγματική βίωση τοῦ ἤθους τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποία ἐντοπίζουμε σέ ὅλους τούς Ἁγίους ὅλων τῶν αἰώνων, τότε δημιουργεῖ ἕναν πλασματικό Χριστό. Ἰδίως δέ ὅταν ὁ ἄνθρωπος καταλαμβάνει τή θέση τοῦ Χριστοῦ, ὅπως συνέβη στήν παπική καί στή συνέχεια σέ ὅλη τήν δυτική χριστιανική παράδοση, τότε οἱ ἐπιπτώσεις εἶναι τεράστιες γιά τήν κοινωνική συμβίωση τῶν ἀνθρώπων. Καθιερώνεται μιά καθαρά ἀνθρωποκεντρική θεώρηση τῆς ζωῆς, παραμερίζεται ὅλο καί περισσότερο τό θέλημα τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο, τόν ὁποῖο ἔχει ἀποκαλύψει κατ’ ἐξοχήν μέσῳ τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ, καί ἐπικρατοῦν οἱ φαντασιώσεις τῶν ἀνθρώπων γιά τόν ἰδανικό ἄνθρωπο καί τήν ἰδανική κοινωνία. Ἐπιπτώσεις αὐτῶν τῶν φαντασιώσεων εἶναι λ.χ. οἱ σταυροφορίες τοῦ Πάπα καί τῶν Δυτικῶν ἐντολοδόχων του, πού ἀπέβλεπαν στήν κατάκτηση τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς, οἱ θρησκευτικοί πόλεμοι στήν Δύση μεταξύ ἀρχόντων προσκείμενων στόν Παπισμό καί τόν Προτεσταντισμό, ἡ Ἱερά Ἐξέταση πού ἀπέβλεπε στή συμμόρφωση τοῦ ἐπαναστατῶν καί αἱρετικῶν, ἡ ἐκτέλεση δεκάδων χιλιάδων στή λαιμητόμο, γιά νά ἱκανοποιηθεῖ τό ἀνθρωποείδωλο τῆς Πρώτης Γαλλικῆς Δημοκρατίας, τά ἑκατομμύρια θύματα τῶν ἰδιαιτέρως ἀπάνθρωπων ἰδεολογιῶν τοῦ 20ου αἰῶνα, τοῦ Κομμουνισμοῦ καί τοῦ Ναζισμοῦ.
Σταχυολογοῦμε στή συνέχεια τρία παραδείγματα, τό πρῶτο ἀπό τόν εὐρύτερο χῶρο τῆς Ἱερᾶς Ἐξέτασης, τό δεύτερο ἀπό τήν ἐποχή τῆς Πρώτης Γαλλικῆς Δημοκρατίας καί τό τρίτο ἀπό τόν χῶρο τῆς κομμουνιστικῆς ἰδεολογίας.
Μιά χαρακτηριστική δίκη γιά τό ἀδίκημα τῆς μαγείας
Ἡ Ρεβέκκα Λέμπ (Rebekka Lemb) στό τέλος τοῦ 16ου αἰῶνα ἦταν κάτοικος τῆς μικρῆς πόλης Nordlingen στή Βαυαρία, πού σήμερα ἔχει περίπου 20.000 κατοίκους. Στόν μεσαίωνα ἦταν μιά ἐλεύθερη πόλη, πού ὑπαγόταν ἀπ’ εὐθείας στόν αὐτοκράτορα τῆς Γερμανίας. Οἱ πολῖτες τῆς πόλης γνώριζαν ὁ ἕνας τόν ἄλλο καί φοβοῦνταν τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ στήν περίπτωση πού στήν πόλη γίνονταν ἀνεκτοί ἄνθρωποι ἁμαρτωλοί. Ἑπομένως, ὅσοι εἶχαν ἀναλάβει ἀξιώματα καί μαζί τους ὅλοι οἱ πολῖτες ἐπέβλεπαν ὁ ἕνας τόν ἄλλο. Ἡ φροντίδα γιά τή δικαιοσύνη ἐνέπιπτε στίς βασικές εὐθύνες τοῦ συμβουλίου τῆς πόλης, τοῦ ὁποίου πρόεδρος ἦταν ὁ νεοεκλεγείς δήμαρχος Ἰωάννης Φέρινγερ (Johannes Pferinger), μαραγκός στό ἐπάγγελμα. Ἔδειχνε μεγάλο ζῆλο γιά τίς ὑποθέσεις τῆς πόλης ὅπως καί κάποιοι ἄλλοι νεοεκλεγέντες σύμβουλοι.
