Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΡΧΑΙΟΥ
ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥ ΒΟΤΑΝΟΥ
Τὸ ὑπερικὸ (Hypericum Perforatum) ἢ St. John’s Wort, ἔγινε πολὺ γρήγορα ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ δημοφιλῆ θεραπευτικὰ μέσα τῶν τελευταίων χρόνων. Βρίσκεται εὔκολα στὰ καταστήματα ὑγιεινῆς διατροφῆς: ὑπερικὸ σὲ κάψουλες, ὑγρὰ ἐκχυλίσματα, ἔλαια, ἀλοιφὲς καὶ πολλὰ ἄλλα. Ὅμως τὸ ὑπερικὸ δὲν εἶναι ἕνα νέο φαρμακευτικὸ βοήθημα. Τὸ βότανο ἔχει μεγάλη καὶ ἰδιαίτερη ἱστορία ὡς ἀντικαταθλιπτικό, ἀντισηπτικό, ἀντιφλεγμονῶδες, ἀποχρεμπτικὸ τονωτικό τοῦ ἀνοσοποιητικοῦ συστήματος καὶ καταπραϋντικό.
Ἐπὶ αἰῶνες οἱ Εὐρωπαῖοι τὸ χρησιμοποιοῦσαν γιὰ νὰ καταπολεμήσουν ἕνα εὐρὺ φᾶσμα ἀσθενειῶν, ὅπως τὸ ἄγχος, τὰ κρυολογήματα, τήν κατάθλιψη, τήν γρίπη, τίς αἱμορροΐδες, τίς συσπάσεις τῶν μυῶν τῆς μήτρας κατὰ τὴν ἔμμηνο ρύση, τίς μολύνσεις τοῦ δέρματος καὶ τίς πληγές. Στὴν πραγματικότητα, ὁρισμένες ἀπὸ τὶς παλαιότερες ἀναφορὲς χρήσης τοῦ βοτάνου γιὰ αἱματώματα, ἐγκαύματα, πληγὲς καὶ ἐρεθισμοὺς τοῦ δέρματος, προέρχονται ἀπὸ τὸν Ἕλληνα βοτανολόγο τοῦ 1ου αἰῶνα μ.Χ. Διοσκουρίδη, τὸ Ρωμαῖο μελετητὴ τοῦ 1ου αἰῶνα μ.Χ. Πλίνιο, καὶ τὸν Ἕλληνα γιατρὸ τοῦ 5ου αἰῶνα π.Χ., τὸν πατέρα τῆς Ἰατρικῆς, Ἱπποκράτη.
Ὅπως καὶ ἄλλα βότανα, τὸ ὑπερικὸ εἶναι γνωστὸ μὲ διάφορες ὀνομασίες. Ὁρισμένες ἀπὸ αὐτὲς εἶναι:
Σπαθόχορτο, Βάλσαμο, Βαλσαμόχορτο, Περίκη, Ἀγριοβότανο τοῦ Κλάμαθ, Μαστίγιο τοῦ διαβόλου, Λειχηνόχορτο, Χάρη τοῦ Θεοῦ, Θαῦμα τοῦ Θεοῦ St. John’s wort (χόρτο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη), Βότανο τῆς μάγισσας.
Σήμερα οἱ ἐρευνητὲς ἐκτελοῦν χιλιάδες κλινικὲς δοκιμὲς ἀκριβείας στὰ βότανα ποὺ πωλοῦνται στὰ φαρμακεῖα καὶ στὰ καταστήματα ὑγιεινῆς διατροφῆς. Τυποποιημένα σκευάσματα βοτάνων σημαίνει ὅτι ἰδιαίτερα θεραπευτικὰ συστατικὰ εἶναι πάντα παρόντα σὲ συγκεκριμένη συγκέντρωση. Τὸ ὄφελος τῆς τυποποίησης εἶναι ὅτι πάντα ἐγγυᾶται μιὰ δεδομένη ἰσχύ, ἀλλὰ ἀνάλογα μὲ τὴ μέθοδο ποὺ χρησιμοποιήθηκε γιὰ τὴν τυποποίηση, μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι παρὸν στὴν τελικὴ σύνθεση ὁλόκληρο τό φᾶσμα τῶν συστατικῶν, ποὺ ὑπῆρχαν ἀρχικὰ στὸ βότανο. Καὶ ἂν εἶναι παρόντα ὅλα τά συστατικά, εἶναι ἀπίθανο νὰ ὑπάρχουν στὶς ἴδιες ἀκριβῶς ἀναλογίες.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ HYPERICUM PERFORATUM
«Ἡ δύναμή του δὲν μπορεῖ νὰ περιγραφεῖ, πόσο σπουδαῖο εἶναι καὶ πόσο σπουδαῖες εἶναι οἱ χρήσεις του. Καὶ σὲ ὅλες τὶς μορφὲς δὲν ὑπάρχει κανένα φάρμακο τόσο καλὸ καὶ χωρὶς βλάβες, χωρὶς κίνδυνο, ὅπως τὸ θεραπευτικὸ φυτὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη. Ἡ δύναμή του ντροπιάζει ὅλες τὶς μορφὲς καὶ τοὺς γιατρούς, ποὺ μπορεῖ νὰ φωνάζουν ὅπως μποροῦν» (Παράκελσος, Γερμανο-Ἐλβετὸς ἀλχημιστὴς καὶ ἰατρός, 1493-1541).
