Ο ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ
ΣΕ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Τούτη τήν περίοδο τῆς «ὑγειονοµικῆς κρίσης» πού διανύουµε, πολύς λόγος γίνεται γιά τήν προστασία τῆς ὑγείας. Ἡ προστασία τῆς ὑγείας πράγµατι εἶναι θεµελιῶδες ἀνθρώπινο δικαίωµα, τό ὁποῖο κατοχυρώνεται, τόσο ἀπό τό ἐθνικό δίκαιο, ὅσο καί ἀπό µία σειρά διεθνῶν κειµένων. Ἔτσι, γιά παράδειγµα, ἡ Οἰκουµενική Διακήρυξη Δικαιωµάτων τοῦ Ἀνθρώπου, στό ἄρθρο 25 ὁρίζει ὅτι: «καθένας ἔχει δικαίωµα σέ ἕνα βιοτικό ἐπίπεδο ἱκανό νά ἐξασφαλίσει στόν ἴδιο καί στήν οἰκογένειά του ὑγεία καί εὐηµερία… ἰατρική περίθαλψη... δικαίωµα σέ ἀσφάλιση γιά τήν ἀσθένεια, ὅπως καί γιά ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις πού στερεῖται τά µέσα της συντήρησής του ἐξ αἰτίας περιστάσεων ἀνεξαρτήτων τῆς θέλησής του». Τό δέ Διεθνές Σύµφωνο γιά τά οἰκονοµικά, κοινωνικά καί µορφωτικά δικαιώµατα ὁρίζει στό ἄρθρο 12, ὅτι «1. Τά Συµβαλλόµενα Κράτη ἀναγνωρίζουν τό δικαίωµα κάθε προσώπου νά ἀπολαµβάνει τήν καλύτερη δυνατή σωµατική καί ψυχική ὑγεία».
Τό Εὐρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωµάτων τοῦ Ἀνθρώπου (στό ἑξῆς ΕΔΔΑ) σέ πρόσφατη ἀπόφασή του δέχθηκε ὅτι «Ἡ πολιτική ἐµβολιασµοῦ θέτει τούς νόµιµους στόχους τῆς προστασίας τῆς ὑγείας καθώς καί τῶν δικαιωµάτων τοῦ ἄλλου, προστατεύοντας τόσο ἐκείνους πού ἐµβολιάζονται, ὅσο καί ἐκείνους πού δέν µποροῦν νά ἐµβολιασθοῦν γιά ἰατρικούς λόγους. Αὐτοί οἱ τελευταῖοι δέχονται τίς ὠφέλειες τῆς συλλογικῆς ἀνοσίας γιά νά προστατευθοῦν ἀπό τίς προκείµενες σοβαρές λοιµώδεις νόσους». Τόνισε µάλιστα ὅτι «ὁ ὑποχρεωτικός ἐµβολιασµός εἶναι «ἀναγκαῖος σέ µία δηµοκρατική κοινωνία»1.
Ἡ ἀπόφαση ἀφοροῦσε σέ προσφυγή γονέων παιδιῶν τά ὁποῖα δέν ἔγιναν δεκτά σέ νηπιαγωγεῖα τῆς Τσεχίας, ἐπειδή δέν ἦσαν ἐµβολισµένα». Τό Δικαστήριο µετέβαλε τήν προηγούµενη πάγια νοµολογία του, κάνοντας δεκτό ὅτι «ὁ ὑποχρεωτικός ἐµβολιασµός τῶν παιδιῶν στήν Τσεχική Δηµοκρατία κατά ἐννέα ἀσθενειῶν δέν συνιστᾶ παραβίαση τῶν ἀρχῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Σύµβασης Δικαιωµάτων τοῦ Ἀνθρώπου ὡς πρός τό δικαίωµα σεβασµοῦ τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς».