Θέμα ἐπίκαιρο ἐκείνη τήν ἐποχή ἦταν ἡ δίωξη τῶν μάγων καί μαγισσῶν. Εἶχε προκύψει σέ μεγάλη ἔκταση ἀπό τή λεγόμενη βούλα τῶν μάγων καί μαγισσῶν, ἡ ὁποία ἐκδόθηκε τό 1484 ἀπό τόν πάπα Ἰννοκέντιο Η΄. Ἕνα ἄλλο ἀποφασιστικό βῆμα γιά τήν μεγάλη ἐξάπλωση τοῦ φαινομένου ἦταν ἡ καθιέρωση τῆς Constitutio Criminalis Carolina τό 1532, δηλ. ὁ νομικός κώδικας τοῦ Αὐτοκράτορα Καρόλου τοῦ 5ου, ὁ ὁποῖος μέ τή §109 ἐνέταξε τή μαγεία στά κοσμικά ἀδικήματα καί προέβλεπε ὡς τιμωρία τήν καύση στήν πυρά. Στό ἄρθρο 52 τόνιζε αὐτός ὁ κώδικας κάτι ἐξαιρετικά σημαντικό γιά τίς διαστάσεις πού πῆρε τό κυνήγι τῶν μάγων καί μαγισσῶν ἀπό τόν 16ο ὡς τόν 18ο αἰῶνα: ἡ μαγεία, σύμφωνα μέ τό ἄρθρο αὐτό διδάσκεται, καί ἑπομένως μιά μάγισσα πού ἔχει συλληφθεῖ, πρέπει νά ἀναγνωρίσει καί νά κατονομάσει τή δασκάλα της καί τίς συνένοχές της.
Τό κακό ξεκίνησε στίς 8 Νοεμβρίου του1589 μέ τή σύλληψη μιᾶς γυναίκας, γνωστῆς γιά τή τρέλα της, τῆς Οὔρσουλα Χάϊντερ (Ursula Haider), ἡ ὁποία δημόσια εἶχε ἐκφράσει φαντασιώσεις γιά μιά ἐρωτική σχέση μέ τόν Διάβολο. Ἤδη τή στιγμή τῆς σύλληψης εἶχε φανερώσει ἔντονα ψυχικά προβλήματα. Πίστευε, ὅτι ἦταν ἕνα εἶδος δαίμονα καί ὅτι εἶχε σκοτώσει τό παιδί τῆς οἰκογένειας, ὅπου ἐργαζόταν ὡς ὑπηρεσία. Μάλιστα αὐτό τό ἐκμυστηρεύτηκε σέ μιά γειτόνισσα καί ἔτσι συνελήφθη. Στή φυλακή πλέον συνειδητοποίησε τήν κατάστασή της καί ἀρνήθηκε ὅλες αὐτές τίς πράξεις, πού προηγουμένως εἶχε ὁμολογήσει. Σύντομα ὅμως ἐπανῆρθε ἡ σύγχυση στό μυαλό της καί τό βύθισμα στίς φαντασιώσεις της. Ὅταν τήν ἀπείλησαν μέ βασανιστήρια ὁμολόγησε τά ὀνόματα τριῶν γυναικῶν πού δῆθεν ἔφαγαν μαζί της τό νεκρό παιδί. Ἔπειτα, ἐνώπιον τῶν μελῶν τοῦ Συμβουλίου τῆς πόλης ἀνέφερε καί ἄλλες γυναῖκες. Τελικά καταδικάστηκε στήν πυρά καί κάηκε στίς 15 Μαΐου τοῦ 1590.