«Οἱ κλινικὲς μελέτες δείχνουν ὅτι τὸ ὑπερικὸ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἕνα σημαντικὸ ἐργαλεῖο γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν καταθλιπτικῶν διαταραχῶν, εἰδικὰ σὲ ἱδρύματα κύριας περίθαλψης» (British Medical Journal, 1996).
Θὰ μποροῦσε νὰ τονίσει κάποιος ὅτι τὸ φυτὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη εἶναι τὸ σημεῖο ὅπου ἡ μαγεία καὶ ὁ μύθος συναντοῦν τὴν Ἰατρική. Στὸ τέλος Ἰουνίου, ὅταν φθάνει τὸ θερινὸ ἡλιοστάσιο καὶ ὁ ἥλιος βρίσκεται στὸ ἀποκορύφωμά του στὸ βόρειο μέρος τοῦ οὐρανοῦ, ἕνα ἀειθαλὲς φυτὸ μὲ ἀνοικτὰ κίτρινα ἄνθη, ἀνθίζει ἄφθονα, σὲ ὅλους τούς μεγάλους δρόμους, τοὺς ἀγρούς, τὰ λιβάδια, τὰ δάση καὶ τοὺς κήπους. Τὰ πέταλά του καὶ τὰ φύλλα του, ποὺ καλύπτονται μὲ μικρὲς μαῦρες ἡμιδιαφανεῖς κουκίδες, δημιουργοῦν ἕνα βαθὺ κόκκινο λάδι, ὅταν κτυπηθεῖ ἢ τριφτεῖ. Ὅπως ἀναφέρεται σέ ἕνα μύθο, τὶς πρῶτες ἡμέρες τοῦ Χριστιανισμοῦ, αὐτὸ τὸ λάδι σὲ βαθὺ κόκκινο χρῶμα, πίστευαν ὅτι συμβόλιζε τὸ σκορπισμένο αἷμα τοῦ πρώτου μάρτυρα τοῦ αἰῶνα, τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Βαπτιστή, τοῦ ὁποίου ἡ ὀνομαστικὴ ἑορτὴ ἑορτάζεται στὶς 24 Ἰουνίου, κοντὰ στὸ θερινὸ ἡλιοστάσιο. Καὶ ἔτσι τὸ φυτὸ ἔγινε γνωστὸ σὰν φυτὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη (τὸ wort στὴν Ἀγγλικὴ σημαίνει φυτό).
Εἴτε εἶναι ἀγριόχορτο ἢ ὄχι, ἀπό τὴν ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα τὸ φυτὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη, ἔχει χρησιμοποιηθεῖ γιὰ διάφορες χρήσεις, ἀπό τὴν ἐπούλωση τραυμάτων μέχρι τὴν καταπολέμηση δαιμόνων, ἀπὸ τὴν ἀνακούφιση τοῦ πόνου μέχρι τὴ θεραπεία τῆς παραφροσύνης. Καθ’ ὅλη τὴ διαδρομή, ἀρχαῖοι θεραπευτές, σαμάνοι καὶ πρακτικοί, ἔχουν ἐκτιμήσει τὶς πολλαπλὲς θεραπευτικὲς ἰδιότητές του, ἀποκαλῶντας το μὲ διάφορους τρόπους, ὅπως Μάστιγα τοῦ Διαβόλου, Χάρις τοῦ Θεοῦ, Βότανο τῆς Μάγισσας, Tutsan καὶ Θαῦμα Θεοῦ.
Τὸ Hypericum Perforatum στὴν πορεία τῆς ἱστορίας του εἶχε ἐπίσης περιγραφεῖ μὲ διάφορα ὀνόματα, ὅπως «αἷμα νεράϊδας», «αἱματηρὸς σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ», «αἷμα τοῦ Κυρίου μας», «τὸ θαυματουργὸ χόρτο τοῦ Κυρίου Θεοῦ μας», «αἷμα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη», «τὸ χόρτο τῶν μαγισσῶν», «ἀνάθεμα τοῦ διαβόλου», «διαβολοδιώκτης». Ὁ περίφημος Ρωμαῖος ἰατρὸς Πεδάνιος Διοσκουρίδης, ὁ ὁποῖος ὑπηρετοῦσε ὡς στρατιωτικὸς ἰατρὸς ἐπὶ τῶν Καισάρων Κλαυδίου καὶ Νέρωνος τὸν 1ο αἰῶνα μ.Χ., ἦταν ὁ πιὸ διάσημος φαρμακολόγος τῆς ἀρχαιότητας. Αὐτὸς περιγράφει τὸ ὑπερικὸ ὡς ἑξῆς: «Εἶναι πολὺ φουντωτὸς κοκκινωπὸς θάμνος καὶ ἔχει ἕνα ἄνθος ὅπως μιὰ Λευκόϊα, τὸ ὁποῖο ἂν τὸ τρίψεις μὲ τὰ δάχτυλα βγάζει ἕνα χυμὸ ὅμοιο μὲ τὸ αἷμα, γι’ αὐτὸ ὀνομάσθηκε Andro haimon (ἀνθρώπινο αἷμα)».
(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ)
Χρῆστος Ἰστίκογλου
Ψυχίατρος
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 224
Ἔτος 2021