Tό ΕΔΔΑ ἀναγνώρισε βέβαια, ὅτι ἡ Τσέχικη Δηµοκρατία, ὅπως καί κάθε κράτος µέλος τοῦ Συµβουλίου τῆς Εὐρώπης «διαθέτει εὐρέα περιθώρια ἀξιολόγησης», ὡς πρός τήν ὑποχρεωτικότητα ἤ µή τοῦ ἐµβολιασµοῦ, καταλείποντας περιθώριο ἐκτίµησης στά Κράτη στόν καθορισµό τῆς πολιτικῆς ἐµβολιασµοῦ. Ὁµοίως καί ἡ νοµική θεωρία δέχεται ὅτι ὑφίσταται δυνατότητα νοµοθετικῆς καθιέρωσης τοῦ ὑποχρεωτικοῦ ἐµβολιασµοῦ, ἀλλά «µία τέτοια δυνατότητα ὑπάγεται αὐστηρά στή σφαῖρα ἐθνικῶν ἁρµοδιοτήτων»2.
Ἄς δοῦµε λοιπόν τί προβλέπει τό Ἑλληνικό Δίκαιο σχετικά µέ τήν ὑποχρεωτικότητα ἤ µή τοῦ ἐµβολιασµοῦ. Τό δικαίωµα στήν ὑγεία κατοχυρώνεται συνταγµατικά στήν πέµπτη παράγραφο τοῦ ἄρθρου 5 τοῦ Συντάγµατος, στό πρῶτο ἐδάφιο τῆς ὁποίας διαβάζουµε: «Καθένας ἔχει δικαίωµα στήν προστασία τῆς ὑγείας καί τῆς γενετικῆς του ταυτότητας. Νόµος ὁρίζει τά σχετικά µέ τήν προστασία κάθε προσώπου ἔναντι τῶν βιοϊατρικῶν παρεµβάσεων». Τό Σύνταγµά µας, ἑποµένως, δέν προστατεύει µόνο τήν ὑγεία τῶν πολιτῶν, ἀλλά καί τήν γενετική τους ταυτότητα. Ὁ νόµος στόν ὁποῖο παραπέµπει γιά τήν προστασία κάθε προσώπου ἔναντι τῶν βιοϊατρικῶν παρεµβάσεων δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τό νόµο πού κύρωσε τή Σύµβαση τοῦ Συµβουλίου τῆς Εὐρώπης γιά τά Ἀνθρώπινα δικαιώµατα καί τή Βιοϊατρική, γνωστή ὡς Σύµβαση τοῦ Ὀβιέδο.
Ὑπενθυµίζουµε, ὅτι τό ἄρθρο 5 τῆς Σύµβασης τοῦ Ὀβιέδο, προβλέπει τά ἑξῆς: «Ἐπέµβαση σέ θέµατα ὑγείας µπορεῖ νά ὑπάρξει µόνον ἀφοῦ τό ἐνδιαφερόµενο πρόσωπο δώσει τήν ἐλεύθερη συναίνεσή του, κατόπιν προηγούµενης σχετικῆς ἐνηµέρωσής του. Τό πρόσωπο αὐτό θά ἐνηµερώνεται ἐκ τῶν προτέρων καταλλήλως ὡς πρός τό σκοπό καί τή φύση τῆς ἐπέµβασης, καθώς καί ὡς πρός τά ἐπακόλουθα καί κινδύνους πού αὐτή συνεπάγεται. Τό ἐνδιαφερόµενο πρόσωπο µπορεῖ ἐλεύθερα καί ὁποτεδήποτε νά ἀνακαλέσει τή συναίνεσή του».
Στό ἴδιο πνεῦµα, τό ἄρθρο 12 παρ. 1 τοῦ Κώδικα Ἰατρικῆς Δεοντολογίας (νόµος 3418/2005), ὑπό τόν τίτλο «συναίνεση τοῦ ἐνηµερωµένου ἀσθενῆ» ὁρίζει ὅτι: «Ὁ ἰατρός δέν ἐπιτρέπεται νά προβεῖ στήν ἐκτέλεση ὁποιασδήποτε ἰατρικῆς πράξης χωρίς τήν προηγούµενη συναίνεση τοῦ ἀσθενῆ». Προϋπόθεση ἐγκυρότητας τῆς συναίνεσης τοῦ ἀσθενοῦς εἶναι «(ν)ά παρέχεται µετά ἀπό πλήρη, σαφῆ καί κατανοητή ἐνηµέρωση» (ἄρ. 12 πάρ. 2 πέρ. α).