Κατά τή διάρκεια τῶν ἀνακρίσεων ὅλων ἐκείνων τῶν γυναικῶν πού εἶχε κατονομάσει ἡ Οὔρσουλα Χάϊντερ, ἔπεσε καί τό ὄνομα τῆς Ρεβέκκας Λέμπ ἡ ὁποία ὡς μητέρα ἕξι παιδιῶν καί σύζυγος εὐϋπόληπτου πολίτη ἔχαιρε στήν πόλη μεγάλης ἐκτιμήσεως. Φυλακίστηκε τήν 1η Ἰουνίου τοῦ 1590. Στήν πρώτη ἀνάκριση, ἐπικαλούμενη τόν Θεό, ὑπογράμμισε τήν ἀθωότητά της. Ποτέ, ὅπως ἔλεγε, δέν θά προκαλοῦσε τόση ντροπή στόν σύζυγο καί στά παιδιά της, τά ὁποῖα τά μεγάλωσε μέ φόβο Θεοῦ. Ὅλες οἱ προσπάθειες τοῦ συζύγου της νά τήν ἀπελευθερώσει ναυάγησαν. Στίς 6 Ἰουλίου, ἀντιμέτωπη μέ δύο ἐπίσης κατηγορούμενες γιά τό ἀδίκημα τῆς μαγείας, ἐνοχοποιήθηκε ἀπό αὐτές ὑπό τήν πίεση βασανιστηρίων μέ τόν ἰσχυρισμό, ὅτι τήν εἶδαν σέ συναντήσεις μαγισσῶν. Αὐτές οἱ δύο γυναῖκες ἐκτελέστηκαν στίς 10 Ἰουλίου στήν πυρά, χωρίς νά ἔχουν ἀνακαλέσει τήν ψευδῆ μαρτυρία ἐναντίον της. Τώρα πλέον εἶχε περιέλθει σέ δύσκολη θέση. Στήν ἀνησυχία της ἔγραψε μεταξύ ἄλλων στό σύζυγό της: «Ἀκόμη καί χίλιοι νά μέ ἐνοχοποιοῦν γιά μαγεία, ἐγώ εἶμαι ἀθώα, ἀλλιῶς νά ἔρθουν ὅλοι οἱ δαίμονες νά μέ κομματιάσουν. Ἀκόμα καί νά μέ βασανίσουν, δέν ἔχω τίποτε νά ὁμολογήσω […] Μή ἀνησυχήσεις, ἡ ψυχή μου δέν βαρύνεται μέ καμιά ἐνοχή…».
