Κηδεύοντας «σπουδαίους Μύθους»!
Μὲ τὸν –εἰδικὸ- C.S. Lewis
Ὅλα αὐτὰ ποὺ ζοῦμε, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνα ποὺ σχεδιάζουν κάποιοι γιὰ νὰ ζήσουμε, εἶναι μιὰ μοντέρνα μυθολογία. Ὁ μοντέρνος Μῦθος λέει ὅτι ὁ θάνατος εἶναι κακὸ ἀλλὰ ὄχι καὶ ἀναπόφευκτο. Ἡ ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου εὐάλωτη καὶ ἐκτεθειμένη σὲ ἀόρατους καὶ πρωτόγνωρους ἐχθροὺς ἀλλὰ ὄχι ἀνίκητους.
Ἡ θεοποιημένη καὶ ἀλάθητη Ἐπιστήμη μὲ τὴν ἰατρική της καὶ τὴν τεχνολογία θὰ μᾶς σώσουν! Οἱ προφῆτες καὶ τὸ ἱερατεῖο της, ἀπὸ ἐπιχειρηματίες, “φιλάνθρωπους”, καθηγητές, πολιτικούς, δημοσιογράφους, μᾶς… μυεῖ στὴν νέα θρησκεία. Τὸ ἔχουμε διαπιστώσει αὐτὸ μέσα ἀπὸ τὰ μαθήματα καὶ τὶς συζητήσεις μας μὲ τὸν π. Βασίλειο Βολουδάκη ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια1. Ἔχουν φτιάξει μιὰ νέα θρησκεία, ποὺ διακηρύττει τὴν πίστη στὴν ἀέναη πρόοδο καὶ ὑπόσχεται νὰ μᾶς κάνει ὑπερανθρώπους, ἀπρόσβλητους ἀπὸ κάθε ἰό, ἀπρόσβλητους καὶ ἀπὸ τὸν θάνατο ἀκόμη (βεβαίως μέχρι νὰ πετύχουν τὸν στόχο τους θὰ εἴμαστε κλεισμένοι καὶ θὰ ἔχει καταστρατηγηθεῖ κάθε μας ἐλευθερία). Ἀπρόσβλητους ὅμως καὶ ἀπό… τὴν λογικὴ καὶ τὰ αἰσθήματα. Γιατί γιὰ νὰ τοὺς πιστέψει κανεὶς χρειάζεται νὰ ἀπαρνηθεῖ καὶ τὴν λογική του καὶ τὴν καρδιὰ του καθ’ ὅτι ὁ κόσμος ποὺ εὐαγγελίζονται εἶναι σκέτη κόλαση. Τὸ βλέπουμε ἤδη, δὲν χρειάζεται νὰ πᾶμε στὸ μέλλον.
Εἶναι ἄραγε σημερινὸ φαινόμενο αὐτὴ ἡ παράνοια; Εἶναι πολὺ παλιό, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ἕνας πολὺ σπουδαῖος ἄνθρωπος ὁ Κ. Σ. Λιούις, ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ Προτεστάντης εἶχε «καθαρὴ διάνοια» ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ἡ Πρεσβυτέρα Νινέττα Βολουδάκη στὸ περασμένο τεῦχος τῆς «Ἐνοριακῆς Εὐλογίας»2. Ἄς ἀκολουθήσουμε λοιπὸν τὸν Λιούις καὶ ἄς δοῦμε τί ἔλεγε γιὰ τοὺς Μύθους τῆς ἐποχῆς του, ποὺ δὲν ἀπέχουν παρὰ ἐλάχιστα ἀπὸ τοὺς δικούς μας σήμερα. Ἄς δοῦμε τί ἔγραφε σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ βιβλία του γιὰ τὴν «Κηδεία ἑνὸς σπουδαίου Μύθου»3.