Περαιτέρω, τό ἄρθρο 11 τοῦ Κώδικα Ἰατρικῆς Δεοντολογίας ἐξηγεῖ ἀναλυτικά το τί σηµαίνει ἐνηµέρωση τοῦ ἀσθενοῦς: «Ὁ ἰατρός ἔχει καθῆκον ἀληθείας πρός τόν ἀσθενῆ. Ὀφείλει νά ἐνηµερώνει πλήρως καί κατανοητά τόν ἀσθενῆ γιά τήν πραγµατική κατάσταση τῆς ὑγείας του, τό περιεχόµενο καί τά ἀποτελέσµατα τῆς προτεινόµενης ἰατρικῆς πράξης, τίς συνέπειες καί τούς ἐνδεχόµενους κινδύνους ἤ ἐπιπλοκές ἀπό τήν ἐκτέλεσή της, τίς ἐναλλακτικές προτάσεις, καθώς καί γιά τόν πιθανό χρόνο ἀποκατάστασης, ἔτσι ὥστε ὁ ἀσθενής νά µπορεῖ νά σχηµατίζει πλήρη εἰκόνα τῶν ἰατρικῶν, κοινωνικῶν καί οἰκονοµικῶν παραγόντων καί συνεπειῶν τῆς κατάστασής του καί νά προχωρεῖ, ἀνάλογα, στή λήψη ἀποφάσεων». Ποιός ἀπό ὅλους ἐµᾶς µπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ, ὅτι ἐνηµερώθηκε πλήρως γιά τό περιεχόµενο καί τά ἀποτελέσµατα τῶν ἐµβολίων κατά τοῦ κορῶνα-ἰοῦ, καθώς καί γιά τούς ἐνδεχόµενους κινδύνους ἤ ἐπιπλοκές τοῦ ἐµβολιασµοῦ, σχηµατίζοντας πλήρη εἰκόνα τῆς κατάστασής του;
Πέρα ἀπό τήν πλήρη ἐνηµέρωση, ἀποτελεῖ προϋπόθεση τῆς ἔγκυρης συναίνεσης σέ ὁποιαδήποτε ἰατρική πράξη «νά µήν εἶναι (σ.σ. ἡ συναίνεση) ἀποτέλεσµα πλάνης, ἀπάτης ἤ ἀπειλῆς καί νά µήν ἔρχεται σέ σύγκρουση µέ τά χρηστά ἤθη». Ἀπό τή στιγµή πού ἕνα πλῆθος ἐργαζοµένων, τόσο στόν ἰδιωτικό, ὅσο καί στό δηµόσιο τοµέα ἀπειλοῦνται µέ ἀπόλυση ἄν δέν ἐµβολιαστοῦν, ἡ συναίνεσή τους στόν ἐµβολιασµό δέν εἶναι ἀποτέλεσµα ἀπειλῆς; Ἀπό τή στιγµή κατά τήν ὁποία γιά τήν παραγωγή τῶν ἐµβολίων χρησιµοποιήθηκαν κύτταρα ἐκτρωθέντων ἐµβρύων δέν ἔρχεται ὁ ἐµβολιασµός καί ἡ τυχόν συναίνεση σέ αὐτόν σε σύγκρουση µέ τά χρηστά ἤθη;
Θά πρέπει ἐπίσης νά τονιστεῖ, ὅτι τό Ἐθνικό Πρόγραµµα Ἐµβολιασµῶν «ἀπευθύνεται σέ εἰδικές καί εὐάλωτες ὁµάδες τοῦ πληθυσµοῦ». Ἀκόµα καί σέ περίπτωση ἐµφάνισης µεταδοτικοῦ νοσήµατος, πού ἐνδέχεται νά ἔχει σοβαρές ἐπιπτώσεις στή δηµόσια ὑγεία δέν µπορεῖ νά ἐπιβληθεῖ µαζικός ἐµβολιασµός τοῦ πληθυσµοῦ, ἀλλά µόνο ὑποχρεωτικός ἐµβολιασµός συγκεκριµένης ὁµάδας τοῦ πληθυσµοῦ, ἐκτάκτως καί γιά συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Σύµφωνα µέ τό ἄρθρο 4 