Καί ἄλλη προσπάθεια τοῦ συζύγου γιά τήν ἀποφυλάκισή της ἀπέτυχε. Αὐτή τήν φορά, ὑπογραμμίζοντας τήν προηγούμενη βιωτή τῆς γυναίκας του, τό φόβο Θεοῦ πού εἶχε, τήν εὐσέβεια καί εἰλικρίνειά της, τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν μέ τήν ἀνάγνωση τοῦ Ψαλτηρίου τοῦ Δαβίδ κ.ἄ., ἱκέτευσε τούς σεβαστούς κυρίους τοῦ Συμβουλίου τῆς πόλεως, ἀλλά χωρίς ἐπιτυχία. Ἀκολούθησε ἄλλη μιά ἁπλή ἀνάκριση τῆς Ρεβέκκας στίς 29 Ἰουλίου καί ἔπειτα λήφθηκε ἡ ἀπόφαση γιά τήν ἐφαρμογή βασανιστηρίων. Μέ τό σφίξιμο τοῦ ἀντίχειρα καί τήν ἱσπανική μπότα, τήν εἰσαγωγή τοῦ κάτω μέρους τοῦ ποδιοῦ σέ σφικτήρα, ἡ Ρεβέκκα δέν ὁμολόγησε καμιά ἐνοχή. Ἔτσι ἀκολούθησε τήν ἑπόμενη μέρα τό τέντωμα τοῦ σώματος μέ δεμένα τά χέρια στήν πλάτη. Ἡ Ρεβέκκα ὁμολόγησε, ὅτι εἶχε σεξουαλικές σχέσεις μέ τόν Διάβολο. Σέ ἄλλες ἀνακρίσεις ὁμολόγησε τήν βόλτα μαγισσῶν, ξόρκια γιά πρόκληση ζημιῶν καί ἀποκάλυψε ὀνόματα συνενόχων της, ἀποκλειστικά γυναικῶν τοῦ στενοῦ δικοῦ της κύκλου γνωριμιῶν, συζύγων δημάρχων, συμβούλων καί ἀνωτέρων δημοσίων ὑπαλλήλων. Ὅλες οἱ συναντήσεις μαγισσῶν, ὅπως κατέθεσε, ἔγιναν στά δημόσια κτήρια τῆς πόλης. Μέ τόσες γυναῖκες ἀπό τά ἀνώτερα στρώματα τῆς πόλης ἴσως ὑπῆρχε ἡ ἐλπίδα, τό δημοτικό Συμβούλιο νά σταματήσει τό κυνῆγι αὐτό. Στίς 2 Αὐγούστου ἡ Ρεβέκκα καταλαμβάνεται ἀπό ἔντονη ἀπογοήτευση. Ἡ ὁμολογία σήμαινε βασανιστικό θάνατο, μιά ἀνάκληση τῆς ὁμολογίας ἀπό τήν ἄλλη πλευρά σήμαινε ἄλλα βασανιστήρια. Ἐπί πλέον μέ τήν ἐνοχοποίηση ἀθώων εἶχε προσθέσει ἀβάσταχτες τύψεις στήν συνείδησή της.
Στίς 10 Αὐγούστου ὁ σύζυγός της καταφέρνει νά τήν δεῖ στή φυλακή. Ἀνακαλεῖ, ὅ,τι ἔχει ὁμολογήσει ὡς τώρα, ἐκφράζοντας βαριές κατηγορίες ἐναντίον τοῦ συμβουλίου. Τό ἀποτέλεσμα τῆς ἀνάκλησης: μέ τόν ἐκ νέου βασανισμό της στίς 20 Αὐγούστου ὁμολογεῖ, ὅτι ἔχει φάει νεκρά παιδιά, ἐπίσης ὁμολογεῖ κάποιες δολοφονίες, πού ὅμως ἤδη εἶχε ὁμολογήσει ἡ Οὔρσουλα Χάϊντερ. Στίς 2 Σεπτεμβρίου καταδικάζεται σέ θάνατο καί ἡ καταδικαστική ἀπόφαση ἐκτελεῖται στίς 9 Σεπτεμβρίου μέ τήν καύση της.
Οἱ ἁλυσιδωτές δίκες πού ξεκίνησαν μέ τήν φυλάκιση, ἀνάκριση, καταδίκη καί ἐκτέλεση τῆς Οὔρσουλας Χάϊντερ ὁδήγησαν συνολικά δεκαοκτώ γυναῖκες στόν θάνατο στήν πυρά. Δύο πέθαναν στήν φυλακή καί δύο ἀφέθηκαν ἐλεύθερες. Μόνο σέ μία γυναίκα δέν σχηματίστηκε ποτέ κατηγορία.