«Πρόκειται νὰ θάψω ἕναν σπουδαῖο Μῦθο. Θὰ ἐκφωνήσω τὸν ἐπικήδειό του. Μὲ αὐτὸ τὸ «σπουδαῖος Μῦθος» ἐννοῶ τὴν εἰκόνα τῆς πραγματικότητας, ποὺ προέκυψε, ὄχι βασιζόμενη στὴν λογικὴ ἀλλὰ στὴν φαντασία, ἀπὸ μερικὲς ἀπὸ τὶς πιὸ “πιασάρικες” θεωρίες τῶν ἀληθινῶν ἐπιστημόνων. Ἕνας Μῦθος, ποὺ κυριαρχεῖ στὴν σκέψη τόσο διαφορετικῶν ἀνθρώπων ὅσο ὁ καθηγητὴς Ἀλεξάντερ καὶ ὁ Walt Disney. Εἶναι ἐμφυτευμένος σχεδὸν σὲ κάθε ἄρθρο, ποὺ ἀφορᾶ στὴν πολιτική, στὴν κοινωνιολογία καὶ στὴν ἠθική. Τὸν ἀποκαλῶ Μῦθο γιατί εἶναι, ὅπως εἶπα, τὸ φανταστικὸ καὶ ὄχι λογικὸ ἀποτέλεσμα αὐτοῦ ποὺ ἀόριστα ἀποκαλεῖται “μοντέρνα ἐπιστήμη”.
Σήμερα δὲν ὑπάρχει ἐπιστήμη. Ὑπάρχουν ἐπιμέρους ἐπιστῆμες, ὅλες σὲ καθεστὼς διαρκοῦς μεταβολῆς καὶ συχνὰ ἀντιφατικὲς μεταξύ τους. Ὁ Μῦθος χρησιμοποιεῖ ἐπιλεκτικὰ τὶς ἐπιστημονικὲς θεωρίες διαμορφώνοντάς τις ἔτσι, ὥστε νὰ ὑποτάσσονται στὶς φανταστικὲς καὶ συναισθηματικὲς ἀνάγκες. Χρησιμοποιεῖ τὰ δεδομένα μὲ μεγάλη ἐλευθερία, δυσφημίζοντας, λογοκρίνοντας καὶ προσθαφαιρῶντας κατὰ βούληση. Ἡ κεντρικὴ ἰδέα τοῦ Μύθου εἶναι αὐτὸ ποὺ οἱ πιστοί του ἀποκαλοῦν “ Ἐξέλιξη”, ἢ “Πρόοδο,” ἢ “Ἀνάδυση”, ὅπως ἀκριβῶς στὸν Μῦθο ποὺ ὁ Ἄδωνις πεθαίνει καὶ ξαναγεννιέται. Ἐὰν ὁ Ἐξελικτισμὸς δὲν ἦταν Μῦθος ἀλλὰ ἡ γνήσια ἐπιρροὴ τοῦ ἐπιστημονικοῦ θεωρήματος στὸν κοινὸ νοῦ θὰ ἔπρεπε, λογικά, τὸ θεώρημα νὰ γίνει γνωστὸ πρῶτα σὲ μερικούς, ἔπειτα νὰ υἱοθετηθεῖ ἀπὸ ὅλους τούς ἐπιστήμονες, ὕστερα νὰ ἐξαπλωθεῖ σὲ ὅσους κατέχουν μιὰ γενικὴ ἐκπαίδευση, κατόπιν νὰ ἀρχίσει νὰ ἐπηρεάζει τὴν ποίηση καὶ τὶς τέχνες καὶ στὸ τέλος νὰ διαδοθεῖ στὶς μάζες. Στὴν πραγματικότητα οἱ πιὸ τέλειες καὶ ξεκάθαρες ἐκφράσεις τοῦ Μύθου ἀνιχνεύονται πρὶν ἀπὸ τὸ «Περὶ καταγωγῆς τῶν εἰδῶν» τὸ 1859 καὶ πολὺ πρὶν ἐγκατασταθεῖ ὡς ἐπιστημονικὴ ὀρθοδοξία. Προτοῦ μιλήσουν ξεκάθαρα οἱ ἐπιστήμονες, ἡ φαντασία ἦταν ὥριμη γιὰ νὰ τὸν δεχτεῖ».
Ὁ Λιούις ἀναφέρει, γιὰ νὰ ἀποδείξει τὸν ἰσχυρισμό του, κάποια παραδείγματα συγγραφέων δίνοντας ἔμφαση στὸν Wells, τὸν Wagner καὶ τὸν Keats οἱ ὁποῖοι πρῶτοι μὲ τὰ φανταστικά τους ἔργα “προφήτεψαν” τὸν Μῦθο καὶ τὴν κυριαρχία του4.