παρ.3 τοῦ ν. 4675/2020 «Σέ περιπτώσεις ἐµφάνισης κινδύνου διάδοσης µεταδοτικοῦ νοσήµατος, πού ἐνδέχεται νά ἔχει σοβαρές ἐπιπτώσεις στή δηµόσια ὑγεία, µπορεῖ νά ἐπιβάλλεται, µέ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Ὑγείας, µετά ἀπό γνώµη τῆς ΕΕΔΥ, ὑποχρεωτικότητα τοῦ ἐµβολιασµοῦ µέ σκοπό τήν ἀποτροπή τῆς διάδοσης τῆς νόσου. Μέ τήν ἀνωτέρω ἀπόφαση ὁρίζονται ἡ ὁµάδα τοῦ πληθυσµοῦ ὡς πρός τήν ὁποία καθίσταται ὑποχρεωτικός ὁ ἐµβολιασµός µέ καθορισµένο ἐµβόλιο, ἡ τυχόν καθορισµένη περιοχή ὑπαγωγῆς στήν ὑποχρεωτικότητα, τό χρονικό διάστηµα ἰσχύος τῆς ὑποχρεωτικότητας τοῦ ἐµβολιασµοῦ, τό ὁποῖο πρέπει πάντοτε νά ἀποφασίζεται ὡς ἔκτακτο καί προσωρινό µέτρο προστασίας τῆς δηµόσιας ὑγείας γιά συγκεκριµένη ὁµάδα τοῦ πληθυσµοῦ, ἡ ρύθµιση τῆς διαδικασίας τοῦ ἐµβολιασµοῦ καί κάθε ἄλλη σχετική λεπτοµέρεια».
Τά ἀνωτέρω τονίζονται στήν πρόσφατη ἀπόφαση 2387/2020 τοῦ Συµβουλίου τῆς Ἐπικρατείας (στό ἑξῆς ΣτΈ). Ἡ ἀπόφαση ἀπέρριψε προσφυγή γονέων, τῶν ὁποίων ἡ κόρη ἀποµακρύνθηκε ἀπό παιδικό σταθµό τῆς Δράµας, ἐπειδή δέν ἦταν πλήρως ἐµβολιασµένη σύµφωνα µέ τό Ἐθνικό Πρόγραµµα Ἐµβολιασµῶν.
Τό ΣτΕ ἔκρινε, ὅτι: «Τό µέτρο τοῦ ἐµβολιασµοῦ, καθ’ ἑαυτό, συνιστᾶ σοβαρή µέν παρέµβαση στήν ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας καί στήν ἰδιωτική ζωή τοῦ ἀτόµου καί δή στή σωµατική καί ψυχική ἀκεραιότητα αὐτοῦ, πλήν ὅµως συνταγµατικῶς ἀνεκτή, ὑπό τίς ἀκόλουθες προϋποθέσεις: α) ὅτι προβλέπεται ἀπό εἰδική νοµοθεσία, υἱοθετοῦσα πλήρως τά ἔγκυρα καί τεκµηριωµένα ἐπιστηµονικά, ἰατρικά καί ἐπιδηµιολογικά πορίσµατα στόν ἀντίστοιχο τοµέα καί β) ὅτι παρέχεται δυνατότητα ἐξαίρεσης ἀπό τόν ἐµβολιασµό σέ εἰδικές ἀτοµικές περιπτώσεις, γιά τίς ὁποῖες αὐτός ἀντενδείκνυται». Καί σέ ἄλλο σηµεῖο τῆς ἀπόφασης ἐπανέλαβε, ὅτι ἡ νοµοθετική πρόβλεψη τοῦ ἐµβολιασµοῦ νηπίων καί παιδιῶν (σ.σ. καί ὄχι ὁλόκληρου τοῦ πληθυσµοῦ, µαζικά) «εἶναι πάντως ἀνεκτή χάριν τοῦ δηµοσίου συµφέροντος, ὑπό τήν αὐτονόητη προϋπόθεση ὅτι οἱ σχετικές νοµοθετικές ρυθµίσεις ἐρείδονται ἐπί ἐγκύρων καί τεκµηριωµένων ἐπιστηµονικῶν δεδοµένων κατά τά προεκτεθέντα».