Ἡ καταδίκη καί ἐκτέλεση στή λαιμητόμο ἑνός λαμπροῦ ἐπιστήμονα
Ὁ Ἀντουάν Λοράν Λαβουαζιέ (Antoine Laurent Lavoisier) ἔχει μείνει γνωστός στήν ἱστορία ὡς πατέρας τῆς Χημείας γιά τίς ἐξαιρετικές του ἀνακαλύψεις, οἱ ὁποῖες ἔθεσαν τίς βάσεις τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης. Ἀνάμεσα στά ἐκπληκτικά κατορθώματά του ἀπαριθμοῦνται: Ἡ ἐπιστημονική ἐξήγηση τῆς καύσης, τῆς φωτιᾶς, ὅτι προέρχεται ἀπό τήν ἕνωση τοῦ ὀξυγόνου μέ ἄλλα στοιχεῖα. Ἡ διατύπωση τῆς ἀρχῆς τῆς διατήρησης τῆς μάζας, ὅτι δηλ. στή φύση τίποτα δέ δημιουργεῖται ἐκ τοῦ μηδενός, τίποτα δέν καταστρέφεται, ὅλα ἁπλῶς μεταβάλλονται. Ἡ μελέτη τῆς σύνθεσης τοῦ νεροῦ καί τοῦ φαινομένου τῆς ζυμώσεως, ἡ ἐπιστημονική ἐξήγηση γιά τό πῶς λειτουργεῖ ἡ ἀναπνοή στό ἀνθρώπινο σῶμα καί πολλά ἄλλα.
Αὐτός ὁ καταπληκτικός ἐπιστήμονας, ὁ ὁποῖος στά 25του χρόνια ἔγινε μέλος τῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν τῆς Γαλλίας, στήν πιό παραγωγική του ἡλικία τῶν πενῆντα ἑνός ἐτῶν ὁδηγήθηκε στίς 8 Μαΐου τοῦ 1794 στή λαιμητόμο, ἐπειδή ἔτυχε νά βρίσκεται στό ἀντίθετο στρατόπεδο ἀπό τούς φανατικούς τῆς Πρώτης Γαλλικῆς Δημοκρατίας, ἦταν βασιλόφρων. Ὁ πατέρας του ἦταν γενικός φοροεισπράκτορας τοῦ κράτους, θέση πού ἀργότερα κατέλαβε καί ὁ ἴδιος. Προφανῶς τούς φοροεισπράκτορες, ἰδίως τούς ἰθύνοντες, μισοῦσε ἡ φτωχή Γαλλία τῆς ἐποχῆς, ἡ ὁποία εἶχε ἀναλάβει τήν ἐξουσία. Πέρα ἀπό τήν καταγωγή καί τήν ἐπίσημη ἐργασία του εἶχε κάνει ἕνα θανάσιμο λάθος στά προεπαναστατικά χρόνια. Εἶχε ἐπικρίνει μιά ἀπό τίς μετέπειτα ἡγετικές μορφές τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης, τόν νεαρό δικηγόρο Ζάν Πώλ Μαρά (Jean-Paul Marat) γιά ἕνα ἐγχειρίδιο πού εἶχε ἐκδώσει μέ τόν τίτλο «Φυσικές ἔρευνες ἐπί τῆς πυρᾶς». Τό περιεχόμενο τοῦ ἐγχειριδίου τό εἶχε χαρακτηρίσει ὡς σκέτες ἀνοησίες. Ὁ Μαρά, ὁ ὁποῖος εἶχε γίνει βουλευτής τό 1789 καί ἀργότερα καί πρόεδρος τῶν Ἰακωβίνων, δέν εἶχε ξεχάσει αὐτή τήν ταπεινωτική γι’ αὐτόν κριτική. Ἔτσι στήν ἐφημερίδα του «Φίλος τοῦ Λαοῦ» ἐπιτέθηκε στόν Λαβουαζιέ μέ λόγια ὅπως: «Καταγγέλλω τόν ἀγύρτη Λαβουαζιέ, μαθητευόμενο χημικό, γενικό φοροεισπράκτορα, τόν ὑποτιθέμενο πατέρα ὅλων τῶν ἀνακαλύψεων». Σύντομα μέ τήν πολεμική του κατάφερε τό κλείσιμο τοῦ ἐργαστηρίου του ὅπως καί τή σύλληψή του. Ἔπειτα μπῆκε σέ δράση τό ἐπαναστατικό δικαστήριο. Τόν καταδίκασε μέ ἀνυπόστατες κατηγορίες σέ θάνατο, παρά τά τεράστια σέ ὄγκο ἐρευνητικά ἐπιτεύγματά του καί παρά τήν ἐπιβεβαίωση πού κατατέθηκε, ὅτι συγκαταλέγεται ἀνάμεσα στίς ἡγετικές μορφές τῆς ἐπιστήμης σέ ὅλη τήν Εὐρώπη. Ὁ φανατικός πρόεδρος τοῦ δικαστηρίου ἔκλεισε τή δίκη μέ τά λόγια: «Ἡ δημοκρατία δέν χρειάζεται οὔτε ἐπιστήμονες, οὔτε χημικούς, ἡ πορεία τῆς δικαιοσύνης δέν πρέπει νά ἀνακόπτεται». Τόν ἔστειλε στή λαιμητόμο. Τήν ἴδια μέρα τό ἀπόγευμα κύλισε τό κεφάλι του στό καλάθι ὅλων ἐκείνων πού καταδικάστηκαν ὡς ἐχθροί της δημοκρατίας. Ὁ φίλος του, ὁ Ἰταλός μαθηματικός καί ἀστρονόμος Ζοζέφ Λουΐ Λαγκράνζ (Joseph-Louis Lagrange) δήλωσε μιά μέρα ἀργότερα: «Χρειάστηκε μόνο μιά στιγμή, γιά νά κοπεῖ αὐτό τό κεφάλι, ἀλλά 100 χρόνια ἴσως δέν ἀρκοῦν, γιά νά ἀναδειχθεῖ ἕνα παρόμοιο».
Ἡ τροχοπέδη τῆς ἰδεολογικῆς τύφλωσης
«Ἡ θρησκειοποίηση τοῦ Κομμουνισμοῦ» εἶναι ὁ τίτλος ἑνός ἐξαιρετικοῦ ἄρθρου τοῦ Βλάση Ἀγτζίδη πού δημοσιεύθηκε τό 1999 στό φύλλο τῆς 14ης-15ης Αὐγούστου τῆς «Καθημερινῆς». Ὁ Κομμουνισμός, παρ’ ὅτι ἦταν μιά καθαρά ἐνδοκοσμική καί ὑλιστική ἰδεολογία εἶχε ὅλα τά στοιχεῖα τῆς θρησκείας:
Εἶχε τόν «προφήτη» του, τόν Κάρολο Μάρξ, ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ τήν πίστη τῶν Κομμουνιστῶν μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια ἑρμήνευσε τόν ροῦ τῆς ἱστορίας καί διέβλεπε ἀκόμα καί τήν μελλοντική ἐξέλιξή της. Ὡς καί τόν παράδεισο διεῖδε καί προσδιόρισε μέ τή γραφίδα του, τήν ἀταξική κοινωνία.
Εἶχε τήν «Μέκκα» του, ἕνα εἶδος «Παναγίου Τάφου» καί μάλιστα μέ περιεχόμενο, τό μαυσωλεῖο τοῦ Λένιν μέ τό βαλσαμωμένο σῶμα του, τόπος προσκυνήματος γιά ἑκατομμύρια κομμουνιστῶν.