Καὶ συνεχίζει: «Ἂν ἡ ἐπιστήμη δὲν εἶχε συναντήσει τὴν ἀνάγκη τῆς φαντασίας δὲν θὰ γινόταν ποτὲ τόσο δημοφιλής. Ἀλλὰ πιθανῶς κάθε ἐποχὴ παίρνει, πλὴν ἐξαιρέσεων, τὴν ἐπιστήμη ποὺ ἐπιθυμεῖ». «Ὁ δημοφιλὴς Ἐξελικτισμὸς ἢ Προοδευτισμὸς διαφέρει ἀπὸ τὴν Ἐξέλιξη τῶν ὄντως βιολόγων. Γιὰ τὸν βιολόγο, ἡ Ἐξέλιξη εἶναι μιὰ ὑπόθεση. Ἑρμηνεύει τὰ περισσότερα φαινόμενα ἀπὸ ὅποια ἄλλη ὑπόθεση αὐτὴ τὴν στιγμὴ στὴν ἀγορὰ καὶ ἄρα θὰ γίνει ἀποδεκτὴ, ἐκτὸς ἐὰν κάποια νέα ὑπόθεση ἐμφανιστεῖ, ποὺ θὰ ἑρμηνεύει ἀκόμη περισσότερα φαινόμενα μὲ ἀκόμη λιγότερες προϋποθέσεις. Αὐτὸ θὰ ἔλεγαν, νομίζω, οἱ περισσότεροι, τοὐλάχιστον, βιολόγοι».
Στὴ συνέχεια παραθέτει καὶ σχολιάζει τὰ λόγια τοῦ ἐπιστήμονα D.M.S Watson: «Ἡ Ἐξέλιξη εἶναι ἀποδεκτὴ ἀπὸ τοὺς ζωολόγους ὄχι ἐπειδὴ ἔχει ἀποδειχτεῖ ἀπὸ λογικὰ συνδεδεμένα μεταξύ τους στοιχεῖα ὅτι ἰσχύει, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἡ μόνη ἐναλλακτική, ἡ εὐφυὴς δημιουργία, εἶναι ἐντελῶς ἀπίστευτη». «Αὐτὸ θὰ σήμαινε, σχολιάζει ὁ Λιούις, ὅτι τὸ μόνο ἔδαφος γιὰ νὰ τὴν πιστέψουμε δὲν εἶναι ἐμπειρικὸ ἀλλὰ μεταφυσικό – τό δόγμα ἑνὸς ἀρχάριου μεταφυσικοῦ ποὺ βρίσκει τὴν «εὐφυῆ δημιουργία» ἀπίστευτη. Στὴν ἐπιστήμη, ἡ Ἐξέλιξη εἶναι μιὰ θεωρία γιὰ τὶς μεταβολές. Στὸν Μῦθο, εἶναι ἕνα βέβαιο γεγονὸς ποὺ ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν βελτίωση, μιὰ διαρκῆ κίνηση τῶν πραγμάτων πρὸς τὰ πάνω καὶ μπροστά. Πρὶν κἄν ἀποφανθεῖ ἡ ἐπιστήμη, ἡ μυθικὴ φαντασία ἤξερε τὸ εἶδος τῆς Ἐξέλιξης, ποὺ ἐπιθυμοῦσε. Ἐκείνη τοῦ Keats καὶ τοῦ Wagner. Ἐὰν τώρα ἡ ἐπιστήμη παράσχει κάποια ἱκανοποιητικὰ στοιχεῖα, θὰ τὰ ἀποδεχτοῦν μὲ ἐνθουσιασμό. Ἐὰν ὅμως προσφέρει τὰ ἀντίθετα, πολὺ ἁπλᾶ θὰ τὰ ἀγνοήσουν».
Ὁ ἐπιστήμονας μὲ τὴν θεωρία τῆς ἐξέλιξης δὲν προχωρεῖ σὲ κοσμολογικὲς ἀποφάνσεις, οὔτε μεταφυσικὲς ἢ ἐσχατολογικές. Γιὰ τὸν Μῦθο ὅμως ὁ λόγος “ἐξελίχθηκε” ἀπὸ τὸ ἔνστικτο, ἡ ἠθικὴ ἀπὸ τὰ ψυχολογικὰ συμπλέγματα. Ἡ ποίηση ἀπὸ τὶς ἐρωτικὲς κραυγές, ὁ πολιτισμὸς ἀπὸ τὴν βαναυσότητα, τὸ ὀργανικὸ ἀπὸ τὸ ἀνόργανο, τὸ ἡλιακὸ σύστημα ἀπὸ κάποια ἀστρικὴ σούπα. Καὶ ἀντίστροφα, ὁ λόγος, ἡ ἠθική, ἡ τέχνη καὶ ὁ πολιτισμὸς ὅπως τὰ ξέρουμε σήμερα, δὲν εἶναι παρὰ μόνο ἀκατέργαστες ἀρχὲς ἀκόμα καλύτερων πραγμάτων -ἴσως τῆς ἴδιας τῆς θεότητας- στὸ μακρινὸ μέλλον. Γιὰ τὸν Μῦθο ὕπαρξη σημαίνει κίνηση, ἀπὸ τὸ “σχεδὸν μηδέν”, στὸ “σχεδὸν αἰώνιο”».
Τὸ δράμα κατὰ τὸν Λιούις ξεκινᾶ μὲ «τὸ ἀπόλυτο κενὸ καὶ μιὰ κατάσταση, ποὺ κινεῖται χωρὶς τέλος καὶ σκοπό. Ἔπειτα, κατὰ μιὰ πιθανότητα τοῦ ἑκατομμυρίου στὸ ἑκατομμύριο –τί τραγικὴ εἰρωνεία– οἱ συνθῆκες σὲ ἕνα σημεῖο τοῦ χώρου καὶ τοῦ χρόνου ἀναδύουν ἕναν μικροσκοπικὸ ἀναβρασμὸ, ποὺ ὀνομάζεται ὀργανικὴ ζωή. Ὅλα στὴν ἀρχὴ εἶναι ἐναντίον τοῦ ἥρωά μας, μὰ ἡ ζωὴ κάπως τὰ καταφέρνει καὶ νικᾶ τὰ ἐμπόδια, ἐξαπλώνεται, φουσκώνει, κάνει σύνθετο τὸν ἑαυτό της. Ἀπὸ τὴν ἀμοιβάδα στὸ ἑρπετὸ καὶ στὸ θηλαστικό. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐποχὴ τῶν τεράτων. Δράκοι περιφέρονται στὴ γῆ, καταβροχθίζουν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ πεθαίνουν. Τότε τὸ γοητευτικὸ θέμα τοῦ «ἀσχημόπαπου» ἐπαναλαμβάνεται. Καθὼς ἡ ἀδύναμη, μικροσκοπικὴ σπίθα ζωῆς ξεκίνησε ἀνάμεσα στὰ θηρία ποὺ εἶναι πολὺ μεγαλύτερα καὶ δυνατότερα ἀπὸ ἐκεῖνον, ἔρχεται στὸ προσκήνιο ἕνα μικρό, γούνινο, τρεμάμενο, ζαρωμένο δίποδο, ποὺ δὲν ὑπόσχεται τίποτα: τὸ προϊὸν ἄλλης μιᾶς πιθανότητας τοῦ ἑκατομμυρίου στὸ ἑκατομμύριο. Τὸ ὄνομα του εἶναι Ἄνθρωπος. Γίνεται ὁ Ἄνθρωπος τῶν Σπηλαίων, σχεδὸν ἀγροῖκος καὶ παρ’ ὅλα αὐτὰ ἱκανός, μὲ κάποιον τρόπο, νὰ ἐφεύρει τὴν τέχνη, τὴν κεραμική, τὴν γλῶσσα, τὰ ὅπλα, τὴν μαγειρικὴ καὶ σχεδὸν κάθε τί ἄλλο (τὸ ὄνομά του σὲ μιὰ ἄλλη ἱστορία εἶναι Ροβινσῶνας Κροῦσος), σέρνοντας τὴν ὀδυρόμενη σύντροφό του ἀπὸ τὰ μαλλιὰ (δὲν ξέρω ἀκριβῶς γιατί), κόβοντας κομμάτια τὰ παιδιά του ἀπὸ τὴν ζήλεια μέχρι αὐτὰ νὰ μεγαλώσουν ἀρκετὰ γιὰ νὰ κάνουν κομμάτια τὸν πατέρα τους. Ζαρώνοντας μπροστά σέ τρομεροὺς θεοὺς ποὺ ὁ ἴδιος εἶχε ἐφεύρει κατ’ εἰκόνα του. Ἔτσι περνᾶμε στὴν Ἱστορικὴ περίοδο ὅπου μαθαίνει πλέον νὰ ἐξουσιάζει τὴν Φύση. Ἡ Ἐπιστήμη ἀνατέλλει. Μιὰ φυλὴ ἡμίθεων κυβερνᾶ τώρα τὸν πλανήτη (σὲ κάποιες ἐκδοχές, τὸν Γαλαξία). Ἡ εὐγονικὴ ἔχει καταστήσει σαφὲς πὼς μόνο ἡμίθεοι θὰ γεννιοῦνται πλέον. Ἡ ψυχανάλυση ὅτι κανείς τους δὲν πρέπει νὰ ἀπολέσει τὴν θεϊκότητά του. Τὰ οἰκονομικὰ ὅτι θὰ ἐξασφαλίσουν ὅ,τι οἱ ἡμίθεοι ἀπαιτοῦν. Ὁ Ἄνθρωπος ἔχει ἀνέβει στὸν θρόνο του».