Ὁ ἐµβολιασµός κατά τοῦ κορῶνα-ἰοῦ δέν βασίζεται σέ ἔγκυρα καί τεκµηριωµένα ἐπιστηµονικά δεδοµένα, διότι τά ἐµβόλια βρίσκονται ἀκόµα σέ πειραµατικό στάδιο καί ὑπό δοκιµή. Ἔχει χορηγηθεῖ στά ἐµβόλια αὐτά ἄδεια κυκλοφορίας ὑπό αἵρεση, κατά τά ὁριζόµενα στό ἄρθρο 4 τοῦ Κανονισµοῦ 507/206 τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς. Σύµφωνα µέ τό ἐν λόγῳ ἄρθρο, ἄδεια κυκλοφορίας ὑπό αἵρεση µπορεῖ νά χορηγηθεῖ σέ ἕνα φάρµακο, ὅταν διαπιστώνεται ὅτι, ἐνῶ δέν ἔχουν ὑποβληθεῖ ἐκτενῆ κλινικά στοιχεῖα σχετικά µέ τήν ἀσφάλεια καί τήν ἀποτελεσµατικότητα τοῦ φαρµάκου, τό ὄφελος γιά τή δηµόσια ὑγεία ἀπό τήν ἄµεση διαθεσιµότητα στήν ἀγορά τοῦ ἐν λόγῳ φαρµάκου εἶναι µεγαλύτερο ἀπό τόν κίνδυνο πού ἐµπεριέχει τό γεγονός ὅτι ἀπαιτοῦνται ἀκόµη συµπληρωµατικά στοιχεῖα. Μάλιστα, σύµφωνα µέ τό ἴδιο ἄρθρο, σέ καταστάσεις ἔκτακτης ἀνάγκης µπορεῖ νά χορηγηθεῖ σέ ἕνα φάρµακο ἄδεια κυκλοφορίας ὑπό αἵρεση, ἀκόµα καί ἐάν δέν ἔχουν ἀκόµα ὑποβληθεῖ ἐκτενῆ προκλινικά ἤ φαρµακευτικά στοιχεῖα.