Εἶχε τούς Μεγάλους Διδασκάλους, ἕνα εἶδος ἁγίων καί μεσσιανικῶν μορφῶν, τόν Λένιν ὡς «φωτοβόλο ἀστέρι» καί «μεγάλο στρατηγό τῆς ἐργατικῆς τάξης», τόν Στάλιν ὡς «μεγάλο τιμονιέρη» καί «ἀτρόμητο στρατηγό». Αὐτοί φρόντισαν νά δώσουν στό ὅραμα τοῦ Μάρξ ἱστορική σάρκα καί ὀστᾶ, γέννησαν μιά νέα ἱστορική πραγματικότητα.
Εἶχε ὡς ἀλάθητο ἱερατεῖο τό Πολιτικό Γραφεῖο.
Εἶχε ὡς λειτουργούς τά κομματικά στελέχη πού σκοπό εἶχαν τήν μετατροπή ὅλης τῆς κοσμικῆς πραγματικότητας σύμφωνα μέ τά ἰδανικά τῆς νέας κομμουνιστικῆς κοινωνίας, ὥστε, τελικά, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μαζί, νά ἀποτελέσουν τούς πιστούς αὐτοῦ του νέου περιούσιου λαοῦ.
Σέ αὐτήν τήν κομμουνιστική θρησκεία τή θέση τῆς ὑψίστης “θεότητας” κατέχει, φυσικά, ὁ ὑλισμός. Σέ ὕψιστη ἀλήθεια καί δόγμα αὐτῆς τῆς θρησκείας ἀναδείχθηκε ἡ μαρξιστική θεωρία γιά τήν πάλη τῶν τάξεων, ἐπειδή ἑρμηνεύει τόν ὑλισμό σέ κοινωνικό ἐπίπεδο, καί ἡ δαρβινική θεωρία γιά τήν ἐξέλιξη τῶν εἰδῶν, ἐπειδή ἑρμηνεύει τόν ὑλισμό στό ἐπίπεδο τῆς φύσης καί τῆς βιοποικιλίας. Συνεπῶς, κάθε ἀπόπειρα διαφορετικῆς ἑρμηνείας, ἐξ ἀρχῆς ἦταν καταδικασμένη σέ ἑξαφανισμό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ἐδῶ εἶναι ὁ Νικολάϊ Ἰβάνοβιτς Βαβίλοβ (Nikolai Iwanowitsch Wawilow), ἕνας ἐκ τῶν πιό γνωστῶν βιολόγων στό διάστημα τοῦ μεσοπολέμου. Μέ μεταπτυχιακές σπουδές σέ δυτικοευρωπαϊκές χῶρες πρίν ἀπό τόν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο ὁ Βαβίλοβ ἔγινε ὑποστηρικτής τῶν ἐπιστημονικῶν θέσεων τοῦ Γρηγορίου Μέντελ (Gregor Mendel), ἑνός Ρωμαιοκαθολικοῦ μοναχοῦ στήν Τσεχία, ὁ ὁποῖος μέ τίς ἔρευνές του εἶχε ἀνατρέψει τίς δαρβινιστικές φαντασιώσεις γιά τήν κληρονομικότητα καί ἐξέλιξη. Εἶχε ἀποδείξει τήν σταθερότητα τῶν εἰδῶν, ὅπως τήν μαρτυρεῖ ἡ Ἁγία Γραφή. Ἀπό τό 1917 ὁ Βαβίλοβ δίδασκε ὡς καθηγητής τῆς γεωργίας, γενετικῆς, βοτανικῆς καί φυτικῆς ἀναπαραγωγῆς σέ διάφορα πανεπιστήμια τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης. Μεγάλο ἐπιστημονικό του κατόρθωμα θεωρεῖται ἡ διατύπωση τοῦ «νόμου τῶν ὁμόλογων σειρῶν» (1920) πού ἐπιτρέπει ἀπό γνωστά δεδομένα νά προβλέπει κανείς τήν ὕπαρξη ἀκόμα ἄγνωστων μορφῶν φυτῶν. Τό 1927 παρουσίασε τήν θεωρία του γιά τά γενετικά κέντρα τῶν καλλιεργημένων φυτῶν, δηλ. γεωγραφικές περιοχές, στίς ὁποῖες ἀπαντοῦν ὁρισμένα εἴδη φυτῶν μέ ἰδιαίτερα μεγάλη γενετική ποικιλία. Ἡ συλλογή σπόρων φυτῶν πού συγκέντρωσε σέ ἐκτεταμένα ἐρευνητικά ταξίδια ἀπετέλεσε τή βάση γιά τήν γενετική Τράπεζα τῆς Ἁγίας Πετρούπολης, ἡ ὁποία φέρει τό ὄνομά του. Ἀποτελεῖ σήμερα παγκοσμίως τήν πιό πλούσια συλλογή γενετικῶν ἀποθεμάτων καλλιεργημένων φυτῶν.