Ποῦ τελειώνουν ὅλα αὐτά; Ἡ φύση ἐκδικεῖται καὶ «ὁ ἥλιος θὰ παγώσει. Κάθε μορφὴ ζωῆς θὰ ἀποβληθεῖ χωρὶς ἐπιστροφὴ ἔξω ἀπὸ κάθε κυβικὸ ἑκατοστό τοῦ ἀπείρου χώρου. Ὅλα τελειώνουν. Μὴν πεῖ κανεὶς ὅτι εἴμαστε μιὰ ἐποχὴ χωρὶς φαντασία. Οὔτε οἱ Ἕλληνες ἢ οἱ Νορμανδοὶ δὲν ἐφεῦραν καλύτερη ἱστορία».
«Γιὰ νὰ φτάσουμε στὶς θέσεις τῶν ἐπιστημόνων, τὶς ὁποῖες ἔχει ἐγκολπωθεῖ ὁ Μῦθος, πρέπει νὰ θεωρήσουμε τὸν λόγο ὡς βασικὸ μέσο. Ὅμως τὴν ἴδια στιγμὴ ὁ Μῦθος μοῦ ζητᾶ νὰ πιστέψω ὅτι ὁ λόγος εἶναι ἁπλῶς τὸ τυχαῖο προϊὸν μιᾶς ἄ-λογης διαδικασίας σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ στάδια τῆς Ἐξέλιξης. Τὸ περιεχόμενο τοῦ Μύθου τραβάει κάτω ἀπὸ τὰ πόδια μου τὸ μόνο ἔδαφος πάνω στὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσα νὰ σταθῶ γιὰ νὰ πιστέψω ὅτι ὁ Μῦθος εἶναι ἀληθινός. Πῶς μπορῶ νὰ ἐμπιστευτῶ τὸ μυαλό μου ὅταν μοῦ μιλᾶ γιὰ τὴν Ἐξέλιξη; Ὑποστηρίζουν οὐσιαστικὰ πὼς «Θὰ σοῦ ἀποδείξω ὅτι αὐτὸ ποὺ ἀποκαλεῖς ἀπόδειξη εἶναι μονάχα τὸ ἀποτέλεσμα διανοητικῶν συνηθειῶν οἱ ὁποῖες προκαλοῦνται ἀπὸ τὴν κληρονομικότητα, ἡ ὁποία προκαλεῖται ἀπὸ τὴν βιοχημεία, ἡ ὁποία προκαλεῖται ἀπὸ τὴν φυσική». Μὰ αὐτὸ εἶναι σὰν νὰ λές: «Θὰ ἀποδείξω ὅτι ὅλες οἱ ἀποδείξεις εἶναι ἄλογες».