Οἱ «εἰδικοί» ἐπιµένουν νά ἰσχυρίζονται, ὅτι βιώνουµε µία ὑγειονοµική κρίση ἔκτακτης ἀνάγκης, ἐνῶ παραδέχονται ὅτι ἔχει χορηγηθεῖ στά ἐµβόλια κατά τοῦ κορῶνα-ἰοῦ ἄδεια κυκλοφορίας ὑπό αἵρεση. Μέ τόν τρόπο αὐτόν στήν οὐσία ὁµολογοῦν, ὅτι δέν ἔχουν στή διάθεσή τους οὔτε κἄν προκλινικά στοιχεῖα σχετικά µέ τήν ἀσφάλεια, ἀλλά καί τήν ἀποτελεσµατικότητα τῶν ἐµβολίων! Δέν µᾶς ἐξηγοῦν ὅµως, µέ ποιό τρόπο τά ἐµβόλια ἀµφίβολης ἀσφάλειας καί ἀποτελεσµατικότητας προάγουν τήν (δηµόσια) ὑγεία;
Οἱ παρασκευαστές τῶν ἐµβολίων ἔχουν δεσµευτεῖ νά πραγµατοποιήσουν περισσότερες µελέτες καί δοκιµές µετά τήν κυκλοφορία τῶν ἐµβολίων, οἱ ὁποῖες ἀναµένεται νά ὁλοκληρωθοῦν τό Δεκέµβριο τοῦ ἔτους 2023. Στήν οὐσία, οἱ ἄνθρωποι πού ἐµβολιάζονται χρησιµοποιοῦνται ὡς «πειραµατόζωα» πράγµα πού δέν µπορεῖ νά γίνει ἀνεκτό ἀπό τό Δίκαιο. Κατά τούς ὁρισµούς τοῦ Δικαίου, ὁ ἄνθρωπος εἶναι πάντοτε πρόσωπο καί δέν ἐπιτρέπεται ἡ µεταχείρισή του ὡσάν νά ἦταν πράγµα. Τυχόν ὑποχρεωτικότητα τοῦ ἐµβολιασµοῦ, µέ τέτοια µάλιστα ἀδοκίµαστα ἐµβόλια, θά ἀντέκειτο πρός τήν κατοχυρωµένη στό ἄρθρο 2 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη τῆς Χώρας µας ἀξία τοῦ ἀνθρώπου.
Ὑποστηρίζεται µάλιστα, ὅτι ὁ ἐµβολιασµός ἑνός προσώπου παρά τή θέλησή του συνιστᾶ ἐξευτελιστική µεταχείριση τοῦ προσώπου, ἡ ὁποία ἀπαγορεύεται ἀπό τό Ἑλληνικό Σύνταγµα καί ἀπό σωρεία διεθνῶν κειµένων. Ἐξευτελιστική εἶναι ἡ µεταχείριση «πού ὑποβαθµίζει ἕνα ἄτοµο ἀπέναντι στά ἄλλα καί ἀπέναντι στόν ἑαυτό του ἤ τό ὑποχρεώνει νά ἐνεργεῖ παρά τή θέληση ἤ τή συνείδησή του»3.
Βρισκόµαστε, λοιπόν ἐνώπιον µίας ἀντίφασης: Ἀπό τή µία µεριά, τό ΕΔΔΑ ἔκρινε, ὅτι «ὁ ὑποχρεωτικός ἐµβολιασµός εἶναι ἀναγκαῖος σέ µία δηµοκρατική κοινωνία» γιά τήν προστασία τῆς ὑγείας. Ἀπό τήν ἄλλη ὅµως δέν µπορεῖ νά γίνει ἀνεκτός ὁ ἐµβολιασµός κανενός προσώπου παρά τή θέλησή του καί ἀντίθετα πρός τή συνείδησή του, διότι µία τέτοια πρακτική θά συνιστοῦσε ἐξευτελιστική µεταχείριση προσβάλλουσα τήν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου. Καί ὅπως ὀρθά ἔχει τονιστεῖ: «Ὁ σεβασµός τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου παραµένει τό ὕστατο κριτήριο τῆς πραγµατικῆς δηµοκρατίας» (Π.Δ. Δαγτόγλου).
Ζωή Ἀγγελικούδη
Νοµικός
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 226-227
Ἰούνιος-Ἰούλιος 2021
Ὑποσηµειώσεις:
2. Κουρούπη Κωνσταντίνου, Ἡ ὑποχρεωτικότητα τοῦ ἐµβολιασµοῦ σέ διεθνές καί εὐρωπαϊκό ἐπίπεδο, https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/i-ypoxreotikotita-tou-smvoliasmou-se-diethnes-kai-evropaiko-epipedo/
3. Ρούκουνα Ἐµµανουήλ, Διεθνής Προστασία τῶν Ἀνθρώπινων Δικαιωµάτων, Βιβλιοπωλεῖον τῆς «Ἑστίας», Ἀθήνα 1996, σέλ. 139.