Ὁ Βαβίλοβ ἀπό τίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ‘30 ἦρθε σέ σύγκρουση μέ τόν Τροφίμ Δενισσόβιτς Λυσσένκο (Trofim Denissowitsch Lyssenko), ὁ ὁποῖος μέ ἐπιστημονικά ξεπερασμένες θέσεις μέσα στά πλαίσια τῆς θεωρίας τῆς ἐξέλιξης, ταιριαστές μέ τήν κομμουνιστική ἰδεολογία, προωθοῦσε μιά βελτίωση τῆς ἀγροτικῆς παραγωγῆς. Γι’ αὐτό ἐπί Στάλιν εἶχε ἀναδειχθεῖ σέ βασικό βιολόγο τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, μέ ἀποτέλεσμα νά μείνει ἡ παραγωγή της δεκαετίες πίσω ἀπό τήν ἀντίστοιχη τῶν χωρῶν τῆς Δύσης. Τελικά αὐτή ἡ ἀντιπαλότητα μέ τόν Λυσσένκο, ὁ ὁποῖος θεωροῦσε τά γονίδια ὡς εὕρημα ἀντιδραστικῶν δυνάμεων, ὁδήγησε στή σύλληψη τοῦ Βαβίλοβ καί τήν καταδίκη του σέ θάνατο τόν Ἰούλιο τοῦ 1941. Ἕνα χρόνο ἀργότερα ἡ θανατική ποινή μετατράπηκε σέ εἰκοσάχρονη ποινή κάθειρξης. Στίς 26 Ἰανουαρίου τοῦ 1943 πέθανε ὁ Βαβίλοβ στή φυλακή πιθανότατα ἀπό ὑποσιτισμό. Ἡ ἐπικράτηση τοῦ Λυσσένκο ἦταν τόσο ἰσχυρή, ὥστε ἡ Σοβιετική Ἀκαδημία τῶν Γεωργικῶν Ἐπιστημῶν τόν Αὔγουστο τοῦ 1948, ἀπέρριψε ἐπίσημα καί καταδίκασε τούς νόμους τῆς κληρονομικότητας τοῦ Μέντελ καί τῆς γενετικῆς. Ὅλα τά Πανεπιστήμια καί ἐργαστήρια τῆς χώρας καθαρίστηκαν ἀπό κάθε στοιχεῖο ἀντίθετο στήν ἐπίσημη κρατική ἰδεολογία τοῦ λαμαρκισμοῦ καί δαρβινισμοῦ.
Ἡ δεκαετία τοῦ 60’ ἔφερε τελικά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Βαβίλοβ. Μετά τήν ἀπομάκρυνση τοῦ Λυσσένκο, ἀφοῦ ἡ ἰδεολογική του τύφλωση καί ἡ ἀποτυχία τῆς ἀγροτικῆς πολιτικῆς του δέν μποροῦσαν πλέον νά κρυφτοῦν, ὁ Βαβίλοβ τιμήθηκε ὡς ἥρωας τῶν σοβιετικῶν ἐπιστημόνων!
Λέων Μπράνγκ
Δρ. Θεολογίας
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 226-227
Ἰούνιος-Ἰούλιος 2021