«Ἡ βασικὴ ἰδέα τοῦ Μύθου –ὅτι μικρὰ ἢ ἀδύναμα πράγματα ἀέναα μετατρέπονται σὲ μεγάλα καὶ πιὸ δυνατὰ– μπορεῖ μὲ μιὰ πρώτη ματιὰ νὰ φανεῖ πολὺ περίεργη. Ποτὲ δὲν ἔχουμε δεῖ ἕναν σωρὸ ἀπὸ χαλίκια νὰ μετατρέπεται ἀπὸ μόνος του σὲ σπίτι. Αὐτὴ ἡ ἰδέα ὅμως προσπαθεῖ νὰ βασιστεῖ σὲ πράγματα ποὺ βλέπουμε. Ὅπως ὅτι «τὰ βελανίδια γίνονται βελανιδιές, τὰ αὐγὰ κότες ἐνῶ κάθε ἄνθρωπος ἦταν κάποτε ἔμβρυο. Ἐπίσης στὴν ἐποχὴ τῆς μηχανῆς, ὅλοι ἔχουν δεῖ τὴν Ἐξέλιξη νὰ συμβαίνει στὴν ἱστορία τῶν μηχανῶν. Τὸ βελανίδι ὅμως εἶχε πέσει ἀπὸ τὴν βελανιδιά. Κάθε ἀνθρώπινο ἔμβρυο προέρχεται ἀπὸ δύο πλήρως διαμορφωμένα ἀνθρώπινα ὄντα. Ἡ σύγχρονη ταχεία μηχανὴ προῆλθε ἀπὸ τὸν πύραυλο· ὅμως ὁ πύραυλος δὲν ἦρθε ἀπὸ κάτι κατώτερο καὶ πιὸ στοιχειῶδες ἀλλὰ ἀπὸ κάτι πολὺ πιὸ διαμορφωμένο καὶ ὀργανωμένο– τὸ ἀνθρώπινο μυαλό. Μπορεῖ νὰ ἀληθεύει ὅτι ἂν ἀκολουθήσουμε πρὸς τὰ πίσω κάθε ὑπάρχοντα πολιτισμὸ πρέπει νὰ βροῦμε τὶς ἀπαρχὲς του ἄγριες καὶ βίαιες• ὅμως, ὅταν κοιτᾶς πιὸ προσεκτικά, συνήθως βρίσκεις ὅτι αὐτὲς οἱ ἀπαρχὲς καθαυτὲς προέρχονται ἀπὸ τὸ ναυάγιο κάποιου προγενέστερου πολιτισμοῦ».
«Ὁ Μῦθος ἐξυπηρετεῖ, ἐπίσης, ἐκείνους ποὺ θέλουν νὰ πουλήσουν διάφορα προϊόντα. Παλιὰ ὁ ἄνθρωπος εἶχε ἕνα οἰκογενειακὸ κάρο, φτιαγμένο γιὰ ἐκεῖνον στὸν γάμο του, καὶ ἐπρόκειτο νὰ κρατήσει γιὰ ὅλη του τὴν ζωή. Ἕνας τέτοιος τρόπος σκέψης δύσκολα θὰ ταίριαζε στοὺς σημερινοὺς κατασκευαστές. Τοὺς ταιριάζει ὅμως ὁ Ἐξελικτισμός. Τίποτα δὲν πρέπει νὰ ἀντέχει στὸν χρόνο. Θέλουν νὰ ἔχεις καινούριο ἁμάξι, ραδιόφωνο, ὅλα καινούρια κάθε στιγμή. Τὸ νέο μοντέλο πρέπει νὰ ξεπερνᾶ τὸ παλιό. Ἡ κυρία θὰ βρίσκεται πάντα στὴν τελευταία λέξη τῆς μόδας. Γιατί αὐτὸ εἶναι Ἐξέλιξη, Πρόοδος, αὐτὸς εἶναι ὁ αὐτόματος τρόπος ποὺ τὸ σύμπαν κινεῖται• καὶ ἡ ἀντίσταση στὸν καταναλωτισμὸ εἶναι βλασφημία κατὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
«Ἡ μοντέρνα πολιτικὴ θὰ ἦταν ἀνεξήγητη χωρὶς τὸν Μῦθο. Οἱ πολιτικοί, δεξιοὶ ἢ ἀριστεροί, συντηροῦν τὸν Μῦθο διακηρύττοντας τὴν Πρόοδο χωρὶς νὰ καταλαβαίνουν πὼς μιὰ κοινωνία γιὰ νὰ σταθεῖ πρέπει τοὐλάχιστον νὰ δαπανᾶ τὴν ἴδια ἐνέργεια γιὰ νὰ διατηρήσει τὶς παροῦσες ἐλευθερίες πρὶν προχωρήσει σὲ νέες, οἱ ὁποῖες πιθανὸ νὰ καταστρέψουν τὶς πρῶτες».
«Στὴν Ρωσία ὁ Μῦθος ὑπάρχει σὰν κρατικὴ θρησκεία
Ἔχει σπουδαίους συμμάχους
Οἱ φίλοι του εἶναι ἡ προπαγάνδα
Οἱ κομματικὲς κραυγὲς
Ἡ ἀερολογία καὶ τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἀδιόρθωτο μυαλό5.»
«Μὰ τὸ πιὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ὁ Μῦθος ἀνταποκρίνεται στὶς πιὸ ἀθῶες καὶ διαχρονικές μας ἀνάγκες. Μᾶς προσφέρει ὅ,τι ἡ φαντασία λαχταρᾶ– εἰρωνεία, ἡρωϊσμό, ἀπεραντοσύνη, ἑνότητα στὴν πολλαπλότητα καὶ ἕναν τραγικὸ ἐπίλογο. Γοητεύει κάθε κομμάτι τῆς ὕπαρξής μου ἐκτὸς ἀπὸ τὴν λογική μου. Γιὰ μένα δὲν εἶναι πιστευτὸς πιά. Πάντα θὰ τὸν ἀπολαμβάνω ὅπως καὶ τοὺς ἄλλους μύθους. Θὰ φυλάξω τὸν Ἄνθρωπο τῶν Σπηλαίων ἐκεῖ ποὺ ἔχω φυλάξει καὶ τὸν Μπάλντερ6, τὴν Ἑλένη καὶ τοὺς Ἀργοναῦτες• καὶ θὰ τὸν ἐπισκέπτομαι συχνά».
Τί θὰ ἀπαντοῦσαν ἄραγε οἱ ὀπαδοὶ τῆς θρησκείας τῆς Προόδου καὶ τῆς Ἀναβάθμισης; Ὅτι δὲν ξέρει τί λέει καὶ καλὰ θὰ κάνει νὰ περιοριστεῖ στὴν Ἐπιστήμη του. Γιατί ἐκεῖνοι τὰ ξέρουν ὅλα καὶ δὲν συζητοῦν μὲ κανένα. Ἐμεῖς ἂν καὶ δὲν γνωρίζουμε τὸ τί εἶχε μελετήσει ὅσον ἀφορᾶ τὶς ἐπιστῆμες (ἂν καὶ φαίνεται ὅτι κατέχει τὰ θέματα) εἴμαστε βέβαιοι ὅτι ἤξερε καλὰ ἀπὸ Μύθους καὶ παραμύθια. Γι’ αὐτὸ καὶ μᾶς πείθει. Καὶ ὄνειρα γλυκά…
Γεράσιμος Βουρνᾶς
Θεολόγος
«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 221
Ἰενουάριος 2021
1. Ἰδιαίτερα ἐνδεικτικὲς εἶναι οἱ τελευταῖες ὁμιλίες του, ὅπως: «Ἡ ἠλεκτρονικὴ ἀναβάθμιση τῶν ἀνθρώπων!» στὶς 29/11/2020 https://youtu.be/SpF_O4LgCP4 ἢ ἡ συζήτηση μὲ τοὺς νέους: «Θεανθρωποποίηση ἢ ὑπερανθρωποποίηση;» στίς 15/12/2020 https://youtu.be/nBcMag8e3Rs
2. Νινέττα Βολουδάκη, Ἡ Γιορτὴ τῶν Χριστουγέννων, Ἐνοριακὴ Εὐλογία, Δεκέμβριος 2020, τεῦχος 220, σ. 512
3. C.S. Lewis, Christian Reflections, The Funeral of a great Myth, Harper One, σ. 124 κ.ε.
4. Keats: In glory that old Darkness. (II 206-215)
5. Ἀναφέρεται στὴν Κομμουνιστικὴ Ρωσία τῆς ἐποχῆς του. Μήπως ὅμως ἡ περιγραφὴ μᾶς θυμίζει καὶ τὰ σημερινὰ καθεστῶτα;
6. Θεὸς τῆς Νορμανδικῆς Μυθολογίας.